20/12/2018

هايلى ئاكاى

ئەگەر بەوردی سەرنج بدەین بۆمان دەردەكەوێت كە زۆربەی كەسە بەناوبانگەكانی دونیا بە ئاشكرا پشتیوانی(مادی و مەعنەوی) لە رژێمە دەسەڵاتدارەكان دەكەن، ئەوەش بۆ ئێمە (توركیا) شتێكی سەیر نیەو ڕیزپەڕ نیە، لەبەر ئەوەی كەسە بەناوبانگەكانی توركیاش نەیانتوانیوە خۆیان بەدوور بگرن و دەست نەگرن بە دەسەڵاتی ئەنقەرەوە.

دوای ئەوەی دووباره‌ دەسەڵاتی گرتەوە دەست، سەرۆكی توركیا رەجەب تەیب ئەردۆگان، دەخوازێت هەمیشە كەسە بەناوبانگەكان لە چواردەوری بن، ئەو بازنەیەش بە تێپەڕبوونی كات فراوانتر بووە بەتایبەتی ئەوكاتانەی كە ئەردۆغان دەستی گرتووە بەسەر هەموو جومگەكانی دەوڵەت دا. لە میانەی ئەو ستراتیژیەتەدا ، ئەردۆگان سەركەوتوو بووە لەسەرنج راكێشانی لایەنگرەكانی و سەرنجی ناڕازییە ئۆپۆزسیۆنەكانی رابكێشێت بۆ ئەوەی بیانباتە ریزەكانی خۆی.

ئاشكرایە لە توركیا گەشت و گوزار و لە رووی داراییەوە جیا نیە لەسیاسەت، بەڵام لەم ماوەیەدا دۆخەكە زۆر ئاڵۆزتر بووە كە بتوانیت هونەر و سیاسەت لەیەك جیابكرێـتەوە و بگرە ئەستەمیشە. بۆ نموونە: ژمارەیەكی زۆر هونەرمەندی نواندنی گەنج كەلە دراماكاندا رۆڵدەگێرن كە لە زنجیرە دراما توركیەكاندا دەردەكەون ناوبانگیان دەكردووە، بەڵام هێشتا هەڵپەی ئەوەیانە لەو تەلەفزیۆنانەوە بەرنامەیان بۆ بكرێت كە نزیكن لە پارتی دەسەڵات و ئەردۆغانەوە.  هەروەها زۆرینەی هونەرمەندە مۆزیسیانەكان بەشداری لەو كۆنسێرتانەدا دەكەن كە حكومەت رێكی دەخات، ئەوەش لە پێناوی بەدەست هێنانی پاروە نانێك.

هەرچەندە كەسە بەناوبانگەكانی توركیا، هیچ جیاوازییەكیان لەگەڵ هونەرمەندە بەناوبانگەكانی جیهان نیە، بەڵام بەو پێیەی ناچارن بەرهەمەكانیان لە رێگەی میدیاكانی توركیاوە بڵاوبكەنەوە دەبێ پەنا بەرنە بەر میدیاكانی سەر بە دەسەڵات، ئەوەش بەو مانایە دێت كە هونەرمەندەكان هیچ رێگەیەكی تریان لەبەردەمدا نیە جگە لە دەركەوتن لە رۆژنامەو گۆڤارو تەلەفزیۆنەكان كە ئەردۆغان و لایەنگرەكانی بەڕێوەیان دەبەن.

نهێنی بێدەنگبوونی هونەرمەند و كەسە بەناوبانگەكانی بواری هونەریش هەر ئەم دۆخەیە ، خۆ ئەگەر هەندێك لە كەسە بەناوبانگەكان بیانەوێت دەنگیان بەرز بكەنەوە لە رێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانەوە، دەبینیت دەكەونە بەردەم هێرشی بە لێشاوی میدیاكارە تەقلیدەییەكان. بەهۆی ئەوەی ئەردۆغان دەستی گرتووە بەسەر میدیادا، دەبینین هەواڵی كەسە بەناوبانگەكان سنوردار كراون و  لە نێو لاپەڕەی رۆژنامەكاندا گرنكیان پێنادرێت. ئەم دۆخە تا ئەمساڵیش درێژەی هەبوو.

بەڵام هەر كە (توبا كاڵچیك)هات كە پەیامنێری رۆژنامەی (سەباح)ی توركیەو سەربە دەوڵەتی توركیایە، ئیتر بنەماكانی گەمەكە گۆڕا، هەواڵی ئەستێرەو كەسە بەناوبانگەكان بوون بە هەواڵی رۆژ، ئەمەش بەهۆی ئەو چاوپێكەوتنانەوە كە ئەو ئەنجامی دەدا لەگەڵیان. تا گەشتۆتە رادەیەك كە (توبا) لەنێو هونەرمەندەكان و كەشی هونەری ئەو وڵاتەدا بە پێشەنگی هەواڵی (بەسیاسی-رامیاری- كردن)دادەنرێت.

كاڵچیك توانایەكی تایبەتی هەیە، ئەو هەمیشە ئەو هونەرمەندانە هەڵدەبژێریت كەلەگەڵ ئەردۆگان ناكۆك و ناتەبان و كاریان رەخنەگرتنە لە سیاسەتەكانی ئەردۆغان، ئەگەر چاوپێكەوتنەكان لەسەرەتاوە تا كۆتایش بخوێنیتەوە تێدەگەیت كە چاوپێكەوتنێكی ئاسایی و هونەرییەو زۆرینەشیان باس لە ئەلبوم و فیلم و رۆڵە شانۆییەكانیان دەكەن.
بەڵام هەمیشە بەشێكی چاوپێكەوتنەكە بەرەو سیاسەت دەبات، یان هەندێكجار تەنها بەشێكە بچووك(پەرەگرافێك) و كاڵچیك و بەڕێوەبەری رۆژنامەكان دێن لەو بەشە ناونیشان و مانشێت هەڵدەبژێرن و دەریدەخەن.

لەگەڵ هەر چاوپێكەوتنێكدا كە كاڵچیك ئەنجامی دەدات، بەدوای خۆیدا شەپۆلێكی ناڕەزایی گەورە لەنێو ئۆپۆزسیۆنەكانی توركیاوە دێت، لەنێو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكاندا سەری ڕمی ناڕەزایی بەرەو ئەو كەسە بەناوبانگە ئاڕاستە دەكرێت، ئەو زۆر شارەزایە لە قۆستنەوەی ناڕەزایەتیەكانی توركیا و تەنانەت ئەگەر ئەوەی چاوپێكەوتنی لەگەڵ كراوە دواتر رونكردنەوە بدات و بڵێت قسەكانمیان گۆڕیوەو من وام نەگوتووە، كەس ناچێت بە گوێیدا.

كارەكەش زۆر ئاسانە، هەر چاوپێكەوتنێك كاڵچیك ئەنجامی دەدات لەگەڵ نەیارێكی بەناوبانگی ئەردۆغان دا، ئەوا ئەردۆغان خاڵێكی بۆ لەسەر حسابی ئۆپۆزسیۆنەكان دەنوسرێت، بۆ تێگەیشتن لەم بابەتە پێویستە بە نموونە بیهێنینەوە:
مانگی حەوتی ئەمساڵ ، كاڵچیك چاوپێكەوتنێكی ئەنجام داوە لەگەڵ نوسەری بەناوبانگی تورك (ئەحمەد ئومیت)، لەبەشێك لەو چاوپێكەوتنەدا ئومیت دەڵێت: ئۆپۆزسیۆنی توركیا نەیتوانیوە باڵانس رابگرێت، كەسایەتیەكانیان رەخنە لە ئەردۆغان دەگرن و سیاسەتی ئەرێنی حكومەت نابینن، چاوپێكەوتنەكەی لە ژێر ناوی (هەموومان لە كەشتیەك داین) دا بڵاوكردبوویەوە.

لەیەكێكی تر لە چاوپێكەوتنەكانیدا، لەگەڵ ئاوازدانەری بەناوبانگ (دیاركور ئۆغڵۆ) كە بە گۆرانییە چەپەكانی توركیا بەناوبانگەو گوێگرێكی زۆری هەیە لەو وڵاتەدا بەتایبەتی لە دوای ئینقلابی 1980وە، گوایە گوتویەتی چەپەكانی توركیا گوێیان لە داخوازیەكانی گەل داخستووە. كور ئۆغڵو هەرچەندە دوای ئەوە گوتی، من شتی وام نەگوتووە، پاشان كاڵچیك لە نوسینێكدا وەڵامی داوەتەوەو نوسیویەتی: ئاهەنگی سەختانە كۆتایی هات، كە ناوی یەكێك لە گۆرانیەكانی ئۆغڵو خۆیەتی.

لەسەرەتای ئەم مانگەشدا حەسەن ساڵتیك، خاوەنی كۆمپانیای بەرهەمهێنانی مۆسیقای توركی كە پشتیوانی لە زۆرێك لە موزیكزانەكانی توركیا دەكات و كێشەی بڵاوكردنەوەی بابەتەكانیان هەیە، لە چاوپێكەوتنەكەیدا كۆماریەكان تاوانبار دەكات، كە بە یەكێك لە حیزبە نەیارەكانی ئەردۆغان دادەنرێت، گوایە ئەو گوتوویەتی ئەوان كەسی سەركردەیان نیە بۆ ئەوەی وڵات بەڕێوە ببەن.

هەروەها مانگی رابوردوو، كاڵچیك چاوپێكەوتنی كردووە لەگەڵ (ئارداڵ بیشكچی ئۆغڵۆ) ئەكتەری سەرەكی (زنجیرە درامای تەلەفزیۆنی –بهزاد –ج) كە سەردەمانێكی زۆر ئۆپۆزسیۆنێكی بەناوبانگ بوو، لەو چاوپێكەوتنەدا دەڵێت من پارەكانم بە لیرە پاشەكەوت دەكەم، لەكاتێكدا سێ یەكی پارەكەی ئەمساڵ زیانی بەركەوت لە بەرامبەر دۆلاردا، كەچی دەڵێت هەرگیز پارەكانم ناكەم بە دۆلار و بەهیچ شێوەیەكیش بیرم لێنەكردوەتەوە. زۆرینەی خەڵكی ئەم رستەیەیان وا لێكدایەوە كە ئەستێرەی بەناوبانگی تەلەفزیۆن بە پێی بەرنامەو ئاراستەكردنی ئەردۆغان دەچێت بەڕێوەو بانگەشە بۆ لیرەی توركی دەكات و دەیەوێت پشتیوانی لەو پلانە بكات كە ئەردۆغان ناوی ناوە (هێرشی ئابووری دەرەكی) و ئامانجەكەی لێدانی وڵاتەكەیەتی.

چاوپێكەوتنی ئەم هەفتەیەش لەگەڵ دەرهێنەری توركی (تونش باشاران)ە كە ناوبانگە زۆری پەیدا كردووە، لە رێگەی فیلمی (وازیان لێمەهێنن تەقە لە فڕۆكە كاغەزیەكە بكەن) كەلە ساڵی 1989 دەرهێنانی بۆ كردووە، ئەو فیلمە باس لە منداڵێكی بچووك دەكات كەلەگەڵ دایكیدا دەژی لەناو زیندان، فیلمەكە بە یەكێك لە فیلمە سیاسیە گرنگەكانی سینەمای توركی هاتووەتە ئەژمار، ئەو دەڵێت هەرچەندە لە بنەڕەتدا فیلمەكە باس لە خۆشەویستی دەكات من لەكاتی وێنەگرتن دا ئەو هەستەم بۆ دروست بوو، بەڵام زۆرینەی خەڵكی پێیان وابوو باسی سیاسەت دەكەم، بۆیە زیندام هەڵبژارد تەنها وەك شوێن، ئەمتوانی ئەو فیلمە لەناو هێڵێكی شەمەندەفەریش دا بكەم.

لەم مانگانەی دواییدا رۆژنامەكان دەستیان كرد بە ئەنجامدانی چاوپێكەوتنەكانیان لەسەر شێوازی  بڵاوكردنەوە ئەو جۆرە چاوپێكەوتنانە، لە ئێستەدا ئەو جۆرە كارە رۆژنامەوانیەیان ناوناوە (چاوپێكەوتنی هەموومان لە كەشتیەكداین).بەڵام لەلایەن توركەكانەوە پەرچەكردای زۆر دەردەكەون و دەڵێن: ئێمە لەناو ئەو كەشتیەدا نین.

دروست بوونی ئەو ئاڵۆزی و دەمەقاڵێیلانە كەلەئەنجامی ئەم جۆرە چاوپێكەوتنانەوە هاتوونەتە ئارا، بووەتە پاڵنەرێكی تر بۆ لایەنگرەكانی ئەردۆغان بۆ ئەوەی هەست بكەن (هەندێكی تریش هەن نایانەوێت لەناو كەشتیەكەدا بن) وەك ئێمەو مانان، بەڵام بۆ رەش بینەكان سەبارەت بەو دۆخە پێیان وایە: كەشتیەكە لەناو قوڵاییەكاندا نوقم بووە.