07:25 - 26/01/2019
نموونەیەك لە خۆكوشتنی نوسەرو شاعیرە جیهانیەكان
نوسەرو هونەرمەند، شاعیرو رۆماننووسەكان لە هەر شوێنێكی ئەم دونیایەدابن، ئەوانەن كە پێش هەموو كەس هەست بەمەترسیەكان دەكەن و زیاتر لەوانی تریش ئازارەكان دەیانچەمێنێت. ئەوەی مرۆڤی ئاسایی بە هێواشی بەلایدا گوزەر دەكات، ئەوانی وشەساز بە قوڵی بۆی ڕۆدەچن و هەروا لێی ناگەڕێن، پێدەچێت ببێتە هەوێنی رۆمانێكی چەند سەد لاپەڕەیی، ببێتە چامەیەكی شیعری ئەبەدی، ببێتە بابەتی كتێبێكی هەمیشە زیندوو، هەر بۆیە ئەوان ئەوەندە ناسك دەبنەوە بەبۆنی وشەكان شاگەشكە دەبن و بە بای باوەشێنیش پەڕەی دڵیان دەژاكێت و نائومێدی دایاندەگرێت..
زۆرن ئەو جۆرە مرۆڤانەی كە لە ڕواڵەتدا پەڕپووت و شپڕێوو و ماندوون، وەلێ لەناخەوە لە مرۆڤە هەرەباڵاكانی ئەم ژیانەن. ئەوان حەز دەكەن پارویەك نەبێت بیخۆن بەڵام دیمەنی برسێتی هەژارێك نەبینن، پێیان خۆشە پێپەتی ترین كەسی ئەم دونیایەبن بەڵام منداڵێكی پێخاوسیان نەكەوێتە بەرچاو، ئەوان بۆخۆیان هەمیشە حەزیان بە ئاوازە غەمگینەكانە، هەربۆیە وشەیەك بەسە بۆئەوەی بیانخاتە سەر هەوەسی گریانێكی هەمیشەیی...
ئەگەر چاوێك بخشێنین بەمێژووی ئەو كەسانەدا دەبینین وەك چۆن ئەوان ژینی تایبەت بەخۆیان هەیە، بەهەمان شێوەش مەرگی تایبەت بەخۆیان هەیە. ژیان و مەرگێك كە هیچیان لەژیان و مەرگی خەڵكی ئاسایی ناچێت، لێرەدا سەربووردەی هەندێك لەو كەسایەتیانەتان بۆ دەگوازینەوە، بۆئەوەی لە نزیكەوە شتێك لەبارەی كۆتایی هێنان بە ژیانی ئەو كەسانە ئاگادار بین، بەراستی ئەوان بۆچی بە دەستی خۆیان كۆتایییان بە ژیانی خۆیان هێناوە؟
فردی پراینز (Freddie Prinze 1953-1957 )دوای ئەوەی رۆڵێكی كۆمیدی لە فیلمێكدا دەبینێت، گرفتەكانی قەڵەو بوون، دوو رەگی نەتەوەیی ، بووە هۆی ئەوەی زیاتر هەست بە تەنهایی بكات و خۆی بە بێگانە وێنادەكرد، بەپێی ئەو تۆمارەی كە لەیاداشتەكانی دا هاتووە، هۆكارەكانی خۆكوشتنی لەناكاوو ناوەختەی باس دەكات، لەئەنجامی ئەوەی كە حەبی خەمۆكی زۆری بەكار هێنابوو، فیشەكێكی نابەسەری خۆیەوە كۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا، ئەو بە چەند دێڕێك پێش ئەوە روداوەكەمان بۆ دەگێڕێتەوە:
(...ئەو كاتانە من لەم دونیایە رۆشتووم، مانگی درەوشاوە پرچە بە باران تەڕبووكانت پەرێشانتر دەكات، تۆ بەدڵێكی نیگەران و شكست خواردوەوە بەرامبەر پەیكەرە بێ گیانەكەی من دەچەمیتەوە، بەڵام من هیچ بایەخێكت پێنادەم، چوون دەمەوێت لە بێدەنگیدا بیگوزەرێنم، درەختە سەرسەوزەكان ئەو كاتانەی كە تنۆكە بارانەكان سەری بەرزی گەڵاكانیان خواردەكاتەوە، لێم رادەمێنیت و من بێدەنگانەتر و دڵڕەقانەتر دەمبینیت...) ئەمە دەقی ئەو نامەیەیە كە دوای خۆی بەجێی هێشتووە، ئاراستەی نامەكە ئەگەر بۆ كەسێكی دیاریكراویش بێت، بەڵام بۆ هەمووان دەبێت و هەمووان ناچاردەكات لەبەردەم پەیكەری ئەو شاعیرەدا بە نیگەرانیی و حەواسێكی پەرتەوە لێی بڕوانین.
سارا تیسدل(Sara Teasdale 1884- 1933 )، شاعیرێكی ئەمەریكیە، لەبنەماڵەیەكی مەسیحی خانەدان لەدایك بووە، هەر لەمنداڵییەوە توشی نەخۆشی دەبێت و ئەوەش وای لێدەكات زۆرتر لەماڵەوە بمێنێتەوەو خوێندنیش لەنزیكی ماڵی خۆیانەوە تەواو بكات، لە هەردوو سەری باوك و دایكیەوە چەندین قەشە هەبوون، ئەو لەنێوان ناخی خۆی (وەك شاعیر) و كەسێتی كۆمەڵایەتی خێزانەكەیدا بەردەوام لەناكۆیدا بووە، كەسێكی چالاكی بواری ئەدەبی بووە، چەندین دیوانە شیعری لە دوای خۆی بەجێهێشتووە، شیعرەكانی تەڕو پاراون و هەستی كەسێتی خۆی بەتەواوی خستۆتە ڕوو، سارا كەسێكی گۆشەگیرو پڕ لە هەست و زوو هەڵچوو بوو، دوای ئەوەی عەشقەكەی پشتی تێدەكات، كاریگەری گەورەی لەسەر دادەنێت و سەرئەنجام لە تەمەنی 48 ساڵیدا خۆی خستە نێو ئاوی روبارو خۆی خنكاند.
سیرگی یاسنین(Sergei Yesenin 1895-1923 )شاعیرێكی روسیەو لەشاری لینینگراد لەدایك بووە، بەشاعیری گوند بەناوبانگ بووە، زۆر هەستیار و هەست ناسك بووە، بە كەسێكی ئاینداری پابەند بە ئاینی مەسیحەوە بەناوبانگ بوو، لەسەردەمی شۆڕشی بەلشەفیەكانی روسیادا دا زۆر ئازاری چەشتووە، لەكۆتاییەكانی تەمەنیدا نوسیبووی: پەشیمان نیم، بۆمن وەك یەك وایە بگریم یا نە، هەموو شتیك كۆتایی دێت، لە ئێستاوە ئیدی بەگەنجی نامێنمەوە، ئەو گوڕو هێزەم تێدا نامێنێت، ئەی دڵی پڕ لە سەرماو سۆڵ، من ئیتر وڵاتێك سەرنجم رانكێشێت بە پێی پەتی تیایدا بژیم....
ئەو رۆژێك پێش لە مردنی بە خوێنی خۆی نوسیبووی: ئەی دونیای خۆشەویست، خەریكم وازت لێدێنم، چوون من ئیتر بێزار بووم لێت، بە ئەندازەی پێویست لەگەڵت ژیاوم، دەمەوێت هەموو نیگەرانیەكانت بۆ جێبێلم، سەركەوتووبیت ئەی ژین...
ئادلاین ڤێرجینیا ۆڵف (Virginia Woolf 1882-1941 ) ، ژنێكی دیارو بەرجەستەی دونیای ئەدەبیات و رۆمان بووەو لە سەردەمی جەنگی جیهانی یەكەمدا لەنێو كۆڕو كۆبوونەوەكانی لەندەندا بەیەكێك لە ژنەكاراكانی نێو سەرجەم بواری فیمینستی و رۆشنبیری و ئەدەبیەكانی بەریتانیا هاتۆتە ئەژمار، چەند جارێك تووشی نەخۆشی دەروونی بووە، ئەو چەند جارێك هەوڵی خۆ كوشتنی داوە بەڵام سەری نەگرتووە، دوای ئەوەی كە لە نوسینی رۆمانێك بوویەوە بەناوی(لەنێوان دوو پەردەی شانۆیەكدا) چووە كەناری دەریا و باخەڵەكانی پڕكرد لەبەرد و خۆی خستە نێو ئاوی دەریا.
ئەو كۆتا نامەی بۆ هاوسەرەكەی نوسیوە: خۆشەویست ترینم، هیچ گومانێكم نیە، دیسانەوە شێتیەكەم بۆ هاتوەتەوە، من واهەست دەكەم ئیدی بەو بارودۆخە ناهەموارەوە ناتوانین لەپەنای یەكدا بین، من دڵنیام ئەمجارە چاك نابمەوە، ژاوەژاوێك چووەتە مێشكم ناتوانم گوێم لە هیچی تر بێـت، من كارێك دەكەم پێموایە باشترین كارێكە تا ئێستە كردبێتم.
كەسەكەم، باشترین خۆشیەكانی دونیام تۆ بۆت دابین كردم، تۆش هەر ئەوەندەت لەدەست دەهات، من دەزانم خەریكم ژیانت وێران دەكەم، من ئەوەش دەزانم تۆ بەبێ من دەتوانیت باشتر كار بكەیت، من ئەوەش دەزانم پێش ئەوەی ئەم دەردە لەمن بدات دوو كەس هەبووبن لەم دونیایەدا خۆش ژیابن من و تۆ بووین، هیچ دوو كەسێك نەیانتوانیوە وەك ئێمەبن، لەمە زیاتر بەرگە ناگرم، دەزانی ئێستە دەستم باش بۆ ناگیرێت بۆت بنووسم، ناتوانم باش بخوێنمەوە، دەمەوێت پێت بڵێم قەرزارتم، ئەوەی من هەمە لە سایەی میهرەبانیەكانی تۆوە بووە، هەموو شتێك لای من تەواو بووە جگە لەوەی كە باوەڕم بە چاكی و مەردایەتی تۆ هەیە، ئێستەش باوەڕم وایە هیچ كەس ناتوانێت وەك من و تۆ بەخۆشی بژیەن.. ڤێرجینیا..
ئەوەی لەو چەند نمونانەی پێشوودا گێڕامانەوە مەرگی ئەو مرۆڤە نائاساییانەبوون كە تا ئێستەش كاریگەرییان لەسەر نوسین و جیهانی كتێب و بیركرنەوەكانمان هەیە، ئەوان نەك هەر نوسینەكانیان بەڵكو مەرگی ئەوان كاریگەرییەكی لەوجیهانەدا بەجێهێشتووە كە ناكرێت كتێبخانەیەك هەبێت و شوێنەوارێكی ئەوانی تێدا نەبێت.