12:22 - 06/11/2020

​توندڕەوەکانی کۆمەڵگەی فەرەنسی‌

پەیسەر

لەگەڵ زیادبوونی توندڕەوەی و تیرۆر لە فەرەنسادا، هەرکەسێک ناوی محمد، نور، تۆفیق، خەدیجە و....بێت، چ باوەڕداربێت، چ بێباوەڕ یان ڕەگەزخواز، رەنگە بە چاوی گومانلێکراو و نەشیاو سەیربکرێت. توندڕەوەکان ئارامی و پێکەوەژیانی کۆمەڵگەی فەرەنسیان خستۆتە مەترسیەوە، توندڕەوەکان سەربە هەردولایەنی ئیسلامگەرا و راستڕەوەکانن و ئاگری توندوتیژی لەم وڵاتەدا خۆشدەکەن.

ڕوداوە تیرۆریستەکانی لە فەرەنسا
لە کەمتر لە دوو هەفتەدا پاش کوژرانی وەحشیانەی ساموێل پاتی، مامۆستای مێژوو و جوگرافی لە "کۆنفلان سەنت ئونورین"’، گەنجێکی تونسی، لە 29 ی تشرینی یەکەمدا، هێرشی کردە سەر کڵێسایەک لە ناوەندی شاری نیس، لە باشوری فەرەنسا و سێ کەسی بە  چەقۆ کوشت و چەند کەسێکی تری بریندارکرد. لەهەمانکاتدا، گەنجێکی ئەفغانی، تازە وەک پەنابەر گەشتبوەوە فەرەنسا، هەڕەشەی لەسەرنشینانی وێستگەی تراموای ناوەندی شاری لیۆن کرد. هەزاران کیلۆمەتر دورتریش، گەنجێکی سعودی بەچەقۆ، هێرشی کردە سەر پاسەوانی باڵیوێزخانەی فەرەنسا لەو وڵاتە. رۆژی شەمەی ڕابردوش پیاوێکی ئاینی کڵێسای ئەرسەدۆکس لە لیۆن، بە گوللە بریندار کرا.

ئیسلامگەراکان بونەتە بەڵا بۆ مسوڵمانان و ئیسلام
هەموو ئەم روداوانەی سەرەوە وایکرد، جارێکی تر توندرەوی و تیرۆری ئیسلامی  لە فەرنسادا سەرهەڵبداتەوە و پەنجەی تۆمەت بۆ مسوڵمان و ئیسلام دڕیژبکرێت. لەبەرامبەر ئەم روداوانەشدا ، ئیمانوێل ماکرۆنی سەرۆکی فەرەنسا " جیاخوازی ئیسلامگەرایەنەی"ڕاگەیاند، کە ژمارەک هەنگاوی یاسای تێدایە لەوانە، دەرکردنی یاسا دژی ئەو فەرنسیانەی بەشداری جیهادی ئیسلامیان کردوە تا هەڵوەشاندنەوەی  ئەنجومەنەکانی پروپاگەندە بۆ ئیسلامگەرای.

ئیسلام یان ئیسلامگەرای؟
لە کاتێکدا ڕێبەری هەندێک لە وڵاتانی ئیسلامی وەک ئەردۆگانی سەرۆک کۆماری تورکیا، بەنزین دەکەن بەسەر ئەم ئاگری توندڕەوی و جیاخوازیەدا، کەسایەتیە مسوڵمانەکانی فەرەنسا پشتگیری ماکرۆن دەکەن و ئیدانەی کارە توندڕەویە تیرۆریستیەکان دەکەن.

مسوڵمانان ئیدانەی هێرشەکان دەکەن
پاش هێرشە تیرۆریستیەکەی سەر کڵێساکەی نیس، ئەنجومەن مسوڵمانانی فەرەنسا بەبڵاوکردنەوەی بەیاننامەیەک هاوخەمی خۆیان بۆ خێزانی قوربانیەکانی دەستی تیرۆر دەربڕی، بەوبۆنەیەشەوە، ئاهەنگەکانی یادی لەدایکبوونی پەیامبەری ئیسلامیان هەڵوەشاندەوە. شەمسەدین حافز، مەلای مزگەوتی گەورەی پاریس، جگە لە ئیدانەکردنی هێرشە تیرۆریستیەکان گوتی "ئیسلامگەرای جۆڕیکە لە نەخۆشی لە ئیسلامدا". هەندێک لە چالاکانی مەدەنی مسوڵمان سەرەڕای ئیدانەکردنی کارە تیرۆریستیەکانی ئەم دوایە، بە ئاشکرا رایانگەیاند، ئەم توندوتیژیانە لە بیرۆباوەڕیکەوە سەرچاوەیان گرتووە کە "نامۆیە" بە ئیسلام.
فەیز بن محەمەد، ڕۆژنامەنوسێکی مسوڵمانە، یەکێکە لەوانەی لە وتەیەکی لە پەیامبەری ئیسلامەوە وەریگرتبوو نوسیبووی " هەرکەسێک ئازاری مەسیحیەک یان جولەکەیەک بدات، لە ڕۆژی دوایدا دوژمنی منە."

بازاری توندڕە و راستڕەوەکانی فەرەنساش گەرم بوو
هاوکات لەگەڵ شەپۆلی ئیدانە و نارەزایەتیەکان، بازاڕی سیاسی و ڕاوکردن لە ئاوی لێڵدا، بەتایبەت لەلایەن ڕاستڕەو و راسترەوە توند ڕەوەکانەوە گەرمە، ئەم گروپانە، بیانوی کارە تیرۆرسیتیەکانیان قۆستۆتەوە بۆ هێرشکردنە سەرمسوڵمان و پەنابەران.
 مارین لۆپان سەرۆکی حزبی بەرەی نیشتیمانی، داوای "یاسای شەڕی" کرد دژی تیرۆریستان. نادین مۆرانۆ، ئەندامی پەرلەمانی ئەوروپا و وەزیری پێشوی کۆماریەکانیش دەنگی خۆی خستە پاڵی لۆپان و ڕیگەیاند فەرەنسا لە حاڵەتی شەڕدایە. بەڵام شەڕ دژی کێ؟
ئیسلامگەراکان؟ئیسلام؟ مسوڵمانان؟ پەنابەرانی رۆژەهەڵاتی ناوەراست و باکوری ئەفریقا؟

ئیسلام و ئیسلامگەرا جیاوازن لە یەکتر
سەرۆک شارەوانیە کۆماریەکەی شاری نیس، کریستین سترۆس، لەبارەی پێویستی لەناوبردنی ڤایرۆسی "فاشیزمی ئیسلامی" قسەی کرد.
بە دڵنیایەوە سترۆسی تاکە کەس نیە، جیاوازی و زۆری گروپەکانی مێژوی ئیسلامی لەبەرچاو نەگرتووە و تەواوی ئاینی محەمەدی بە فاشیزم دادەنێت.
لەهەموی شەرمەزارتر کۆمەڵە تویتەکانی ژان مەسیا، نوێنەری حزبی بەرەی نیشتیمانیە ، وەک تویتەکانی "کاتی ئەوە هاتووە بڵێین ئیسلام ناکۆکە لەگەڵ کۆماری فەرەنسا"، " ئەمە دینێک نیە، وەک دینەکانی تر" و "هێندە مەڵێن، ئەمە ئیسلام نیە!، بەدڵنیایەوە ئیسلام هەر ئەمەیە"
لە وەڵامی پرسیاری رۆژنامەنوساندا لەبارەی ئەم تویتانەوە، مارین لۆپان ناچاربوو ڕونکردنەوە بدات لەسەر ئەوەی جیاوازی دەکات لە نیوان ئیسلام وەک دینێک و ئیسلامگەرا وەک بیروباوەڕێکی سیاسی.

ناوی بچوکی تۆ، سوکایەتیە بە فەرەنسا
لەهەر کاتێک زیاتر دودڵی و نیگەرانی لەنێوان مسوڵمانانی فەرەنسادا سەریهەڵداوە، تەنانەت لەنێوان مسوڵمانان و ئیسلامگەراکانیشدا ئەم مەترسیە لە ئارادایە.
لە فەرنسادا زۆرێک لە مسوڵمانانی باوەڕدار هەن، نەک هەر دژی تیرۆر و توندوتیژین بەڵکو دژی ئیسلامگەرایشن-واتە گۆرینی ئاینی ئیسلام بۆ بیروباوەڕێکی سیاسی- بە ڕێگەپێنەدراو دادەنێن. لەم نێوانەشدا ئەوانیش کەوتونەتە بەر رەخنە، تۆمەت و بەچاوی نەشیاوەوە سەیرکردن، هەرکەسێک ناوی محەمەد، نور، تۆفیق یان خەدیجە بێت، هەتا ئەگەر بێباوەڕ و هاوڕەگەزخوازیش بێت دەکەوێتە بەر ئەم هێرشانە.
بابەتەکە تەنها ئاین نیە، ناونیشان ودەموچاوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستیشی تێدایە،توندڕەوی لە فەرنسادا هەیە و باوەڕیان بە شەڕە دژی کۆمەڵگە ئیسلامیەکان، ڕۆژ بەڕۆژیش لە زیادبوندایە، وایلێهاتوە یەکێک لە دەموچاوە دیارەکانی ڕاگەیندن لە کەناڵی سی-8 فەرەنسی بە پێشکەشکارێکی بەرەگەز ئەفریقی بڵێت "ناوی بچوکی تۆ سوکایەتیە بە فەرەنسا."

گفتوگۆی ئێریک زمۆر "نوسەری فەرەنسی" و باهاپساتوسی "پێشکەشکاری تیڤی"لە کەناڵی سی-8 فەرەنسی
لە جەنگی دژەتیرۆری ئیسلامیدا، ئایا کۆمەڵگەی فەرەنسی دەتوانێت توندڕە ئیسلامییەکان جیابکاتەوە لە مسوڵمانان و مسوڵمانەکانی خۆی بە فەرمی بناسێنێت، لە نیوان ئایدۆلۆژیای سیاسی و ئایندا جیاوازی بکات؟