10:36 - 16/01/2019
له 95%ی خوێندكاران گزی دەكەن هۆكارەكەی چیە؟
بەپێی لێكۆڵینەوەیەك كە لێكۆڵەری بەناوبانگی بواری ئەكادیمی دون مكابی ئەنجامیداوە، دەردەكەوێت كە گزیكردن كێشەیەكی سەرەكی خوێندنگاكانە و بەشێوەیەكی بەربڵاو لەخوێندنگا دواناوەندیەكان بڵاوبۆتەوە.
گزیكردن بەشێوەیەكی فراوان
بەپێ لێكۆڵینەوەیەك كە 24 هەزار خوێندكار لە 70 خوێندنگای دواناوەندی بەشداریان تێداكردووە و مەكابی بۆی دەركەوت 64%ی خوێندكاران دانیان بەوەداناوە كە پەنایان بۆ گزیكردن بردووە ، له 58% دانیان بەدزی ئەدەبیداناوە و 95%ی بەشداربوانیش رایانگەیاندووە بەشێوەیەك لەشێوەكان گزیان كردووە جا لەكاتی تاقیكردنەوەدا بووبێت یان دزینی بابەتی ئەدەبی یانیش كۆپیكردنی ئەركی ماڵەوە. ئەو راپرسیە لەگەڵ راپرسیەكی تر یەكدەگرێتەوە كە دەڵێت، 70%ی خوێندكاران دان بەوەدادەنێن كە لەكۆلێژ گزیان كردووە.
كەواتا چی دەبێتە هۆی ئەو رەفتارانە؟
مەكابی ده‌ڵێ، بەو پێیەی بەرێوەبەری رەفتاری خوێندكاران بووم و بەرپرس بووم لەچارەسەری ئەو رەفتارانە لەماوەی 10 ساڵی رابردوودا، هەروەها وەك سەرۆكی كۆمەڵەی كارگێری رەفتاری خوێندكاران كارم كردووە، و ئەو دامەزراوەیەش 3هەزار و 300 كەسی پسپۆری بواری رەفتاری خوێندكاران لە هەزار و 800 دامەزراوەی ویلایەتەیەكگرتووەكان و كەنەدا هەیە، هەموو ئەوانەبوونە هۆی ئەوەی تێروانینێكی تایبەتم لەسەر پرسی گزیكردن لەدەرەوەی دامەزراوەكەی خۆم بۆ دروست بێت، بەجۆرێك دەتوانم بڵێم ئەو ئەنجامانە بۆمن سەرسوڕهێنەر نین.
بۆچی خوێندكاران گزی ده‌كه‌ن
مه‌كابی له لێكۆڵێنه‌وه‌كه‌یدا ده‌ڵێ، زۆرجار پەنابردنە بەرگزی بەهۆی ئەوەوه‌یە كه‌و خوێندكاران وه‌ك رێگای سه‌ركه‌وتن له گزیكردن ده‌ڕوانن، خوێندكاران دەبینن كە ئەوانەی ده‌ورووبەریان گزی دەكەن بەبێ ئەوەی سزای راستەقینە بدرێن، لەناپاكی سیاسیەكانەوە بگرە تا دەگاتە ئابروچوونی كۆمپانیاكانی وەك ئینرون و ئابڕووچوونی ستیروید لەخولی تۆپی پێ، تا ئابرووچوونی نیوئینگلاند پاتریوتس لەخولی تۆپی پێی نیشتمانی ئەمریكا، هەموو ئەو نمونانە لەدەوروربەری خوێندكارەكانمان هه‌ن.
هه‌روه‌ها ده‌ڵێ، لەوەش خراپتر ئەوەیە كە كۆمەڵگە پاداشتی ئەو كەسانە دەكات بەهۆی ئەوەی رەفتاریان خراپە، بەپێی شارەزای من خوێندكاران كاتێك بڕیاردەدەن پەنا بۆ گزیكردن بەرن بەوشێوەیە شیكردنەوە بۆ تێچووی گزیكردن و دەكەن: ئەگەر گزی بكات و پێی نەزاندرێت ئەوە دەستكەوتە و پلەی A بەدەست دەهێنێت لەپۆلەكەی ئەوەش بەواتای وەرگیران لە خوێندنگایەكی ئاست بەرز یان پیشەیی و تەنانەت بەدەست هێنانی كارێكی گەورەدێت، ئەگەریش پێی گیرا ئەوە سزاكان زۆر قورس نین وەك ئەوەی بەرامبەر كۆمپانیای ئینرۆن كرا.
ده‌شڵێ، ئەو نمونەی هێنامانەوە، دەریده‌دەخات كە كۆمەڵگە هۆكارێكی گرنگە بۆ گزیكردنی خوێندكاران، سەرباری ئەوەش دروستكردنی فشاری دەرچوون لەسەر خوێندكاران كاریگەری لەسەر پەنابردنە بەر گزیكردن هەیە، خوێندكارەكانمان لەكۆمەڵگەیەكدا گەشەیان كردووە كە هەموو تیمه‌كان تەنانەت ئەوانەی كەمترین ئاستیشیان هەیە جام بەدەستدەهێنن كەواتا ئەوانیش ئامادەنین بۆ قبوڵكردنی شكستهێنان. كاتێك هەست دەكەن كە شكست دەهێنن(لەئێستادا ئەوانەی كەمتر لە Aی بەدەستدەهێنن واتا شكستیان هێناوە) ئەوە خوێندكاران هەموو رێگایەك دەگرێتە بەر بۆ دوركەوتنەوە لەوە، چونكە نایانەوێت ئەوانی تر دووچاری شەرمەزاری بكەن زۆرجاریش ئەوانە ئەندامانی خێزانن.
خوێندنگا دواناوەندیەكان ناتوانن لێكۆڵینەوە بكەن
مه‌كابی ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌كات كه هۆكارێكی تری گزیكردن ئەوەیە كە خوێندكاران وەك ئاستی كۆلێژئامادەنەكراون، دوای چەندین ساڵ لەهەوڵ بۆ چارەسەری دزی ئەدەبی، زۆر لێكۆڵینەوەم كرد لەگەڵ خوێندكاران ئەوان نازانن چۆن لێكۆڵینەوە بكەن، زۆر لەخوێندنگا دوا ناوەندیەكان لەم رۆژگارەدا پشت بە شێوازی خۆی بۆ خوێندن دەبەستێت ئەوەش لەكاتێكدایە ژمارەیەكی زۆر پێوەر هەیە، بەهۆی ئەوەوە فێربوون لەچۆنیەتی ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە دەردەكەوێت، هەروەها خوێندكاران فێری ئەوە ناكرێن كە چۆن زانیاریەكان دابڕێژنەوە، هەربۆیە ئەو وتارانەی لەئینتەرنێت دەیان خوێننەوە دەیبڕن و دەیلكێنن بە لێكۆڵینەوەكانیانەوە، ئەوەش رێگایەكی ئاسان و خێرایە و پێویستی بەهیچ نیە تەنها كەمێك هەوڵی دەوێت، هەندێك كەسی تر بڕوایان بە بیروراكانی خۆیان نیە، هەربۆیە كاتێك كاغەزێكیان دەدەیتە دەست و پێیان دەڵێیت بیرورای خۆتان بنوسن، زۆر بەسادەی پەنادەبانە بەر ئینتەرنێت و ووشە و بیرۆكەی خەڵكانی تر كۆپی دەكەن، و پێیان وایە بیرۆكەی ئەوانی تر بەبەها ترە لە بیروراتایبەتیەكانی خۆیان.
زیاتر رونیده‌كاته‌وه و ده‌ڵێ: جارێكیان خوێندكارێكم هەبوو ئەو بەشێكی گەورەی بابەتێكی لەئینتەرنێتەوە كۆپی كردبوو كاتێك لێم پرسی بۆچی وات كردووە؟ و ئەو نوسەرەشم پێ گوت كە ئەو بابەتەكەی كۆپی كردبوو، خوێندكارەكە گوتی تۆ ناتەوێت بە رەوانبێژیەكی زیاتر بابەتەكەت بۆ بهێنم، گوتیشی ترساوە لەوەی وشەی تایبەتی خۆی تێكەڵ بكات، چونكە رەنگە لێكدانەوەی تری بۆ بكرایە.ئەو خوێندكارە ئاستی بروابوخۆبوونی لەسەر شیكردنەوەی بابەتەكە و وەرگیڕانی بەوشەی تایبەتی خۆی لاوازبوو، خوێندكارێكی تر بەشداری گفتوگۆكەی كرد و گوتی نەیزانیوە وەك ئەو نوسەرە دایبرێژێتەوە كە بابەتەكەی نوسوە، خوێندكارەكە كۆتایی بەگفتوگۆكەهێنا و گوتی بۆچی دەتەوێت تێگەیشتنی تایبەتی خوێندكارەكە بزانیت؟ ئەوە شكستهێنانی چاوەڕوانكراوە بەهۆی جۆری وانەگوتنەوە لەپێناوی تاقیكردنەوە، بەجۆرێك زۆر لەمامۆستایانی قۆناغی دواناوەندی ئێمە بەناچاری پەنا بۆ ئەو شێوازەدەبەن، بەوەش خوێندكاران ناتوانن بیرورای خۆیان دەربڕن یان بیربكەنەوە یان خۆیان كێشەكانی خۆیان چارەسەربكەن، كاتێكیش ئەوەدەكەن زۆر بەسادەی بیروبۆچوونی خەڵكانی تر وەردەگرن.
گزیكردن دەكرێت هاواری خوێندكارێك بێت بۆ داواكردنی یارمه‌تی
مه‌كابی ده‌ڵێ، هەندێك كەس گزی دەكەن چونكە بەدەست كەمی توانای بەرێوەبردنی كاتەوە دەناڵێنن، ئەوەش بەدیاریكراوی خوێندنی زانكۆی دەگرێتەوە، هەندێك لەخوێندكاران لە گرنگی پلان بۆ بەسەربردنی كات و لێكۆڵینەوە و ئەركی ماڵەوە كەم دەكەنەوە( كاتێكی كەم تەرخان دەكەن و پێیان وایە پێویستیان بەكاتێكی دووردرێژنیە) له‌كاتی ته‌واوبوونی كاته‌كه‌یاندا، پەنا بۆ رێگایەكی كورت خایەن دەبەن، هەندێك كات ئەو خوێندكارانە روداوە كۆمەڵایەتیەكان و كارەكانی دەرەوەی پرۆگرامی خوێندن دەكەنە ئەركی لەپێشینەی خۆیان ئەوەش لەسەر حسابی كاری پیشەیی خۆیان كە خوێندنە.لەكۆتایدا هەندێك خوێندكار گزی دەكەن، چونكە ئەوە هاواری هاوكاریكردنە، خوێندكارێك هەبوو هەرگیز لەبیرم ناچێت، چەند ساڵێك پێش ئێستا گزی كرد و دانی بەبەرپرسیاریەتیەكەی دانا و رازی بوو لەو مادەیە ئەو ساڵە بكەوێت، من دڵنیابووم كە ئەزمونی لەو روداوە وەرگرتووە بەڵام هەمان هەفتە هەمان رەفتاری دووبارەكردەوە.
هه‌روه‌ها ده‌ڵێ، ئەوە لەكاتێكدا ڕوویدا كە من لەسەرەتای پیشەكەمدابووم، بۆیە ئامادەبووم لەدامەزراوەكەی خۆمان دووری بخەمەوە، بەڵام كاتێك زانیاری زیاترم لەسەری زانی تێگەیشتم كە ئەو هاورێ كچەكەی لێی جیابۆتەوە و نەنكیشی تازەمردبوو هەروەها دایكیشی پشكنینی نەخۆشی شێرپەنجەی بۆكرابوو دەركەوتبوو لەكۆتا قۆناغەكانیدایە( هەموو ئەمانەم لایە بەبەڵگەوە)
ئەو ڕوداوە یەك لەدوای یەكانە كاریگەری لەسەرتوانای ئەو خوێندكارە دروستكردبوو، لەگەڵ ئەوەی ئەو روداوانە بیانو نین بۆ ئەو رەفتارانە، بەڵام یارمەتیدەری تێگەیشتنن لەهۆكاری گرتنەبەری ئەو رێكارە خراپانە، ئەو لە داواكردنی هاوكاری ترسابوو، كاتێك ئامادەبوو روداوەكانی بۆ دەوروبەری باس بكات كە تێگەیشت هیچ رێگایەكی تری لەبەردەم نیە، ئەو توانی بەرپرسیاریەتی خۆی هەڵبگرێت، ئەو دەیتوانی بەو شتانەی لەبەردەستی دابوو چارەسەری كێشەی سۆزداری خۆی بكات، خوێندكارەكە خوێندنی تەواوكرد و لەدامەزراوەكەی ئێمە دەرچوو، ئەوە وانەیەكی پێدام كە هەرگیز بیرم ناچێت.
بەرپرسان و ئەندامانی دەستەكانی خوێندن دەتوانن چی بكەن بۆ هاوكاری؟
له به‌شێكی لێكۆڵێنه‌وه‌كه‌یدا مه‌كابی ده‌ڵێ، فێری ئەوەبووم كە پرسیاری زیاتر ئاڕاستە بكەم، هەوڵ دەدەم تۆزێك بزانم دەربارەی ئەوەی بۆچی خوێندكاران یەك هەڵبژاردەی دیاریكراو هەڵدەبژێرن، لەگەڵ ئەوەشدا ئەزمونی من شتێكی بۆ دروستكردووم كە ئەندامانی دەستەی پەروەردەی لەبارەی گزیەوە لێ ئاگاداربكەمەوە.
زۆر جار گوێم لەئەندامانی دەستەی وانەگوتنەوە دەبێت كە دەڵێن ئەوان نایانەوێت ببنە هۆكاری دروستكردنی كێشە بۆ خوێندكار، و پێویستیش ناكات لەسەریان مامەڵە لەگەڵ ئەو كێشانە بكەن، كاتێك چیرۆكی ئەو خوێندكارە دەگێرمەوە دەردەكەوێت كە پێویستە ئەندامانی دەستەی وانەگوتنەوە چۆنیەتی ئامادەكردنی لێكۆڵینەوە ڕوون بكەنەوە، ئەوەش نەك لەبەرئەوەی خوێندكارەكە لەدۆخێكی گێژاودایە، بەڵكو بەهۆی ئەوەی پێویستە كەسێكی تر كاریگەری لەسەردروست بكات ئەوەش لەچوارچێوەی راهێنان و ئامادەكردنی بەمەبەستی سەركەوتنی خوێندكارەكە لەڕووبەڕووبونەوەی ئاڵنگاریەكانی ژیان.
سه‌رچاوه.. مه‌یدان