01:17 - 05/06/2020
به‌رگری دژه كۆرۆنا تا شه‌ش مانگ به‌رده‌وام ده‌بێت
به‌پێی تویژنه‌وه‌یه‌ك به‌رگری جه‌سته دژی كۆرۆنا شه‌ش مانگ به‌رده‌وام ده‌بێت و له‌دوای ئه‌وه ئه‌گه‌ری توش بوونه‌وه هه‌یه، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی پزیشكی ئه‌نجامێكی سه‌رسورهێنه‌ری له‌نێوان ده‌رمانی كۆنتڕۆڵكردنی فشاری خوێن و كۆرۆنا ده‌رخستووه.
به‌رگری ڤایرۆسی كۆرۆنا ماوه‌كه‌ی كه‌مه
به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك كه زانكۆی ئه‌مستردام ئه‌نجامی داوه و گۆڤاری" The Science Times" بڵاویكردووەته‌وه، ده‌ركه‌وتووه كه ئه‌وانه‌ی له ڤایرۆسی كۆرۆنا چاك بوونه‌ته‌وه، ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌یان هه‌یه له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگدا جارێكی تر توشی ڤایرۆسه‌كه ببنه‌وه، ئه‌وه‌ش گومان ده‌خاته سه‌ر ده‌سته‌واژه‌ی"به‌رگری جه‌سته‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی له ڤایرۆسه‌كه رزگاریان بووه و گه‌ڕاونه‌ته‌وه ژیانی ئاسایی".
له ماوه‌ی ٣٥ ساڵدا زانایانی زانكۆی ئەمیستردام به سه‌رپه‌رشتی لیاڤان دیرهوك تاقیكردنه‌وه‌ی له‌سه‌ر ١٠ پیاو كردووه، ده‌رباره‌ی چوار ڤایرۆسی تاجی كه به‌هۆی سه‌رماوه دووچاری مرۆڤ ده‌بن، به‌پێی تویژنه‌وه‌كه ده‌ركه‌وتووه كه زۆرینه‌ی ئه‌و نه‌خۆشانه له‌ماوه‌ی سێ ساڵدا جارێكی توشی ڤایرۆسه‌كه ده‌بنه‌وه به‌ڵام ئاستی به‌رگری جه‌سته بۆ ڤایرۆسه‌كه له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگ زۆر كه‌م ده‌كات.
لای خۆیه‌وه ڤان دیرهوك ده‌ڵێت:"به‌رگری ڤایرۆسی كۆرۆنا ماوه‌كه‌ی كه‌مه". دەشڵێت:" چه‌ندین حاڵه‌تمان بینیوه كه دوای ١٢مانگ جارێكی تر نه‌خۆشییه‌كه دووچاری توش بووه‌وەكه بۆته‌وه و به‌رێژه‌یه‌كی گه‌وره به‌رگری مرۆڤ له دوای شه‌ش مانگ له‌توشبوونی داده‌به‌زێت". هه‌روه‌ها به‌رگرییه‌ك كه رێگه‌نه‌دات ڤایرۆسه‌كه بگه‌ڕێته‌وه بۆ جه‌سته، زۆر قورسه دروست بێت به‌هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌و به‌رگرییه به‌خێرایی له‌ناو ده‌چێت.
ئه‌نجامه‌كان ده‌ڵێن، خه‌ڵك ناچارن ساڵانه خۆیان به‌پێكوته بكوتن بۆ ئه‌وه‌ی پارێزراوبن له ڤایرۆسه‌كه، به‌ڵام تائێستا ئه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه له‌لایه‌ن كه‌سانی تایبه‌تمه‌نده‌وه پێداچوونه‌وه‌ی بۆ نه‌كراوه، هه‌روه‌ها ئافره‌تانی نه‌گرتووەته‌وه، بۆیه بۆ پشتراستكردنه‌وه‌ی پێویستی به لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتره.
په‌یوه‌ندی نێوان ده‌رمانی فشاری خوێن و كورۆنا
به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك كه له گۆڤاری"یورۆبیان هارت" بڵاوكراوه‌ته‌وه، ده‌ركه‌وتووه كه ئه‌و ده‌رمانه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی فراوان بۆ دابه‌زینی فشاری خوێن به‌كارده‌هێندرێت، پێده‌چێت كاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌ر پاراستنی مرۆڤ له نیشانه قورسه‌كانی نه‌خۆشی كۆڤید ١٩، ئه‌وه‌ش پێچه‌وانه‌ی بۆچوونی پێشووتره، به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌كه ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی كه ده‌رمانی كۆنتڕۆڵكردنی فشاری خوێنیان به‌كارهێناوه مه‌ترسی مردنیان كه‌متر له‌سه‌ره له‌و كه‌سانه‌ی ده‌رمانی كۆنتڕۆڵكردنی فشاری خوێنیان به‌كارنه‌هێناوه.
لێكۆڵینه‌وه‌كه له‌سه‌ر دوو هەزارو ٩٠٠ كه‌س و له مانگه‌كانی شوبات و ئازار له‌نه‌خۆشخانه‌ی "هوچین چان" له‌شاری ووهان ناوه‌ندی بڵاوبوونه‌وه‌ی ڤایرۆسه‌كه ئه‌نجامدراوه، ئه‌و ئه‌نجامه نوێیه له كاتێكدایه زۆر لێكۆڵینه‌وه‌ی پێشووتر باسیان له‌وه ده‌كرد كه به‌كارهێنانی ده‌رمان ره‌نگه ببێته هۆی زیادبوونی نیشانه‌كانی نه‌خۆشی كۆڤید ١٩.
لای خۆیه‌وه فی لی، به‌شدار له‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه رایگه‌یاند:"توشی سه‌رسورمانێكی زۆر بووین، چونكه ئه‌و ئه‌نجامه نوێیانه پاڵپشتی گریمانه‌كانی پێشووتری ئێمه ناكه‌ن و به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌ن". ئه‌و لێكۆڵه‌ره ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردووه كه باشتر وایه خه‌ڵك ده‌رمانی كۆنترۆڵكردنی فشاری خوێن نه‌گۆڕێت یان راینه‌گرێت، ته‌نها له‌سه‌ر راسپارده‌ی پزیشك نه‌بێت.
له‌لایه‌كی تره‌وه كۆلێژی ئه‌مریكی بۆ نه‌خۆشیه‌كانی دڵ و كۆمه‌ڵه‌ی دڵی ئه‌مریكی راسپارده‌یه‌كی بڵاوكرده‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی نه‌خۆشه‌كان به‌رده‌وام بن له خواردنی ده‌رمانی چاره‌سه‌ری به‌رزبوونه‌وه‌ی فشاری خوێن به‌تایبه‌تیش ئه‌و ده‌رمانانه‌ی كه پێشتر به‌كاریان هێناون.
لای خۆیه‌وه لویس رویلوب له‌نه‌خۆشخانه‌ی ١٢ی ئۆكتۆبه‌ر له‌شاری مه‌درید رایگه‌یاند، ئه‌و ئه‌نجامانه ده‌رگای ئه‌وه ده‌كه‌نه‌وه كه ده‌كرێت لێكۆڵینه‌وه له‌وه بكرێت كه ئه‌و ده‌رمانانه بۆ چاره‌سه‌ری كۆرۆنای نوێ به‌كاربهێندرێن.