پەتاو پایزو چەند تێبینیەك...

08/10/2020

د. ئەمیر ئەڵڵاكەرەم هەوارمی

وردە وردە پێ ئەنێینە وەرزی پایزو زستان و لەگەڵ بەردەوامی شەپۆلی كۆڤید ۱۹ واخەریكە پەتای وەرزیش دەست پێدەكات پێم باش بوو چەند تێبینی و ڕێنماییەك بخەمە پێش چاوی ئێوەی بەڕێز بە ئومێدی سود گەیاندن هەرچەنە زۆربەشیان دوبارەن بەڵام بیرهێنانەوەش کارێكی خراپ نییە:


* دوو هەفتەیە ڕێژەی توشبووان بەرەو هەڵكشانەو پێش بینیكراو بوو دیاردەكەش گشتگیر و جیهانیە، ئەویش بەهۆی دابەزینی پلەی گەرماو زیاتر مانەوەی ڤایرۆسەكەیە لەدەرە وەی لەشی مرۆڤ بۆماوەیەكی زیاتر.


* زۆر زەحمەتە لە سەرەتادا نیشانەكانی پەتای وەرزی (ئەنفلوەنزای وەرزی ) لە نیشانەكانی پەتای (كۆڤید۱۹)جیابكرێتە وە بۆیە باشتر وایە و بە پێی یاسای بڵاوبوونەوەی پەتا  ئەبێت هەمووی وا دانرێت كە پەتای (كۆڤید ۱۹)ە یە تا دەرچێت كە وا نیە ئەمەش بە و مانایە نایەت لەگەڵ هەر تایەكی كەم و دوو پژمە و كۆكە توشی دڵە ڕاوكێ ببیت، بەڵكو هەوڵی خۆپارێزی و پاراستنی ئەوانیتربدەیت.


* زۆررجار پرسیاری باشترین خۆ پارێزی دەكرێت و دەتوانین بڵێین باشترین خۆرپارێزیی تا ئێستا (بەستنی ماسك)ەو هەزار جار لە خواردنی ڤیتامین و چارەسەری دەرمانی سروشتی و لابەلا كاریگەرترە و تاكە ڕێگەشە بۆ ڕێگریكردن لەبڵاوبونەوەو زیاتر تەشەنە نەسەندنی ئەم پەتایە.


* تكایە لەماڵەوە نزیكی كەسانی بەتەمەن و نەخۆش مەكەونەوە هەرچەندە كەسێكی لەش ساغیش بیت، چونكە لەوانەیە تۆهەڵگربیت و ئەوان تووش بكەیت بەبێ ئەوەی نیشانە لەخۆت دا دروست بكات هەرچۆن چەندین نەخۆشمان هەیە لەو جۆرە كە لەماڵەكانن و بەبێ ئەوەی بەركەوتنیان هەبێ لەگەڵ نەخۆشی تردا.


* كەسی توش بوو ۳ ڕۆژ پێش ئەوەی نیشانەی لێ دەركەوێت ڤایرۆسەكەی تیایە و دەبێتەهۆی گواستنەوەی بەبێ ئەوەی هیچ ئاگاییەكی لەوە هەبێت بۆ ئەم مەبەستەش دەبێ یاسای ( هەموو كەس جێگەی گومانە) بە خۆشیەوە پەیڕەو بكات.


* لە ئێستادا زۆربەی خەڵكی –پرسە- تەعزیە دانانێت و  خاوەن مردوو لەسەر گۆڕستان هاوار ئەكات تەعزیە دانانێین!
 كەچی خەڵك بە بیانوی ئەوەی كە عەیبەیە وازیان لێناهێنن و هەڵئەكوتنە سەریان كەبەداخەوە بەشێكی زۆری حاڵەتەكان لە بۆنەو تەعزیەكانەوە بڵاو دەبنەوە .


* تكایە بۆ ئیشی زۆر زەرورو پەیداكردنی بژێوی نەبێت، بەبێ هۆ مەڕۆنە دەرەوە سەردان و بەسەركردنەوە تا كەمترین ئاست كەمبكەنەوە و كۆڕو كۆبونەوەكان كە بۆ كات بەسەر بردنە تا دەتوانرێت نەهێڵرێت. بەم شێوەیە بەركەوتن و تەوژمی بڵاوبونەوەكە كەمدەكرێتەوە.


* هەمو نەخۆشێك جێی گومانە، بەداخەوە  زۆرجار كەسوكاری نەخۆش بێ ئاگان وماوەیەكی بەسەردا دەچێت، ئینجا دەست نیشانی پەتاكە دەكرێت و ئەو ماوەیەش بەبێ پارێزی هەڵسوكەوتی لەگەڵ دەكرێت و چەندین كەسیتر بەم هۆیەوە توشدەبن بۆیە تكایە هەموو نەخۆشێك جێی گومانە و بە وریایەوە هەڵس و كەوتی لەگەڵ بكەن.


* دوبارە ئەیڵێمە دڵەڕاوكێ دروست كردن و شڵەژان، باری تەندروستی نەخۆش بەرەو خراپتردەبات، هەتا دەتوانرێت كەشێكی ئاسایی لەدەورو بەری نەخۆش دروست بكرێت هەرچەنە باری تەندروستیشی جێگیر نەبێت.


* ئەگەر هیچ نیشانەت نیە یان تەنها نیشانەیەكی كەمی وەكو سەرئێشەو بێهێزیت هەیە یان پژمەیەكی كەمت هەیە پێویست بە پشكنین و بەكارهێنانی چەندین دەرمان نیە تەنها ئازارشكێنی وەكو پاراستۆڵ و خواردنەوەی بڕێكی زۆر لەشلەمەنی و میوەكان بەسە تەنها لەكاتی بونی نیشانەی توندی وەكو كۆكەی توندو هەناسە توندی و ئازارێكی زۆر ڕاوێژ بە پزیشک بكە و خۆپارێزی توندتر بكەو پشووبدە لەماڵەوە.


* زۆرجار ئەوانەی نیشانەی توندیان هەیە دەبێت لەماڵەوە پشوو بدەن تا كەمترین فشار لەسەرسیەكان و دڵ دروست ببێت، بەداخەوە هەندێكیان بەبیانوی جۆراو جۆر لەماڵەوە دێنەدەرەوەو پاش چەند ڕۆژێك باری تەندروستیان بەرەو خراپتر ئەچێت. بۆیە بەهیچ شێوەیەك مەچۆدەرەوە.


* بەكارهێنانی ئامێری پزیشكی بەتایبەتی ئامێری پێوانەی ئۆكسیجین لەماڵەوەو بەشێوەیەیەكی بەردوام و لەبەرچاوی نەخۆشەوە ڕێگەیەكی هەڵەیە و جگە لەدروستكردنی شڵەژان هیچی تر نیە، چونکە ئەو ئامێرانە هەندێكیان هەڵە دەكەن یان بەكارهێنانیان بەشێوەیەكی زانستی نیەو لە ئەنجامدا زەرەرمەندی یەكەم نەخۆشەكەیە بەبێ گەیاندنی هیچ سودێک پێی.


* دوبارە ئەیڵێمەوە بەكارهێنانی دەرمان بەشێوەیەكی خۆسەریی لەوانەیە زیانی زیاتر بێت لە سود گەیاندنی، بۆیە تکایە بەبێ ڕاوێژی پزیشکی چارەسەر بەكارمەهێنن تا خۆتان و ئەندامەكانی تری لەشتان لەزییانە لاوەكیەكانی دەرمان پارێزراو بن.


* زۆر وتراو و بینراو خرایە بەرگوێ و بەرچاوی هەموان، بەڵام تكایە ئەمجارە بە جدیتر وەریبگرن و پشتگوێی مەخەن، باچیتر نەبینە هۆكارو شاهیدی مەرگی ئازیزانمان.