22/12/2018
له ره‌وتی ململانێی نیو سه‌ده‌ی رابردووی حیزبه کوردستانییه‌کان، دوو حیزب براوه‌ن و دوو حیزبیش دۆڕاون، پارتی و په‌که‌که دوو حیزبه براوه‌که‌ن و یه‌کێتی و حیزبی دیموکراتی کوردستان (ی ئێرانیش) دوو لایه‌نه دۆڕاوه‌که‌ن.
به واتایه‌کی دیکه مێژووی نیوسه‌ده‌ی رابردووی ململانێی حیزبه‌کان ده‌رخه‌ری ئه‌وه‌یه هه‌ر حیزبێک خۆی له به‌شێکی کوردستان قه‌تیس کردبێت و شه‌ڕی هه‌ژمونی له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانی نه‌کردبێت دۆڕاوه و به پێچه‌وانه‌شه‌وه پارتی و په‌که‌که که په‌لیان هاویشتوه بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان و شه‌ڕی هه‌ژمونیان کردوه براوه‌ن.
پارتی کرێکارانی کوردستان
له باکور دامه‌زرا و چه‌قی خه‌بات و تێکۆشانی تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت هه‌ر باکوره، به‌ڵام ئه‌و حیزبه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه خۆی له باکوردا قه‌تیس نه‌کرد، له مێژووی په‌که‌که‌دا زۆر جار گۆڕانکاری گه‌وره له ئایدۆلۆژیا و سیاسه‌تی ئه‌و حیزبه‌دا ڕوویداوه، به‌ڵام دوو بۆچوون هه‌رگیز نه‌گۆڕاون، یه‌که‌میان سه‌رۆکایه‌تی عه‌بدوڵا ئۆجه‌لانه، ئه‌وه‌یکه ئۆجه‌لان به سه‌رۆکی هه‌موو کورد ده‌زانن، دووه‌میش ئه‌و بۆچوونه‌یه که کوردستان هی ئه‌و حیزبه‌یه خه‌باتی بۆ ده‌کات، جا با هه‌ر به‌شێکی کوردستان بێت، هه‌ر دوو بۆچوونه نه‌گۆڕه‌که‌ش ئاماژه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی په‌که‌که چاوی له‌سه‌ر هه‌موو کوردستانه و شه‌ڕی هه‌ژمونی له‌گه‌ڵ هه‌موو لایه‌نه کوردستانییه‌کاندا ده‌کات.
له ماوه‌ی سێ ده‌یه‌ی رابردوودا به‌رده‌وام نزیک به نیوه‌ی گه‌ریلاکانی په‌که‌که خه‌ڵکی سێ پارچه‌که‌ی دیکه‌ی کوردستان بوون
بۆ ماوه‌ی سێ ده‌یه فیشه‌کێکی له رۆژئاوای کوردستان نه‌ته‌قاند به‌ڵام له‌و ماوه‌یه‌دا به چڕی خه‌ریکی کاری رێکخستن بوو له‌و به‌شه‌ی کوردستاندا، هه‌ر کاتێک له شاخ پێویستی به گه‌ریلابوو ئه‌وه به ئاسانی ده‌یتوانی ژماره‌یه‌کی زۆری گه‌نجانی رۆژئاوای کوردستان بنێرێته شاخ، له سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌کانیشه‌وه هه‌ر له چوارچێوه‌ی هه‌ژمونخوازیدا رووی کرده باشور و رۆژهه‌ڵاتی کوردستانیش، هه‌ر چه‌نده له باشوردا به‌هۆی بوونی حیزبی به‌هێز نه‌یتوانی هه‌ژمونی خۆی بسه‌پێنێت، به‌ڵام لایه‌نی که‌می ده‌ستکه‌وتی په‌که‌که له باشور ئه‌وه بوو که له ماوه‌ی 30 ساڵی رابردوودا به سه‌دان گه‌نجی باشوری بردوه‌ته ناو ریزه‌کانی گه‌ریلا و سه‌رباری ئه‌وه‌ی شه‌ڕی له‌گه‌ڵ هه‌ر دوو حیزبه گه‌وره‌که‌ی باشور کردوه و هه‌روه‌ها سه‌رباری ئه‌وه‌ش بوونی په‌که‌که له ناوچه شاخاویی و سنورییه‌کانی باشور پاساوی ئه‌وه‌ی داوه‌ته تورکیا که رۆژانه گوند و ناوچه سنورییه‌کان بۆردومان بکات و زیانی گیانی و مادی به باشور بگات، که‌چی به‌و حاڵه‌شه‌وه له‌ناو به‌شێکی به‌رچاوی رای گشتی باشور هێزێکی خۆشه‌ویسته و هیچ هێزێک یان که‌سێک زاتی ئه‌وه ناکات باسی چوونه ده‌ره‌وه‌ی په‌که‌که بکات، ( ئه‌مه‌ش به‌راورد به حیزبێکی وه‌ک حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران زۆر جیاوازه، له کاتێکدا ئه‌م حیزبه هه‌رگیز شه‌ڕی ناوخۆی له‌گه‌ڵ هیچ هێزێکی باشوردا نه‌کردوه و نه‌بووه‌ته کێشه بۆ هیچ هێزێکی باشور، به‌ڵام له دوای راپه‌ڕین که له قه‌ندیل جێگیربوو دوای بۆردومانه‌کانی ئێران، گوندنشینه‌کانی ناوچه‌که ناڕازی بوون له بوونی ئه‌و حیزبه له ناوچه‌کانی ئه‌وان، یان له‌م دوایانه‌شدا که به‌شێک له هێزه‌کانیان له ناوچه سنورییه‌کان جێگیر کردوه به ئاشکرا به‌شێک له هاوڵاتیانی هه‌رێم ناڕه‌زایی له بوونی هێزه کوردییه‌کانی رۆژهه‌ڵات ده‌رده‌بڕن، به تایبه‌ت ئه‌و کاتانه‌ی که ئێران باره‌گاکانیان بۆردومان ده‌کات، هۆکاری ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه که حیزبی دیموکرات هیچ هه‌وڵی نه‌داوه له‌ناو خه‌ڵکی باشوردا پێگه‌یه‌ک بۆخۆی ده‌سته‌به‌ر بکات و به‌رده‌وام له ژێر ناوی ده‌ستێوه‌رنه‌دان خۆی په‌راوێز خستووه).
په‌که‌که له رۆژهه‌ڵاتی کوردستانیش جگه له‌وه‌ی توانیویه‌تی به هه‌زاران گه‌نجی رۆژهه‌ڵاتی بکاته گه‌ریلا، به‌ڵکو به دامه‌زاندنی پژاک ئێستا به ته‌واوی رکابه‌رایه‌تی هێزه‌کانی دیکه‌ی ئه‌و پارچه‌یه‌ش ده‌کات.
له ماوه‌ی سێ ده‌یه‌ی رابردوودا به‌رده‌وام نزیک به نیوه‌ی گه‌ریلاکانی په‌که‌که خه‌ڵکی سێ پارچه‌که‌ی دیکه‌ی کوردستان بوون، ساڵی 2012 په‌که‌که له رۆژئاوای کوردستان، به‌رهه‌می 30 ساڵ شه‌ڕی هه‌ژمونی چنیه‌وه، به جۆرێک که به پشتبه‌ستن به‌و ڕێکخستنه‌ی ماوه‌ی 30 ساڵ بوو له رۆژئاوا کاری بۆی ده‌کرد و هه‌روه‌ها به پشتبه‌ستن به توانا مرۆییه سه‌ربازییه‌کانی په‌که‌که له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان، توانی له ماوه‌یه‌کی کورتدا له ژێر ناوی یه‌په‌گه‌دا رۆژئاوای کوردستان بۆ خۆی مسۆگه‌ر بکات.
بێنه به‌رچاوی خۆتان ئه‌گه‌ر په‌که‌که‌ش وه‌ک زۆربه‌ی حیزبه کوردییه‌کانی دیکه بیری بکردایه‌ته‌وه و هه‌ر له سه‌ره‌تاوه خۆی له باکوری کوردستان قه‌تیس بکردایه و هیچ رێکخستنێکی له‌ناو رۆژئاوای کوردستاندا دروست نه‌کردبایه، ئایا ده‌یتوانی له کاتی بۆشایی ده‌سه‌ڵاتدا به‌و ئاسانی و به‌و خێراییه رۆژئاوای کوردستان بۆ خۆی یه‌کلایی بکاته‌وه؟
قۆناغی دووه‌م په‌لهاویشتنی پارتی بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان قۆناغێکی جیاوازه، ئه‌م قۆناغه زیاتر بۆ دوای 2003 ده‌گه‌ڕێته‌وه
پارتی دیموکراتی کوردستان
پارتیش چه‌قی خه‌بات و تێکۆشانی باشوری کوردستانه، به‌ڵام له دوو قۆناغدا ئه‌م حیزبه شۆڕ بووه‌ته‌وه بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان، قۆناغی یه‌که‌م قۆناغی شۆڕشی ئه‌یلوله، له‌م قۆناغه‌دا به‌هۆی گه‌وره‌یی و به‌ربڵاوی شۆڕشی ئه‌یلول و هه‌روه‌ها به‌هۆی ئه‌وه‌ی له‌هیچ کام له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا شۆڕشێک له ئارادا نه‌بوو، کوردانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش که‌وتبوونه ژێر کاریگه‌ری شۆڕشی ئه‌یلوله‌وه، سه‌رکرده‌ی شۆڕشه‌که واته مه‌لا مسته‌فای بارزانی لای زۆرێک له کوردانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش وه‌ک ئه‌فسانه و سه‌رۆکی کوردستان سه‌یر ده‌کرا، هه‌رچه‌نده به‌سه‌دان کوردی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان به‌شداریان له شۆڕشی ئه‌یلولدا کرد، به‌ڵام هیچ ئاماژه‌یه‌ک نییه بۆ ئه‌وه‌ی له‌م قۆناغه‌دا پارتی وه‌ک ستراتیژ کاری کردبێت بۆ په‌ره‌پێدانی هه‌ژمونی خۆی له پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا، به‌ڵکو به پێچهوانهوه ستراتیژی پارتی له‌و قۆناغه‌دا به‌ده‌ستهێنانی ئۆتۆنۆمی بوو بۆ باشوری کوردستان و ته‌نانه‌ت په‌یوه‌ندییه‌کی به‌هێزیشی له‌گه‌ڵ وڵاتێکی وه‌ک ئێراندا هه‌بوو و پشتی به یارمه‌تییه دارایی و سه‌ربازییه‌کانی ئێرانیش گه‌رم بوو، هه‌ربۆیه له‌م قۆناغه‌دا په‌لهاویشتنی پارتی بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان به‌رهه‌می ستراتیژ و هه‌ژمونخوازی ئه‌و حیزبه نه‌بوو، به‌ڵکو به‌هۆی بۆشایی هێزی سیاسیی کوردی له به‌شه‌کانی دیکه‌دا بوو.
قۆناغی دووه‌م په‌لهاویشتنی پارتی بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان قۆناغێکی جیاوازه، ئه‌م قۆناغه زیاتر بۆ دوای 2003 ده‌گه‌ڕێته‌وه، له‌م قۆناغه‌دا پێچه‌وانه‌ی قۆناغی یه‌که‌م پارتی به پلان و ستراتیژ کاری کردووه بۆ سه‌پاندنی هه‌ژمونی خۆی له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا.
له‌م قۆناغه‌دا پارتیش هاوشێوه‌ی په‌که‌که هه‌وڵیداوه رێکخستنی نزیک له خۆی له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا دروست بکات، هه‌روه‌ها راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆ هه‌وڵیداوه مه‌سعود بارزانی وه‌ک سه‌رۆکی کورد بناسێنێت نه‌ک وه‌ک سه‌رۆکی پارتی یان وه‌ک سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان، هه‌وڵیداوه ئه‌و بۆچوونه جێ بخات که پارتی نوێنه‌ری ناسیۆنالیزمی کورده و ته‌نیا پارتی و مه‌سعود بارزانی ستراتیژی دروستکردنی ده‌وڵه‌تی کوردستانیان هه‌یه، له زۆربه‌ی په‌یامه‌کانی بارزانی که رووی له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانه، ئاماژه‌ی ئه‌وه‌ی تێدا به‌دی ده‌کرێت که بارزانی وه‌ک سه‌رۆکی کورد رووی قسه‌ی کردوه‌ته ئه‌وان، پارتی که له رووی میدیاییشه‌وه خاوه‌نی زه‌به‌لاحترین دامه‌زراوه میدیاییه کوردییه‌کانه، رۆژانه راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆ ئه‌و په‌یامه ده‌داته گوێی کوردانی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان که بارزانی سه‌رۆکێکی مێژووکردی کورده و چاره‌نووسی کورد به چاره‌نووسی ئه‌وه‌وه گرێ دراوه.
نزیکایه‌تی یه‌کێتی له ئێران و دژایه‌تیکردنی ئاشکرای بارزانی له‌لایه‌ن میدیا ئێرانیه‌کانه‌وه رۆڵی هه‌بووه له به‌هێزکردنی پێگه‌ی بارزانی و پارتی له رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا
کاتێک له چوارچێوه‌ی ئه‌و ستراتیژه‌دا که پارتی و بارزانی نوێنه‌ری ناسیۆنالیزمی کوردن، له ساڵی 2017دا له باشور سه‌رکردایه‌تی ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆییان کرد، هه‌رچه‌نده له باشور ریفراندۆمه‌که سه‌رنه‌که‌وت و ده‌ره‌نجامی خراپیشی لێکه‌وته‌وه، به‌ڵام بارزانی به‌رهه‌مه‌که‌ی له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا و به تایبه‌تیش له رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا چنییه‌وه به‌وه‌ی زۆرترین سۆزی کوردی رۆژهه‌ڵاتی بۆ لای خۆی راکێشا، دیاره جگه له ریفراندۆم، نزیکایه‌تی یه‌کێتی له ئێران و دژایه‌تیکردنی ئاشکرای بارزانی له‌لایه‌ن میدیا ئێرانیه‌کانه‌وه رۆڵی هه‌بووه له به‌هێزکردنی پێگه‌ی بارزانی و پارتی له رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا.
به‌مجۆره ساڵانێکه کوردستان بووه‌ته مه‌یدانی شه‌ڕی هه‌ژمونی پارتی و په‌که‌که و هێزه‌کانی دیکه له په‌راوێزی شه‌ڕه‌که‌دان.
هێزه دۆڕاوه‌کان
جگه له پارتی و په‌که‌که، دوو هێزی دیکه له قۆناغی جیاوازدا ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان هه‌بووه که شه‌ڕی هه‌ژمونی بکه‌ن له پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا که یان نه‌یانکردوه یان کردویانه و تێیدا سه‌رنه‌که‌وتوون، ئه‌م دوو هێزه‌ش یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان و حیزبی دیموکراتی کوردستان ( ی ئێران)ن.
له دوای راپه‌ڕین به‌هۆی شه‌ڕی ناوخۆ و هاوسنووربوونی له‌گه‌ڵ ئێران، یه‌کێتی نه‌یتوانی له په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ ئێران و حیزبه کوردییه‌کان و خه‌ڵکی رۆژهه‌ڵاتدا هاوسه‌نگی رابگرێت
یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان
یه‌کێتی له‌سه‌ره‌تادا وه‌ک هێزێکی نیشتمانی ده‌رکه‌وت، جگه له حکومه‌تی سوریا نه‌بێت نه‌ک په‌یوه‌ندیی دۆستانه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته داگیرکه‌ره‌کاندا نه‌بوو، به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه یارمه‌تیده‌ری هێزه کوردییه‌کانی نه‌یاری ئێران و تورکیا بوو، له دوای شۆڕشی 1979ی ئێران و ده‌ستپێکردنی شه‌ڕ له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان، یه‌کێتی له‌ژێر ناوی هێزی پشتیوان به‌شداری له شه‌ڕی دژی کۆماری ئیسلامیی دا کرد، به درێژایی سالانی هه‌شتاکانی سه‌ده‌ی رابردوو یه‌کێتی په‌یوه‌ندییه‌که‌ی توندوتۆڵ و دۆستانه‌ی له‌گه‌ڵ هه‌ر دوو حیزبه سه‌ره‌کییه‌که‌ی رۆژهه‌ڵات واته حیزبی دیموکرات و کۆمه‌ڵه‌دا هه‌بوو، ئه‌م شێوازه ده‌رکه‌وتنه‌ش یه‌کێتی کردبووه هێزێکی خۆشه‌ویست له‌ناو رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا ، جگه له‌وه‌ش رکابه‌ره سه‌ره‌کییه‌که‌ی یه‌کێتی واته پارتی له‌و قۆناغه‌دا رێک به پێچهوانهوه نه‌ک په‌یوه‌ندیی دۆستانه‌ی له‌گه‌ڵ لایه‌نه کوردییه‌کانی رۆژهه‌ڵاتدا نه‌بوو، به‌ڵکو پێکه‌وه دوژمنایه‌تیشیان هه‌بوو، پارتی له سه‌ره‌تای هه‌شتاکاندا له شه‌ڕی حیزبی دیموکراتدا یارمه‌تی سوپای پاسدارانی کرد، ئه‌مه‌ش وایکردبوو پارتی و بارزانی له‌ناو کوردانی رۆژهه‌ڵاتدا وه‌ک داره‌ده‌ستی ئێران سه‌یر بکرێن و هێزێکی ناخۆشه‌ویست بوون.
له دوای راپه‌ڕین به‌هۆی شه‌ڕی ناوخۆ و هاوسنووربوونی یه‌کێتی و ئێران، یه‌کێتی نه‌یتوانی له په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ ئێران و حیزبه کوردییه‌کان و خه‌ڵکی رۆژهه‌ڵاتدا هاوسه‌نگی رابگرێت، هه‌ربۆیه یه‌کێتی رۆژهه‌ڵاتی کوردستانی به ته‌واوی له‌ده‌ستدا که ته‌نیا به‌شی کوردستان بوو یه‌کێتی ده‌یتوانی شه‌ڕی هه‌ژمونی تێدا بکات.
له‌م ساڵانه‌ی دواییدا یه‌کێتی په‌یوه‌ندییه‌کی باشی له‌گه‌ڵ په‌که‌که و هێزه‌کانی نزیک له په‌که‌که له باکور و رۆژئاوای کوردستاندا دروست کردوه، به‌ڵام ئه‌م په‌یوه‌ندییانه هیچ رۆڵێکی نه‌بووه له دروستکردنی هه‌ژمون بۆ یه‌کێتی له‌و دوو به‌شه‌ی کوردستاندا، هۆکاره‌که‌شی بۆ به‌هێزبوونی په‌که‌که له‌و دوو به‌شه ده‌گه‌ڕێته‌وه، به واتایه‌کی دیکه ئه‌م په‌یوه‌ندییانه نه‌ک نه‌بووه‌ته هۆی درێژبوونه‌وه‌ی هه‌ژمونی یه‌کێتی بۆ باکور و رۆژئاوا، به‌ڵکو به پێچه‌وانه‌شه‌وه به‌هۆی به‌هێزبوونی په‌که‌که‌وه واده‌رده‌که‌وێت که یه‌کێتی که‌وتووه‌ته‌ژێر هه‌ژمونی په‌که‌که‌وه.
حیزبی دیموکراتی کوردستان ( ی ئێران)
ئه‌م حیزبه له‌سه‌ر بناغه‌ی کۆمه‌ڵه‌ی ژیانه‌وه‌ی کورد ( ژێکاف) دامه‌زرا، ژێکاف لقی له باشوری کوردستان هه‌بوو که ئیبراهیم ئه‌حمه‌د سه‌رۆکی ئه‌و لقه بوو، جگه له‌وه‌ش له باکور و رۆژئاوای کوردستانیش ئه‌ندامی هه‌بوو، هه‌ربۆیه حیزبی دیموکرات له‌سه‌ره‌تای دامه‌زرانیدا و دوای دامه‌زرانی کۆماری کوردستان له مهاباد راسته‌وخۆ هه‌ژمونی بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان به تایبه‌تیش باشور درێژ بووه‌وه، مهاباد ببووه قیبله‌ی نیشتمانپه‌روه‌رانی کورد و قازی محه‌مه‌دیش وه‌ک سه‌رۆکی کورد سه‌یر ده‌کرا، هه‌ر له ژێر کاریگه‌ری حیزبی دیموکراتدا بوو که رێک له ساڵیادی دامه‌زرانی ئه‌و حیزبه‌دا، له باشوریش پارتی دیموکراتی کورد دامه‌زرا، به‌ڵام له دوای روخانی کۆمار و له‌سێداره‌دانی قازی محه‌مه‌د، حیزبی دیموکرات به‌هۆی نه‌بوونی سه‌رکرده‌وه له‌به‌ریه‌کهه‌ڵوه‌شا و کۆتایی به هه‌ژمونیشی هات.
له قۆناغی دووه‌مدا حیزبی دیموکرات له سه‌رده‌می شۆڕشی ئه‌یلولدا خۆی که‌وته ژێر هه‌ژمونی پارتی دیموکراتی کوردستانه‌وه
له قۆناغی دووه‌مدا حیزبی دیموکرات له سه‌رده‌می شۆڕشی ئه‌یلولدا خۆی که‌وته ژێر هه‌ژمونی پارتی دیموکراتی کوردستانه‌وه، ئه‌حمه‌د تۆفیق که‌سی یه‌که‌می ئه‌و حیزبه له جیاتی ئه‌وه‌ی سکرتێری حیزبی دیموکرات بێت زیاتر وه‌ک راوێژکار و نوێنه‌ری بارزانی ده‌رده‌که‌وت، بڵاوکراوه‌یه‌کی ره‌سمی حیزبه‌که ناوی " دیسان بارزانی" بوو.
له کۆتایی شه‌سته‌کاندا حیزبی دیموکرات بوو به دوو به‌شه‌وه، به‌شه‌که‌ی ئه‌حمه‌د تۆفیق که له‌ژێر هه‌ژمونی بارزانی و پارتیدا بوون و به‌شه‌که‌ی دیکه‌ش بۆ ده‌ربازبوون له هه‌ژمونی پارتی، کۆمیته‌ی شۆڕشگێری حیزبی دیموکراتی کوردستانیان دامه‌زراند، ئه‌و به‌شه ده‌ستیان کردوه به شه‌ڕی چه‌کداری له دژی ئێران، به‌ڵام دوای 18 مانگ سه‌رکوتکران، دوای ئه‌وه‌ی عه‌بدولره‌حمان قاسملو بووه سکرتێری حیزبی دیموکرات، له‌سه‌ره‌تای هه‌فتاکاندا کۆتایی به هه‌ژمونی پارتی به‌سه‌ر ئه‌و حیزبه‌دا هێنرا.
له پێڕه‌وه‌ی ناوخۆی دیموكراتدا هاتووه که‌سێک ده‌توانێت ببێته ئه‌ندام له حیزبی دیموکرات که دانیشتووی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان بێت
له دوای شۆڕشی 1979ی ئێران، حیزبی دیموکرات له ماوه‌یه‌کی کورتدا وه‌ک به‌هێزترین حیزبی کوردی ده‌رکه‌وت، بۆ ماوه‌ی 15 ساڵ شه‌رێکی قورسی چه‌کداری له دژی ئێران به‌ڕێوه‌برد، له‌م قۆناغه‌دا ئه‌م حیزبه به‌هۆی دوو سه‌رکرده‌ی به‌هێزییه‌وه و هه‌روه‌ها به‌هۆی توانا سه‌ربازیی و دیپلۆماسییه‌وه ببووه جێی سه‌رنجی کورد له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش، هه‌ربۆیه ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی هه‌بوو که به ئاسانی هه‌ژمونی خۆی بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان درێژ بکاته‌وه، به‌ڵام ئه‌م حیزبه له جیاتی ئه‌وه‌ی شه‌ڕی هه‌ژمونی بکات، خۆی له رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا قه‌تیس کرد، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و باوه‌ڕه‌ی حیزبه‌که ده‌گه‌ڕێته‌وه که به‌رده‌وام جه‌ختی له‌وه ده‌کرده‌وه که نابێت حیزبه‌کانی هه‌ر پارچه‌یه‌ک ده‌ستێوه‌ردان له پارچه‌کانی دیکه‌دا بکه‌ن، له پێڕه‌وه‌ی ناوخۆی حیزبه‌که‌دا تا ئێستاش ئه‌و بڕگه‌یه‌ی تێدایه که " که‌سێک ده‌توانێت ببێته ئه‌ندام له حیزبی دیموکرات که یان دانیشتووی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان بێت یان ده‌بێت کوردی ئێران بێت، کورده‌کانی به‌شه‌کانی دیکه ناتوانن ببنه ئه‌ندام و ته‌نیا ده‌توانن وه‌ک دۆستی حیزب بمێننه‌وه"، ئه‌مه‌ش ئه‌و واتایه ده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌م حیزبه هه‌ر له سه‌ره‌تاوه نه‌یویستووه شه‌ڕی هه‌ژمونی بکات، بۆیه ده‌ستی له به‌شه‌کانی دیکه شۆردوه‌ته‌وه.
حیزبی دیموکرات به‌م بۆچوونه دژه هه‌ژمونخوازییه‌یه‌وه جگه له‌وه‌ی خۆی بێ به‌شکرد له‌و هه‌موو توانا مرۆییه‌ی به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان که ئه‌یتوانی به ئاسانی په‌یوه‌ندییان پێوه بکات، له نه‌وه‌ده‌کان به دواوه باجی ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ی دا، کاتێک دوای راپه‌ڕین له‌لایه‌ن ئێران و حیزبه‌کانی باشوه‌ره که‌وته‌ژێر فشار بۆ ئه‌وه‌ی له قه‌ندیل بێته خواره‌وه نه‌یتوانی له به‌رامبه‌ر فشاره‌کاندا خۆی رابگرێت و که‌سیش نه‌بوو له باشور پشتی بگرێت، هه‌ر له ساڵانی نه‌وه‌ده‌کاندا که نزیکه‌ی 200 ئه‌ندامی ئه‌و حیزبه تیرۆر کران، که‌س نه‌بوو له باشور داکۆکیان لێ بکات، له کاتی هێرشی سوپای پاسداران له ساڵی 1996 و هه‌وره‌ها له هێرشه موشه‌کییه‌که‌ی ئه‌مدواییه‌شدا له باشور بێ پشتیوان بوو، بۆ نمونه 1000 که‌س کۆ نه‌بوونه‌وه که لانیکه‌م خۆپیشاندانێک دروست بکه‌ن بۆ هاوسۆزی له‌گه‌ڵ ئه‌و حیزبه‌دا.
بۆچی شه‌ڕی هه‌ژمونی بۆ حیزبی کوردی گرنگه؟
وه‌ک له ده‌ستپێکدا ئاماژه‌ی پێدرا له نیو سه‌ده‌ی رابردوودا ئه‌و حیزبانه‌ی شه‌ڕی هه‌ژمونیان کردوه براوه‌ن و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه ئه‌وانه‌ی شه‌ڕی هه‌ژمونیان نه‌کردووه به‌ره‌و پوکانه‌وه و لاوازی چوون، یه‌کێک له هۆکاره سه‌ره‌کییه‌کان بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه که لایه‌نێک ده‌توانێت شه‌ڕی هه‌ژمونی بکات که خه‌ون و رۆئیای گه‌وره‌ی هه‌بێت، بۆ ئه‌مه‌ش ده‌بێت پشت به ئایدۆلۆژیا ببه‌ستێت، وه‌کچۆن په‌که‌که پشتی به ئایدۆلۆژیای چه‌پ به‌ستووه و پارتیش به ناسیۆنالیزم.
گۆڕان له‌و جۆره حیزبه دژه هه‌ژمونخوازانه‌یه و سلێمانی له ده‌ست دایه‌وه، نه‌یده‌توانی بیر له‌وه بکاته‌وه هه‌ژمونی خۆی بۆ هه‌ولێر و دهۆک درێژ بکاته‌وه
ئه‌و حیزبانه‌ی که خه‌ون و رۆئیای گه‌وره‌یان نییه، هه‌موو هه‌وڵیان ئه‌وه‌یه هێز و ده‌سه‌ڵاتی خۆیان له‌و ناوچه‌یه بپارێزن که له‌سه‌ره‌تاوه هه‌ژمونیان تیایدا هه‌بووه، یه‌کێتی له سلێمانی و که‌رکوک، حیزبی دیموکراتیش له موکریان و ناوچه سونه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان، هه‌ربۆیه ئه‌م حیزبانه سیاسه‌ت و پلانیان به‌پێی تایبه‌تمه‌ندی کلتوری ناوچه‌کانی خۆیان داده‌ڕێژن، بۆ نمونه زۆرینه یان هه‌موو ئه‌ندامانی سه‌رکردایه‌تیان له خه‌ڵکی ئه‌و ناوچانه‌ن، هه‌موو چالاکییه‌کانیان هه‌ر له‌و ناوچانه‌دا چڕ ده‌که‌نه‌وه و بیر له‌وه ناکه‌نه‌وه په‌ل بهاوێژن بۆ ناوچه‌کانی دیکه، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بیریشی لێ بکه‌نه‌وه که‌ره‌سته‌ی پێویستیان به ده‌سته‌وه نییه.
به کورتی ئه‌م جۆره حیزبانه هه‌موو هه‌وڵیان ئه‌وه‌یه ده‌ست به کڵاوی خۆیانه‌وه بگرن بۆ ئه‌وه‌ی با نه‌یانبات، که‌چی دوایی ماوه‌یه‌کیش تووشی کێشه ده‌بن، یه‌کێتی له سلێمانی و گه‌رمیان تووشی کێشه‌بوو کاتێک بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌ریهه‌ڵدا و سلێمانی له ده‌ستدا، گۆڕانیش که خۆی هه‌ر له‌و جۆره حیزبه دژه هه‌ژمونخوازانه‌یه، ئه‌ویش سلێمانی له ده‌ست دایه‌وه چوونکه نه‌یده‌توانی بیر له‌وه بکاته‌وه هه‌ژمونی خۆی بۆ هه‌ولێر و دهۆک درێژ بکاته‌وه، هه‌موو سیاسه‌تی به‌پێی تایبه‌تمه‌ندی کلتوری سلێمانی داڕشتبوو.
که‌چی له به‌رامبه‌ردا حیزبه هه‌ژموونخوازه‌کان به‌هۆی ئه‌وه‌ی خه‌ون و رۆئیای گه‌وره‌یان هه‌یه، به‌رده‌وام بیر له په‌لهاویشتن ده‌که‌نه‌وه بۆ ناوچه‌کانی دیکه و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ئاماده‌ن به‌رده‌وام گوتاری خۆیان نوێ بکه‌نه‌وه، له‌ناو حیزبه کوردییه‌کاندا په‌که‌که ئیستا له ناوچه شیعه‌نشینه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستاندا ژماره‌ی یه‌که‌مه و ئاستی هه‌ژمونی درێژ بووه‌ته‌وه بۆ لوڕستان، ئه‌مه جگه له‌وه‌ی له‌ناوچه سونه‌نشینه‌کانیشدا رکابه‌رایه‌تی کۆمه‌ڵه و دیموکرات ده‌کات.
هۆکاری په‌لهاویشتنی په‌که‌که بۆ ناوچه شیعه نشینه‌کانی رۆژهه‌ڵات ئه‌وه بوو که په‌که‌که ئاماده‌یه له‌پێناو به‌هێزکردنی هه‌ژمونی خۆیدا هه‌موو جیاوازییه کلتورییه‌کان بخاته چوارچێوه‌ی ئایدۆلۆژیای خۆیه‌وه، کوردانی شیعه‌ی رۆژهه‌ڵات که زیاتر له نیوسه‌ده‌بوو خۆیان له‌ناو بزوتنه‌وه‌ی کورددا نه‌ده‌بینییه‌وه، په‌که‌که توانی له سه‌ره‌تادا به به‌کارهێنانی ره‌مزه ئایینییه شیعه‌کان جێی خۆی بکاته‌وه، به‌مه‌ش له‌ناو شیعه‌کاندا ئه‌و روانینه‌ی گۆڕی که بزوتنه‌وه‌ی کوردستان بزوتنه‌وه‌ی ناوچه سونه‌کانه( هه‌رچه‌نده پێشتر حیزبه کوردییه‌کانی رۆژهه‌ڵات زۆربه‌یان چه‌پ بوون و له روانگه‌ی فه‌رمیاندا هیچ ئاماژه‌یه‌کیان به بیروباوه‌ڕی ئایینی نه‌داوه، به‌ڵام به هۆکاری جواروجۆر له‌ناو کورده شیعه‌کاندا کۆمه‌ڵه و دیموکرات و حیزبه کوردییه‌کان زیاتر وه‌ک حیزبی تایبه‌ت به ناوچه سونه‌کان ناسرابوون)
رۆژئاوای کوردستان و باکوری سوریا نمونه‌ی سه‌رکه‌وتنی سیاسه‌تی هه‌ژمونخوازانه‌ی په‌که‌که‌یه، به درێژایی نیو سه‌ده کورده ناسیۆنالیسته‌کان له رۆژئاوای کوردستان بێ هیوا بوون، چونکه پێیانوابوو به‌هۆی بچوکبوونی ئه‌و به‌شه‌ی کوردستان و دابڕانی ناوچه کوردییه‌کان له یه‌کتری ئه‌گه‌رێکی زۆر قورسه رۆژێک له رۆژان ئه‌و به‌شه‌ی کوردستان وه‌ک کیانێک ده‌ربکه‌وێت، به‌ڵام له چه‌ند ساڵی رابردوو سیاسه‌ت و ئایدۆلۆژیای هه‌ژمونخوازانه‌ی په‌که‌که نه‌ک توانی تا راده‌یه‌کی زۆر له‌ناو گێژاوی سوریادا ناوچه کوردییه‌کان یه‌کبخات، به‌ڵکو هه‌نگاوی له‌وه گه‌وره‌تریشی ناوه، ته‌واوی دیوی رۆژهه‌ڵاتی روباری فوراتیش که‌وتووه‌ته ژێر کۆنتڕۆڵ و هه‌ژمونی کورده‌وه، ده‌ستکه‌وته‌که‌ش بۆ سیاسه‌ت و ئایدۆلۆژیای په‌که‌که ده‌گه‌ڕێته‌وه.
هۆکاری په‌لهاویشتنی په‌که‌که بۆ ناوچه شیعه نشینه‌کانی رۆژهه‌ڵات ئه‌وه بوو که په‌که‌که ئاماده‌یه له‌پێناو به‌هێزکردنی هه‌ژمونی خۆیدا هه‌موو جیاوازییه کلتورییه‌کان بخاته چوارچێوه‌ی ئایدۆلۆژیای خۆیه‌وه
بێننه به‌رچاوتان ئه‌گه‌ر په‌که‌که‌ش وه‌ک حیزبه کوردییه‌کانی دیکه بیری بکردایه‌ته‌وه، ئه‌وه ئاماده نه‌ده‌بوو خوێنی رۆڵه‌یه‌کی کورد بۆ رزگارکردنی گوندێکی عه‌ره‌ب نشین بڕێژێت، به‌ڵام په‌که‌که به‌پێچه‌وانه‌وه گه‌نجی کوردی له ئیلامی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان و گه‌رمیانی باشور و وانی باکوره‌وه نارده ره‌قه و ته‌بقا و دێره‌زور، جگه له‌وه‌ش به دوورکه‌وتنه‌وه له دروشم و گوتاری رووتی ناسیۆنالیزم و گرتنه‌به‌ری گوتاری برایه‌تی گه‌لان و دادپه‌روه‌ری توانی به هه‌زاران گه‌نجی عه‌ره‌ب و مه‌سیحی و پێکهاته‌ی دیکه‌ی باکوری سوریا بێنێته ناو ریزه‌کانی خۆیه‌وه، به جۆرێک ئێستاکه خێڵێکی عه‌ره‌بی له دێره‌زور یان ره‌قه نه‌ک وه‌ک داگیرکه‌ر سه‌یری کورد ناکات به‌ڵکو وه‌ک ڕزگارکه‌ر سه‌یری ده‌کات و تا راده‌یه‌کیش خۆیان له‌ناو ئایدۆلۆژیای په‌که‌که‌دا ده‌بیننه‌وه، هه‌ر له چوارچێوه‌ی ئه‌م سیاسه‌ت و هه‌ژمونخوازییه‌شدا بوو که په‌که‌که هێزی نارده که‌رکوک و ناوچه‌کانی دیکه‌ی باشوری کوردستانیش.
نمونه‌یه‌کی دیکه‌ی سه‌رکه‌وتوویی سیاسه‌تی هه‌ژمونخوازی په‌که‌که له باکوری کوردستانه، ئه‌ویش ئه‌زمونی هه‌ده‌په‌یه، هه‌ده‌په هه‌رچه‌نده حیزبێکی یاساییه له تورکیا به‌ڵام نه خۆیان و نه که‌سیش حاشا له‌وه ناکه‌ن که ئه‌م حیزبه هه‌ڵگری ئه‌و ئایدۆلۆژیایه‌یه که عه‌بدولا ئۆجه‌لان سه‌رۆکی په‌که‌که هێناویه‌تی، بیرۆکه‌ی دامه‌زرانی هه‌ده‌په خۆی ئاماژه‌یه‌کی ڕوونه بۆ سیاسه‌تی هه‌ژمونخوازانه‌ی په‌که‌که، به‌و واتایه‌ی که په‌که‌که به‌و ده‌ره‌نجامه گه‌یشت حیزبه یاساییه‌کانی وه‌ک هادپ و ده‌ته‌په و به‌ده‌په هیچیان نه‌یانتوانی به‌ربه‌ستی له‌سه‌دا10ی هه‌ڵبژاردنه‌کان تێپه‌ڕ بکه‌ن، هه‌ربۆیه بیریان له درێژکردنه‌وه‌ی هه‌ژمونی خۆیان کرده‌وه بۆ ناو پێکهاته‌کانی دیکه‌ی تورکیا، ئایدۆلۆژیای په‌که‌که‌ش ئه‌وه‌نده چه‌قبه‌ستوو نه‌بوو که ببێته به‌ربه‌ستێک له‌به‌رده‌م راکێشانی سه‌رنجی پێکهاته‌کانی دیکه‌ی تورکیا، به دروشمی برایه‌تی گه‌لان هه‌ده‌په توانی له ساڵی 2015دا ببێته سێیه‌م حیزبی سیاسیی تورکیا، له‌م سه‌رکه‌وتنه‌شدا ده‌نگده‌رانی تورک و پێکهاته‌کانی دیکه‌ی تورکیا بوون که هه‌ده‌په‌یان سه‌رخست.
ئێستا با به‌راوردێک بکه‌ین له‌نێوان ئه‌م سیاسه‌ته هه‌ژمونخوازییه‌ی په‌که‌که و حیزبه‌کانی دیکه له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا، هه‌ر ئێستا له رۆژهه‌ڵات نیگه‌رانی ئه‌وه هه‌یه که حیزبه‌کانی کۆمه‌ڵه و دیموکرات چۆن ده‌توانن له داهاتوودا چاره‌نووسی ئه‌و شاره سنوریانه‌ی رۆژهه‌ڵات یه‌کلایی بکه‌نه‌وه و که دانیشتوانه‌که‌ی فره‌پێکهاته‌ن یان به تایبه‌ت له دوو پێکهاته‌ی کورد و تورکن، چونکه ئه‌م دوو حیزبه تا ئێستاش نه‌یانتوانیوه له‌و شارانه‌دا که‌مترین سۆزی پێکهاته نا کوردییه‌کان بۆ لای خۆیان رابکێشن و به‌م سیاسه‌ت و روانینه‌ی ئێستاشیانه‌وه زۆر ئه‌سته‌مه له داهاتووشدا بتوانن سه‌رکه‌وتووبن له راکێشانی سۆزی پێکهاته‌کانی دیکه، له دوای شۆڕشی 1979 که ئه‌م دوو حیزبه کۆنتڕۆڵی ناوچه سونییه‌کانی کوردستانیان کردبوو، نه توانیان هه‌ژمونی خۆیان بۆ ناو کوردانی شیعه درێژ بکه‌نه‌وه و نه توانیشیان له‌و شارانه‌ی که له دوو پێکهاته‌ی کورد و تورک پێکهاتوون، که‌مترین سۆزی و لایه‌نگیری تورک بۆ خۆیان و بۆ کورد رابکێشن، به‌ڵکو به پێچهوانهوه ئه‌وه ده‌سه‌ڵاتی ئێران بوو که توانی له‌و ناوچانه‌دا پێکهاته‌ی تورک له دژی کورد به‌کاربهێنێت، بۆ نمونه ساڵی 1979 کاره‌ساتی نه‌غه‌ده که به هاندانی ده‌سه‌لاتدارانی ئێران شه‌ڕی کورد و تورک روویدا و کوردانی ئه‌و شاره ئاواره‌ی ناوچه کوردییه‌کانی دیکه بوون، یان تورکه‌کانی ئه‌و ناوچانه زیاتر له خه‌ڵکی ناوچه‌کانی دیکه‌ی ئێران ئاماده‌بوون چه‌ک له دژی هێزه کوردییه‌کان هه‌ڵبگرن.
یه‌کێتی که له‌ماوه‌ی ئه‌و 15 ساڵه‌دا له که‌رکوک باڵاده‌ست بوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی سیاسه‌تێکی هه‌ژمونخوازانه‌ی نه‌بوو، ده‌ستی گرتبوو به کڵاوه‌که‌یه‌وه و ته‌نیا خه‌می ئه‌وه‌ی هه‌بوو که پێگه‌ی لاواز نه‌بێت
له باشوری کوردستانیش پرسی که‌رکوک نمونه‌یه‌کی یه‌کجار زه‌قه، که‌رکوک که شارێکی فره پێکهاته‌یه و له 2003 بۆ 2017 له کۆنتڕۆڵی کورددا بوو، له کاتێکدا به درێژایی 15 ساڵی رابردوو عێراق به ده‌ستی شه‌ڕی تائیفی و مه‌زهه‌بی و هه‌روه‌ها به ده‌ست نه‌بوونی خزمه‌تگوزاریی و ناسه‌قامگیری ئه‌منییه‌وه ده‌یناڵاند ده‌رفه‌تێکی گه‌وره له‌به‌رده‌م یه‌کێتی و پارتیدا بوو که به‌پێشکه‌شکردنی گوتارێکی ئاشتیخوازانه و برایه‌تی نیوان پێکهاته‌کان و هه‌روه‌ها به پێشکه‌شکردنی خزمه‌تگوزاری باش له‌و ناوچانه‌دا سۆزی پێکهاته‌کانی دیکه بۆ لای خۆی رابکێشێت، به‌ڵام له رۆژی 16ی ئۆکتۆبه‌ری 2017دا و پێشوازیکردنی پێکهاته‌کانی دیکه‌ی که‌رکوک له سوپای عێراق و حه‌شدی شه‌عبی شکستی سیاسه‌تی پارتی و یه‌کێتی سه‌لماند.
یه‌کێتی که له‌ماوه‌ی ئه‌و 15 ساڵه‌دا له که‌رکوک باڵاده‌ست بوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی سیاسه‌تێکی هه‌ژمونخوازانه‌ی نه‌بوو، هه‌روه‌ک سلێمانی و گه‌رمیان سه‌یری که‌رکوکی ده‌کرد، ده‌ستی گرتبوو به کڵاوه‌که‌یه‌وه و ته‌نیا خه‌می ئه‌وه‌ی هه‌بوو که پێگه‌ی لاواز نه‌بێت، نه‌ک ئه‌وه‌ی هه‌وڵ بدات پێگه و هه‌ژمونی خۆی بۆ ناو پێکهاته‌کانی دیکه‌ی شاره‌که شۆڕ بکاته‌وه، ئه‌گه‌ر یه‌کێتی سیاسه‌تی هه‌ژمونخوازانه‌ی هه‌بوایه، ئه‌وا ناچار ده‌بوو بۆ به‌هێزکردنی هه‌ژمونی خۆی و رازیکردنی پێکهاته‌کانی دیکه به جۆرێکی دیکه له که‌رکوک و ناوچه کێشه له‌سه‌ره‌کانی وه‌ک دوزخورماتوو و سه‌عدیه و جه‌له‌ولا ره‌فتاری کردبایه.
پارتییش که هه‌رچه‌نده سیاسه‌تی هه‌ژمونخوازانه‌ی هه‌یه، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌ی هه‌ژمونخوازییه‌که‌ی له چوارچێوه‌ی ناسیۆنالیزمێکی رووت و تێکه‌ڵ به به‌رژه‌وه‌ندیی ئابوری و نه‌وته‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتووه، نه‌ک ته‌نیا نه‌یتوانی که‌مترین هه‌ژمونی خۆی له که‌رکوک بسه‌پێنێت به‌ڵکو به پێچه‌وانه‌شه‌وه کاریگه‌ری هه‌بوو له سه‌ر به‌هێزبوونی هه‌ستی دژه کوردی له‌ناو پێکهاته‌کانی دیکه‌ی که‌رکوکیشدا، هه‌ربۆیه له 16ی ئۆکتۆبه‌ردا وه‌ک کاردانه‌وه‌یه‌ک تورکمان و عه‌ره‌بی که‌رکوک هه‌ستیان به‌وه‌کرد که رزگاریان بووه له ده‌ستی داگیرکاری کورد.
ئه‌نجام
به گشتی کارنامه‌ی نیوسه‌ده‌ی رابردووی حیزبه کوردییه‌کان ده‌یسه‌لمێنێت:
یه‌که‌م: حیزبه هه‌ژمونخوازه‌کان سه‌رکه‌وتووترن له حیزبه‌کانی دیکه
دووه‌م: هه‌ولێر و سلێمانی، ئامه‌د و وان، سنه و مهاباد به ته‌نیا به‌س نین بۆ به‌هێزبوون و له مه‌یدان مانه‌وه‌ی حیزبێکی سیاسیی، به‌ڵکو حیزبه کوردییه‌کان دوو رێگایان له به‌رده‌مدایه، یان ده‌بێت وه‌ک پارتی و په‌که‌که هه‌ژمونی خۆیان بۆ به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستان درێژ بکه‌نه‌وه، یان خود ده‌بێت وه‌ک هه‌ده‌په هه‌ژمونی خۆیان بۆ ناو پێکهاته‌کانی دیکه‌ی وڵاته‌کانیان درێژ بکه‌نه‌وه.