10:25 - 23/11/2020

سەگەكانی هیتلەر و شێرەكانی گورینگ، ئاژەڵەكانی سەردەمی نازییەكان‌

پەیسەر

لەكاتێكدا بە هەزاران كەس لەنێو زیندانەكانی هیتلەردا ئەشكەنجە دەدران و دواتر لەنێو كوورەدا دەسوتێنران، لەتەنیشت هەر ئۆردووگایەكی نازییەكانەوە باخچەیەكی ئاژەڵان هەبوو كە بەرپرسانی ئەو ئۆردوگایانە لە دوای ئەشكەنجەدانی زیندانیەكان كاتێكی خۆشیان تێدا بەسەر دەبرد، هیتلەر سەگی ئەڵمانی شوانەكانی زۆر خۆشدەویست، جێگرەكەشی هیوایەتی بەخێوكردنی بەچكە شێر بوو، چما، خۆشەویستی ئاژەڵ و سوتاندنی مرۆڤ چۆن بەیەكەوە گرێدراون؟

هیتلەری سەرۆكی نازییەكان، لەسەردەمی دەسەڵاتی خۆیدا –وەك دەگوترێت- ملیۆنەها كەسی لەناودا، گەرچی ڕقی زۆری لە هەندێك لە ڕەگەزەكانی مرۆڤ بوو، بەڵام عاشقی هەندێك لە گیاندارەكان بوو، بەجۆرێك مرۆڤ نازانێت سۆزو بەزەیی و پێكەوە ژیانی هیتلەر لەگەڵ سەگەكانی و نائارامی و شڵۆقی دەروونی لەگەڵ ئادەمیزاد، لە كوێدا یەك دەگرنەوە؟

مێژووی ئەڵمانیای نازی باس لەوە دەكات لە كەناری كوورەی سوتاندنی مرۆڤەكان و لە تەنیشت  ئۆردوگا زۆرە ملێكانی جووەكاندا، چەندین شوێنی بەخێوكردنی ئاژەڵ هەبوون، تیایدا ماسی ئاڵتوونی، مەیموون، ئاژەڵە جۆراوجۆرەكانی تێدا بەخێو دەكران و بە جوانترین شێوە لە نێو قەفەزە تایبەتەكاندا خزمەت دەكران، باڵندە ڕەنگاڵەییەكان، گەورە و بچوكیان خەریكی سەماكردن بوون لەو كێڵگەیەدا، تەنانەت ورچی پاندا و قاوەییشی تێدابوو.
كارل كوخ، بەڕێوەبەری ئەو باخچەی ئاژەڵانە بوو كە لە 1938 دا دروستكراوە، بە پێی وتەی  ئەو بوودجەی بەخێوكردنی ئەو باخچەیە لە پارەی زیندانیەكان دابینكراوە، ئامانج لە دروستكردنی ئەو باخچەیە خۆشی و بەسەربردنی كاتێكی سەرگەرمی بووە بۆ بەرپرسانی نازییەكان.

خوشەویستی ئاژەڵ و مرۆڤ كوژیی، لەسەردەمی نازییەكاندا لە زۆرینەی شوێنەكانی وڵاتی ئەڵمانیادا بەربڵاوبوون، دیاردەی بەیەكەوە بوونی ئۆردوگای زۆرەملێ و باخچەی بچووكی ئاژەڵان لە زۆرینەی ناوچەكانی وڵاتی ئەڵمانیادا پەیڕەو دەكرا، لەلایەكەوە بەرپرسان سەرقاڵی تاقیكردنەوەی مرۆڤ كوژیی بوون و لەلایەكی دیكەشەوە بۆ بەسەر بردنی كاتێكی خۆش سەردانی باخچەی ئاژەڵانیان دەكرد. تا كار گەشتە ئەوەی هەندێكجار بەرپرسانی زیندانەكان دیلەكانیان دەهێنایە دەرەوەو بە زیندویی دەیانخستنە نێو قەفەزی ورچە برسیەكان و ئەوانیش هەلا هەلایان دەكردن و بەرپرسانی نازییش چێژیان لەو دیمەنە قێزەون و ترسناكانە دەبینی و ئارامییان بۆ دەهات و ماندویان دەحەسایەوە.
ئەوەی جێگەی سەرنجی هەمووان بوو تا ئێستاش، ئەوەیە ئەو كەسانە چۆن حەزیان لە كوشتنی مرۆڤ بوون و لە هەمان كاتیشدا عاشقی باڵندەو گیانەوەران بوون، ئەوانیان دەچەوساندەوە، دەكوشت، بەڵام ئەمانیان بە جوانترین شێوە بەخێودەكرد؟

(Jan Mohnhaupt) نوسەری كتێبی (ئاژەڵەكانی سەردەمی ناناشناڵ سۆشیالیزمەكان)دەڵێت: ئەگەر بتەوێت لە بارەی بێڕەحمی و بێبەزەیی هەندێك لە ڕژێمی نازی بزانیت دەبێت سەیری ژیانی ئاژەڵەكانیان بكەیت.
گورگە پاسەوانەكان:
ئەدۆلف هیتلەر حەزی لەو جۆرە سەگانە بوو، كە نەژادی ئەڵمانییان هەیە، پێیان دەگوترا (ژارمەن شێرد)، لە كەلتووری ئەڵمانیەكاندا ئەو جۆرە سەگە بۆ پاسەوانی ڕانەكان دادەنران،لای شوانەكان زۆر خۆشەویستن و بایەخی زۆریان هەیە، شێوەی سەگەكان زۆر دەچنەوە سەر گورگ، ئەو زۆر حەزی لەو جۆرە سەگە بوو، لەگەڵ ئەوەشدا حەزی بە سروشتی گورگیش هەبوو، بۆیە سەگەكانی بە گورگ بانگدەكرد، هەربۆیە بارەگای سەرەكی خۆی لەكاتی جەنگی جیهانی دووەمدا ناونابوو (دۆڵی گورگ) یان (قەڵای گورگەكان).
سەگی ئەڵمانی:
بەرلەوەی نازییەكان بگەن بەدەسەڵات، لەنێو ریكلام و پۆستەرەكانیاندا وێنەی گورگی بیابانی هەبوو، ساڵی 1928 یوزف گۆبڵز وەزیری ڕاگەیاندنی نازییەكان، سیاسەتمەدارانی دوژمنی خۆیانی لە كۆمارە نوێیەكەی نێو ئەلمانیا(كۆماری فایمار) بەم شێوەیە چاوترسێن دەكرد: ئێمە وەك دوژمن سەیر بكەن، وەك چۆن گورگ پەلاماری ڕانێك دەدات ئااو پەلامارتان دەدەین.
پێنج ساڵ دوای ئەوە واتە 1933 كۆماری تازە دروستبووی فایمار لەناو خاكی ئەلمانیادا هۆكارەكەی ئەوە بوو یەكەم حكومەتی دیموكراتی ئەو ولاتە شكستی هێناو بووە هۆی كوژرانی هەزاران كەس، ڕێك لە هەمان ساڵدا بوو كە نازییەكان یاسای پاراستنی ئاژەڵانیان پەسەند  كردوو خستیانە بواری جێبەجێكردنەوە. یەكێك  لە مادەكانی ئەوە بوو هەر ئاژەڵێك ئەگەر سەربڕا دەبێت لە پێشدا بێهۆش بكرێت، بۆ ئەوەی ئازار نەچێژێت.
مونهایت لە بارەی نازییەكانەوە نوسیویەتی: خۆشویستنی ئاژەڵ وڕقبوون لە مرۆڤ لای نازییەكان دوو شتی پێچەوانەی یەكتری نەبوو، تەنانەت سەركردەكانیان زۆر ئیدیعای رەوشت و ئەخلاقیان دەكرد.
حەزی هیتلەر و گورینگ لە ئاژەڵەكان:
ئەدۆڵف هیتلەر، لە زۆر وێنەو گرتەی ڤیدیۆیی ئەو سەردەمەدا دەبینرێت كە لەگەل سەگێكدایە، هیرمان گورینگی جێگریشی بە هەمان شێوەیە، خۆشترین كار لایی جێگرەكەی هیتلەر ڕاووشكاربوو، لە نێوان 1933 تا 1940 حەوت بەچكە شێری لە ماڵەكەی خۆیدا گەورەو پەروەردە كردووە، چوون شێر بۆ ئەو مانای بەهێزی و بەتوانایی و هەیبەت بوو.

جووەكان پشیلەی نێو ئاژەڵەكانن:
عەقڵی سەرشێتانەی نازییەكان بەرامبەر ئاژەڵەكان زۆر بەناوبانگ بوو، ئەوان ئاژەڵەكانیشیان –وەك مرۆڤەكان- دابەش كردبوو لەنێوان (شایستە و ناشایستە، باش و خراپ) دا، پشیلەكان بە هیچ شێوەیەك جێگە پەسەندی نازییەكان نەبوو، هەرچەندە لە جۆری گەورەكان و نزیك لە پلنگیش بوایە، ئەوان بە پشیلەكانیان دەگوت خیانەتكارانی نێو خێزانەكان، دەیانگوت پشیلە رەفتاری كۆمەڵایەیتیان باش نییە، سپڵەو بەدنمەكن، لە هەمان كاتیشدا هەمان بۆچوونیان بەرامبەر یەهودییەكانیش هەبوو.
دوای ئەوەی كە گەشتنە دەسەڵات و بڕیاریاندا كە هەموو یەهودییەك دەبێت ئەستێرەیەكی زەرد بكات بەیەخەیەوە، لە جەنگی جیهانی دووەم (1939-1945) بەهیچ شێوەیەك ڕێگەیان پێنەدەدان ئاژەل لەماڵەوە ڕابگرن.

بایەخی بەرازو كرمی ئاوریشمی لای نازییەكان:
بەراز لای نازییەكان لە ریزی ئاژەڵە پەسەندەكاندا بوو، لە كاتی جەنگی جیهانی دووەمدا بەراز بووە سەرچاوەیەكی خۆراكی زۆر گرنگ بۆ ئەڵمانیەكان بەتایبەتی بۆ سەربازەكانیان، لەو كاتەدا كە جەنگ لە گەرمەیدا بوو، ئەڵمانەكان تەنانەت زبڵی مالانیشیان كۆدەكردەوەو ڕێكیان دەخستەوەو دەیاننارد بۆ بەرەكانی جەنگ، بەتایبەتی زبڵی ماڵە دەوڵەمەندەكان و ئەوانەی كە خۆراكی زۆریان لێدەمایەوە، لەنێو كتێبی قوتابخانەكاندا ئاژەڵەكانیان وەك پێداویستی گرنگی جەنگ باس دەكرد، لەوانەش بەراز و كرمی ئاوریشمی بوو.
دەبوو مامۆستایان بەباشی بەخێوكردنی كرمی ئاوریشمی فێری منداڵەكان بكەن، یەكێك لە ئەركە گرنگەكان ئەوەبوو كە چۆن بتوانن كرمی ئاوریشم بەخێو بكەن و چاودێرییان بكەن.

لەسەروبەندی جەنگی جیهانی دووەمدا سەرشێتی و زیادەڕۆییەكانی ناسیۆنالیست و سۆشیالیستیەكان ئەوەندە رۆچووبوونە نێو كۆمەڵگەوە كە كارەساتی گەورەیان دەخوڵقاند،كارەساتی وایان خولقاند كە تائێستاش پەڵەیەكی دیارە بەناوچاوانی مرۆڤایەیتەوە،لەو پێناوەدا ملیۆنەها مرۆڤ گیانیان لەدەستدا، زۆرینەی قوربانیەكانیش نەیاران و ئۆپۆزسیۆنەكانی نازییەكان بوون و زۆرینەی ڕەهاشیان یەهودیەكانی ئەوروپا بوون، ئەوانەی كەم ئەندام و هاوڕەگەزباز و ئەوكەسانەبوون كە جیاوازیی بیروباوەڕیان هەبوو، هەركەس نازی نەبوایە لای ئەوان لە ریزی ئاژەڵە بێ بایەخەكاندا بوو، هەر لەسەروو بەندی جەنگی جیهانی دووەمدا بوو كە نازییەكان بایەخێكی زۆریان بە بەخێوكردنی ئاژەڵان دەدا و یاسای پاراستیان بۆ دەردەكردن، بەشێك لەو ئاژەڵانەشیان وەك كات بەسەر بردنی دوای ئەشكەنجەدان و بەشێكی دیكەش بۆسزادانی نەیارەكانیان بەكاریان دەهێنان.