11:29 - 24/11/2018
.jpg)
ساڵه‌ح موسلیم: پێموانییە پەكەكە بۆ خاتری ئەمریكا یان عەرەب شەڕ لەدژی ئێران هەڵگیرسێنێت
بەهۆی زمانە سادە و راشكاوەكەی قسەكردن و گفتوگۆكردن لەگەڵ ساڵه‌ح موسلیم، بۆ رۆژنامەوانێك تام و چێژێكی خۆی تایبەتی هەیە. تا دوا ئاستی راشكاوە، خۆی لە وەڵامدانەوەی هیچ پرسیارێك بەدوور ناگرێت. كاتێكیش پێویست دەكات وەڵامەكانی تا ئەو ئاستە سیاسیانەیە كە پرسیاری دیكه‌ت بۆ درووست ده‌بێت.
ساڵه‌ح موسلیم، سەرۆكی پێشووی پارتی یەكێتی دیموكراتیی (پەیەدە) كە پارتی هەرە دیار و خاوەن ئەزموون و بە جەماوەری خۆرئاوای كوردستانە، كە ئێستا ئەندامی كۆمیتەی پەیوەندییە دەرەكیەكانی تەڤدەمە لەم دیمانەیە لەگەڵ (په‌یسه‌رپرێس) لەبارەی بارودۆخی خۆرئاوای كوردستان، هەڕەشەكانی توركیا، هەڵوێستی ئەمریكا، مەسەلەی ئازادكردنی عەفرین، بڕیاری ئەمریكا لەبارەی دەستنیشانكردنی خەڵات بۆ دەستگیركردنی سێ سەركردەی پەكەكە و هەڵوێستی رووسیا وەڵامی پرسیارەكانی داینەوە.
.jpg)
په‌یسه‌ر: هێزەكانی ئەمریكا لە خۆرهه‌ڵاتی رووباری فوڕاتدا جێگیربوونە. ئەمریكیەكان هێزەكانی سوریای دیموكراتی لەم ناوچەیە وەكو هاوپەیمان لە قەڵەم دەدەن. لەهەمان كاتدا توركیا هەڕەشەی داگیركردنی خۆرهه‌ڵاتی فوڕات دەكات. لە چەند رۆژی رابردوودا هەڕەشەكانی توركیا رۆژەڤی سەرەكی بوون. پرسیار ئەوەیە ئەمریكا چەند رشتە لەسەر پاراستنی ناوچەكەدا؟
ساڵه‌ح موسلیم: بەچاو رشتبوونی ئەمریكا دەبینین. كاتێك یەكەكانی سوپای ئەمریكا لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكراتی دەوریەی هاوبەش لەسەر سنوور پێكدێنن و چاودێری ئەو دیوی سنوور دەكەن، كەواتە رشتبوونێك هەیە. ناخوازن توركیا بێتە خۆرهه‌ڵاتی فوڕات. توركیا ئەم هەڵوێستەی سوپای ئەمریكا وەكو ئامرازێك بەكاردێنێت. رشتبوونێكی ئەمریكا لەمبارەیەوە دیارە.
گه‌لی كورد له بڕیاره‌كه‌ی ئه‌مریكا له‌باره‌ی سێ سه‌ركرده‌كه‌ی په‌كه‌كه توڕه‌و نیگه‌رانه
په‌یسه‌ر: تەنیا توركیا نییە، كە هەڕەشە لە خۆرهه‌ڵاتی فوڕات و ناوەندی شۆڕشی خۆرئاوا دەكات. رژێمی سوریاش بەهەمان شێوە چەندین جار هەڕەشەی هێڕشكردنە سەر ئەم ناوچەیە دەكات. هەروەها روسیاش كە مەبەستی هێزەكانی ئەمریكایە دەڵێت:" پێویستە هێزە بیانییەكان ئەم ناوچەیە بەجێبێڵن". ئەمەیان چۆن دەخوێننەوە؟
ساڵه‌ح موسلیم: بێگومان قسە و جێبەجێكردنی وەكو یەك نییە. ئەگەر هێزەكانی سوریا بخوازن بێنە ئەم ناوچەیە، پێویستە لە ئەنجامی رێككەوتنێكی سیاسی بێن. بەڵام ئەگەر بخوازن بە هێڕش و دەستدرێژیكردن بێنەوە ناوچەكە، ئەوە شتێكی دیكەیە. ئەو كاتە ئێمە بەرەنگاریان دەبینەوە. ئەگەر ئەوان نیازیان ئەوەیان بەبێ لێكتێگەیشتن و رێككەوتن بێن و ئێمەش خۆمان بێدەنگ بكەین، ئەمە مەحاڵە. بێگومان هاتنی ئەوان لە سایەی رێككەوتنێكی سیاسی شتێكی دیكەیە.
.jpg)
په‌یسه‌ر: لەو كاتەی ئەمریكا هێزەكانی سوریای دیموكراتی و بەڕێوەبەرایەتی خۆرئاوا وەكو هاوپەیمان و دۆست لە قەڵەم دەدات، هەر ئەمریكا خەڵات بۆ دەستگیركردنی سێ سەركردەی دیاری پەكەكە ئاشكرا دەكات. بە خوێندنەوەی ئێوە ئەمە دژیه‌كه ئەمریكا تێیكەوتووە یان مەسەلەیەكی دیكەیە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئەمریكیەكان دەڵێن، ئێمە لە رابردووش پەكەكەمان وەكو بزوتنەوەیەكی تیرۆریستی بەناو كردووە. پێموایە ئەوەی ئەمریكا دەیكات و دەیڵێت تەنیا بۆ رازی كردنی توركیایە. سازشێكە زیاتر نا. نەوەكو تەنیا ئێمە بەڵكو تەواوی گەلی كورد لەم بڕیارە ناڕازییە. ئەمریكا بخوازێت یان نا، ئەو سەركردانە پێشەنگی بزوتنەوەیەكی كوردستانییە، هەموو تاكێكی كورد لەم بڕیارە توڕە و نیگەرانە.
په‌یسه‌ر: بڕیارەكەی ئەمریكا سەبارەت بە سێ سەركردەكەی پەكەكە، چ كاریگەری لەسەر خەباتی خۆرئاوا دەكات. بەتایبەتی لە رووی وره و سووربوون لەسەر بونیادنانی دامەزراوەكانی بەڕێوەبردن؟
ساڵه‌ح موسلیم: گەلی كورد لەم بڕیارە زۆر توڕە و نیگەرانە، لە هەموو ئاستەكاندا ناڕازین لەم بڕیارە. لەگەڵ ئەوەش پێموانییە راستەوخۆ كاریگەری لەسەر خەبات و راپەڕاندنی كاری خۆرئاوادا هەبێت. بەڵام دەبێت ئەمریكا بزانێت گەلی كوردستان بە گشتی و بە خۆرئاوا بە تایبەتی لەم بڕیارە توڕە و نیگەرانە، ناتوانێت ئەم بڕیارە جێبه‌جێ بكات.
ناتوانین بە ئەمریكا بڵێین سیاسەتی خۆت سەبارەت بە توركیا بگۆڕە. ئەگەر ئەمریكا تا ئەمڕۆ وەكو هاوپەیمان سەیری توركیا دەكات، ئێمە ناتوانین بڵێین نابێت وەكو هاوپەیمان سەیری توركیا بكەیت.
په‌یسه‌ر: ئێوە وەكو بەرپرسیارانی سیاسی، سەربازی و دیپلۆماسی خۆرئاوا بە ئەمریكا ناڵێن ئەو بڕیارە چیە و لە پای چی؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئەوەی لە نێوان ئێمە و هاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا هەیە، رێككەوتنێكە سەبارەت بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر. تەنیا لەسەر مەسەلەی شەڕكردن لەدژی داعش و گرووپە توندڕەوەكانی ناو سوریا رێككەوتووین. بۆ دەرەوەی سوریا هیچ رێككەوتنێكمان نییە. واتە لەبارەی یەك تێڕوانین دەربارەی مەسەلەكان و یەك خوێندنەوەیی نەباسمان كردووە نە رێككەوتووین.
.jpg)
په‌یسه‌ر: دیارە بەدەر لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر هیچ رێككەوتنێكی دیكەتان نییە. بەڵام ئێوە بە ئەمریكا ناڵێن بیانووتان بۆ ئەم بڕیارە چیە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئەو مافەمان نییە ئەم پرسیارەیان ئاراستە بكەین. گەل و جەماوەر لە گۆڕەپان مەیدانەكان ئەم پرسیارە ئاراستەی ئەمریكا دەكات. ناتوانین بە ئەمریكا بڵێین سیاسەتی خۆت لەمبارەیەوە بگۆڕە، یان سیاسەتی خۆت سەبارەت بە توركیا بگۆڕە. ئەگەر ئەمریكا تا ئەمڕۆ وەكو هاوپەیمان سەیری توركیا دەكات، ئێمە ناتوانین بڵێین نابێت وەكو هاوپەیمان سەیری توركیا بكەیت. یان ناتوانین وەكو مەرجێك لەسەر ئەمریكا بسەپێنین تا پەكەكە لە لیستی تیرۆر بێنێتە دەرەوە. لەگەڵ ئەوەشدا پێیان دەڵێین گەلی ئێمە لەم بڕیارەتان زۆر نیگەرانە.
په‌یسه‌ر: خوویه‌كی ئەمریكا هەیە. كاتێك بۆ كارێك دەچنە شوێنێك بێ ئەوەی كۆتایی بەكارەكە بێنن، بە نیوەچڵی بەجێیدێڵن. نموونەی عێراق لەبەرچاوانە. لە ساڵی ٢٠٠٣ هاتن تڕلیۆنێك دۆلاریان خەرج كرد، زیاتر لە پێنج هەزار و ٥٠٠ سەربازیان لە عێراقدا كوژرا، دواتر رۆیشتن و عیراقیان رادەستی ئێران كرد. ئایا لە تەواوی خۆرئاوا و بەتایبەتی لە خۆرهه‌ڵاتی رووباری فوڕاتدا ترسێكی لەم شێوەیەتان هەیە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئێمە دەستی ئەمریكامان رانەكێشا بۆ ئەوەی بێتە ناو سوریا. ئەوان بۆ شەڕكردن لەدژی تیرۆر هاتنە سوریا. ئەوەی ئێمە لەسەر رێككەوتووین و بەیەكەوە جێبەجێی دەكەین بۆ بەرژەوەندی هەردوولامانە. بۆیە ئێمە ناتوانین سبەی پێیان بڵێین بڕۆن یان نا. هیچ مافێكمان نییە لەمبارەیەوە. ئەگەر بەرژەوەندیان لە رۆیشتن دابێت دەتوانن بێ ئاوەڕدانەوە بڕۆن. بەڵام لەڕووی سیاسیەوە ئەوانیش دانی پێدادەنێن، دەڵێن ئێمە لە عێراقدا هەڵەمان كرد، ئەم هەڵەیە لە سوریا دووبارە ناكەینەوە. لەناوبردنی داعشیش مەسەلەی رزگاركردنی گوندێك یان شارێك نییە بە رزگاركردنی داعش لەناوبچێت. رەهەندی ئایدیۆلۆژی و رێكخراوەیی داعش لە ئارادایە. هێشتا ئەو لایەنانەی پشتگیری لەداعش دەكەن و دەخوازن داعش لەسەر پێ بمێنێت وەكو توركیا هێشتا درێژە بەو ئاراستەیە دەدەن. ئەمریكا هەموو ئەم راستیانە لەبەرچاو دەگرێت، ترسی ئەوەیان هەیە نەوەكو داعش جارێكی دیكە سەرهەڵبداتەوە. بۆیە دەڵێن ئێمە ئێرە بەجێناهێڵین تا داعش لە هەموو روویەكەوە كۆتایی پێدێت، بوو چەندین جار ئەم قسەیە دووپات دەكەنەوە. هەر دوایی جێم جیڤری دوێنێ (١٣ تشرینی دووەم) دووپاتی كردەوە، تا ئەو كاتەی دڵنیادەبین كە جارێكی دیكە داعش ناگەڕێتەوە لێرە دەمێنیننەوە. كەواتە سنوور بۆ مانەوەیان دانانێن، دەتوانن دەمدرێژ بمێنەوە.
.jpg)
په‌یسه‌ر: لەسێ لاوە (توركیا – رووسیا – سوریا) هەڕەشەتان لێدەكرێت. لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان ناكۆكیتان هەیە. ئەگەر ئەمریكا لە سوریادا بكشێتەوە، مومكینە عیراق سنووری خۆی لەگەڵ ئێوە بكاتەوە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئەوەیان نازانم. ئەوەی دەزانم ئێمە دەستدرێژیمان نەكردۆتە سەر كەس و نەچووینە سەر ماڵی هیچ كەسێك. بەڵام ئەگەر یەكێك بێت و لەناو ماڵەكەماندا بخوازێت هێڕشمان بكاتەسەر لە بەرەنگاربوونەوەی زیاتر رێگایەكی دیكەمان لە بەردەمدا نییە. هیچ نیازێكمان نییە ماڵی خۆمان بەجێبێڵین. ئایا كەسانی دیكە سنوورمان بۆ دەكەنەوە یان نایكەنەوە؟ ئەوان سەیری بەرژەوەندی خۆیان دەكەن ئەو كاتە بریار دەدەن. ناتوانین كەس ناچار بكەین.
تا ئێستادا ١٤٠ تاكی عەفرین لەناو كەمپەكان دەژین و چاوەڕێی گەڕانەوە دەكەن. ئەمڕۆ بێت یان سبەی دەبێت ئەوانە بگەڕێنەوە عەفرین
په‌یسه‌ر: شرۆڤەكارانی سیاسەت پێیانوایە ئەوەی ئەمریكا لە خۆرئاوادا كردوویەتی، بە دەستپێشخەری پنتاگۆن بووە و باڵی سیاسی لەگەڵ نەبووە. ئێوە لە خۆرئاوادا سیاسەتێكی بەم شێوەیەی ئەمریكا دەبینن؟ ئایا راستە هەر ناوەندێكی ئەمریكا سەرێكی جیاواز لەوەی دیكە رادەكێشێت؟
ساڵه‌ح موسلیم: بێگومان چەند ناوەندێكی بڕیار لە ئەمریكادا هەیە. پنتاگۆن، وەزارەتی دەرەوە، كۆشكی سپی و ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانی هەموویان ناوەندی بڕیارن. ئەوەی ئێمە ئێستا بەڕوونی دەیبینین، وەكو دەستپێك نییە، لە دەستپێكدا بەتەنیا پەنتاگۆن لە خۆرئاوادا هەبوو. بەڵام ئەمڕۆ نوێنەرانی وەزارەتی دەرەوەش لە خۆرئاوانە، كە ناوەندی بریاری سیاسیە. نوێنەرە سیاسیەكانی ئەمریكا لەگەڵ ئەنجوومەنی سوریای دیموكراتی، ئەنجوومەنی سەربازی منبج، هەموو لایەنەكانی دیكە گفتوگۆ و دانیشتنیان هەیە. كەواتە ئەوەی لە ئێستادا سەبارەت بە خۆرئاوا بڕیار دەدات، نەتەنیا پنتاگۆنە، بڕیاری لایەنەكانی دیكەشە. پێشموایە ئەگەر وەزارەتی دەرەوە و ناوەندەكانی دیكەش پشتگیریان نەكردبووایە پنتاگۆن نەیدەتوانی ئەوەندە بمێنێتەوە. لەوانەیە لەسەرەتادا بەر لەوەی توركیا یەپەگە و هێزەكانی سوریای دیموكراتی بناسێت پلانی سیاسی دانەڕشتبێت، یان پلانی لەسەر شتی دیكە بووبێت. بەڵام پێدەچێت دوای ئەوەی بە ئه‌كتەرەكان ئاشنابوو پلانی خۆی گۆڕیبێت. بەر لە ئێمە ئەمریكا لەگەڵ چەند لایەنێكی دیكە دانوستانی هەبوو، بەڵام لەبەر ئەوەی لایەنەكانی دیكە نەیانتوانی سیاسەتی ئەمریكا تێبگەن و جێبەجێی بكەن، ئەمریكا وازی لەوان هێنا. بەتایبەتی لەشەڕی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و داعش ئەمریكا هەڤاڵبەندی باشتری پەیدا كرد. سیاسەت جێگیر نیە و لە گۆڕاندایە، ئەم بادانەوەیەی ئەمریكا وەكو گۆڕانێك بەناو دەكەین.
په‌یسه‌ر: دێمە سەر عەفرین. رۆژانە پێشێڵكاریەكانی توركیا لە عەفرین لە هەڵكشاندایە. توركیا كار بۆ گۆڕینی دیموگرافیای عەفرین دەكات، ئەوە دیاردەبێت بەرنامەی توركیا ئەوەیە دەمدرێژ لە عەفرین بمێنێتەوە. لەهەمان كاتدا هەوڵ دەدات سیاسەتی سووتاندنی خاك بە شێوازێكی دیكە جێبەجێ بكات. ئایا زەمینەی رێككەوتنێك هەیە بۆ ئەوەی توركیا لە عەفرین دەربكرێت؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئێمە وەكو برینێك سەیری مەسەلەی عەفرین دەكەین. تا ئەو برینە ساڕێژ نەكەین ئاسوودە نابین. لەهەموو روویەكەوە ئامادەكاریمان كردووە، لە دانوستانی سیاسی و دیپلۆماسیدا، بگرە لە لایەنی سەربازیشەوە، ئامادەكاریەكانمان بەردەوامن. پێشموایە عەفرین بەم شێوەیە نابێت كە سیاسەتی توركیا دەیەوێت. پێویستە عەفرین بۆ عەفرینیەكان بگەڕێتەوە. تا ئێستادا ١٤٠ تاكی عەفرین لەناو كەمپەكان دەژین و چاوەڕێی گەڕانەوە دەكەن. ئەمڕۆ بێت یان سبەی دەبێت ئەوانە بگەڕێنەوە عەفرین. وەكو ئێوەش چاودێری دەكەن شەڕی گەریلایی لە عەفرین بەردەوامە، تا دەشچێت ئەم شەڕە بەرفراوانتر دەبێت. خەباتی ئێمەش لە رووی سیاسی و دیپلۆماسیش لەهەمان چوارچێوە دایە. عەفرین بەم بارودۆخەی ئێستا نامێنێتەوە و ئێمەش دەستبەردان دانانیشین.
په‌یسه‌ر: جێگری وەزیری دەرەوەی رووسیا دەڵێت:" پێویستە كورد لە گفتوگۆی چارەسەری سوریادا جێبگرن". ئایا ئەمە گۆڕانكاریە لە هەڵوێستی رووسیادا؟ یان هەمان ئەو شتەیە كە پێش ئێستا دەگووترایەوە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئەوەی ئەم قسەیەی كرد، میخائیل بۆگدانۆڤ بوو، ئەو ماوەیەكی درێژە ئەم هەڵوێستە دووپات دەكاتەوە. بەڵام قسە و كرداریان ناكۆكە لەگەڵ یەكتر. پێمانوایە ئەو قسانەی رووسیا، ئەمریكا و ئەونەی دیكە دەیكەن كاتێك دەبێتە راستی ئەگەر بە كردەوە جێبەجێیان كرد. قسە بە تەنیا بەس نییە. بەڵام بۆ رووسیا لە رابردووش هەمان هەڵوێستی هەبووە. هۆكاری داگیركردنی عەفرین لەلایەن توركیاوە دیسان رووسیا بوو. رووسیا پێش داگیركردنی عەفرین زۆر هەڵوێستی دیكەیان هەبوو، بەڵام كاتێك تورك سووربوو لەسەر هەڵوێستەكانی قسەكانی توركیایان جێبەجێ كرد. مەسەلەكە بەم رستەیە تەواو نابێت، پێویستە هەندێك راستەوخۆ و بە راشكاوانە بە توركیا بڵێن نوێنەری كوردانی خۆرئاوا لە ژنێڤ ئامادە دەبن. دەبێت ئەم قسەیە لەسەر توركیا بسەپێنن.
په‌كه‌كه خاوەن سیاسەتێكە، ستراتیژیەكی تایبەت بەخۆی هەیە ئەو شتەی باسی دەكرێت لە بەرژەوەندی كورد دایە یان نا، پەكەكە بڕیاری لێدەدات نە لایەنێكی دیكە
په‌یسه‌ر: دێمە سەر پەكەكە بەڵام پەیوەست بە ئێران و هەبوونی ئێران لە سوریادا. لە ساڵی 2016 كاتێك لە قاهیرە گفتوگۆ لەسەر بیرۆكەی دروستكردنی (ناتۆی عەرەبی) دەكرا، بەشداربووانی ئەم گفتوگۆیە داوایان كردبوو پەكەكە شەڕ لەدژی ئێران دەست پێبكات و دەستپێشخەری بكات لەمبارەیەوە. بانگەشە دەكرێت لەبەر ئەوەی پەكەكە ئەم دەستپێشخەریەی قەبوڵ نەكردووە، ئەمریكا خەڵات بۆ دەستگیركردنی سێ لە سەركردەكانی دەستنیشان دەكات. ئایا ئەم بانگەشەیە راستە؟
ساڵه‌ح موسلیم: ئێمە نازانین كێ پەیوەندی لەگەڵ پەكەكە هەیە. بەڵام هێشتا ناتۆی عەرەبی دروستنەكراوە، لە رۆژەڤ دایە و لەوانەیە ساڵی 2019 دروست بكرێت. بەڵام هێشتا دیارنییە ئەم ناتۆیە چ جۆرە پەیوەندیەك لەگەڵ كورد دەبەستێت و لەگەڵ كامە پارچەی كوردستان پەیوەندی دەبێت. ئەمە یەكلایی نەكراوەتەوە. نازانین كورد بەشداری پێدەكرێت لە ناو ئەم ناتۆیە یان نا. ناو ئەم سوپایە ناتۆی عەرەبیە، نازانین كورد وەكو عەرەب هەژمار دەكەن و بەشداری پێدەكەن یان نا ئەمەشیان دیارنییە. هەروەها پێموانییە پەكەكە بۆ خاتری ئەمریكا یان عەرەب شەڕ لەدژی ئێران هەڵگیرسێنێت. پەكەكە هێزێكە ئیرادەی لەدەست خۆیدایە. بە گوێرەی بەرژەوەندی كورد ئەوەی پێویست بێت دەیكات. بەڵام بۆ خاتری هیچ لایەنێكی دیكە هیچ دەستپێشخەریەك ناكات. واتە بۆ خاتری هێزەكانی دیكە شەڕ ناكات، خاوەن سیاسەتێكە، ستراتیژیەكی تایبەت بەخۆی هەیە. ئەو شتەی باسی دەكرێت لە بەرژەوەندی كورد دایە یان نا، پەكەكە بڕیاری لێدەدات نە لایەنێكی دیكە.