چین سەرۆكی داهاتووی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا دیاریی دەكات‌

پەیسەر

ماوەیەكی زۆرە قسە لەسەر هاتنەوە مەیدانی وڵاتی چینە، گەرچی لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە وێنەی نیەو لەپێشی هەموو وڵاتانی جیهانەوەیە، وا خەریكە لەڕووی بازرگانی و ئابووریشەوە لە پلەی دووەمەوە بەرەو یەكەم دەپەڕێتەوەو تەنگی بە ئەمەریكیەكان هەڵچنییوە، ئەم جۆرە لە مامەڵەی سیاسی و ئابووری لە جیهانی سەرمایەداریی ئەمەریكادا تا كۆێ جێگەی قبووڵە؟ ئایا چینیەكان لەسەر ڕەوتی خۆیان بەردەوامن یان ئەوەیە پاشەكشەدەكەن؟ سەركەوتن و سەرنەكەوتنی چین چی ڕۆڵێكی هەیە لە دیاریكردنی كەسی یەكەمی كۆشكی سپی و سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكادا؟
لە بیست ساڵی ڕابوردوودا داڕێژەرانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا لە گفت و گۆیەكی چڕو پڕدابوون بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ وڵاتی چین دا، هەرچەندە بە كۆی گشتییش پەسەندیان نەكردووە  بەڵام بۆچوونی زاڵ ئەوە بووە وەك خاوەن بەرژەوەندییەك لێی بڕوانن و بەشداریی سێكتەرەكانی ئابووری و سیاسی پێبكەن، لە دەساڵی ڕابوردووشدا لەناو دامەزراوە نێو دەوڵەتیەكاندا بەشداریی پێكراوە، بەتایبەتی ئەوانەی كە فرە ڕەگەزن، بەربەستە بازرگانیەكانیان لەبەردەمدا هەڵگیراوەو بازرگانیی كردن لەگەڵیان دەستی پێكردووە، لەوێشەوە كاركراوە بۆ ئەوەی پەیوەندییە سیاسیەكان لەگەڵیدا ئاسایی بكرێتەوە.
بەڵام بە پێچەوانەی ئەمەشەوە لە سەردەمی ئیدارەكەی دۆناڵد ترامپ دا گومانی زۆر خراوەتە سەر ئەو پەیوەندییانەو هەر لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیەوە هێرشی توندی دەكردە سەر سیاسەتەكانی چین و بە چاوچنۆكی و دڕندەیی ناوزەدی دەكردن، بەدی هاتنی ئەو  جۆرە لە سیاسەتیش بەتوندی لەسەر كرێكارو دەستی كاری ئەمەریكی دەكەوت، لەڕاستیشدا نیگەرانی لەوەش قووڵتر بوو، چین بەڕێوە بوو بۆ تێكوپێك شكاندنی ئەو سیستەمەی كە ماوەیەكی زۆر بوو یەكلایەنە بەناوی سیستەمی نوێی جیهانی –لیبراڵی- كە ئەمەریكا جیهانی بەڕێوە دەبرد و دوورخستنەوەی واشنتۆن بوو لە سەر شانۆی ڕوداوەكان.
ئەم تێڕوانینە لە ئەمەریكادا بووەتە سیاسەتێكی فەرمی و كاری لەسەر دەكرێت، بەڵگەنامەی سترایژیی كە لەلایەن ئیدارەی سەرۆكی ئێستای ئەمەریكاوە دەركراوە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، پێشتریش لەوبارەیەوە بەڵگەنامەی تریش هەبوون لە نموونەی ستراتیژیەتی ئاسایشی نەتەوەیی 2017 و ستراتیژیەتی سەربازیی نیشتیمانی 2018 ، ئەو بەڵگەنامانەش دەبوونە ڕێگرییەكی باش لەبەردەم هێزە گەورەو نەیارەكانی ئەمەریكا لە نموونەی ڕوسیاو چین.
ئەگەر بۆچوونی پێشوو نیوەی ئەمەریكەیكانی لەگەڵ بووبێت ئەوا چەند هۆكارێك هاتنە پێشەوە كە بۆچوونی زۆرینەی ئەوانەی لە پێشەوە خۆیان دەپاراست بگۆڕێن و پێیان وابێت دەبێت مامەڵە لەگەڵ چین بگۆڕێت، لەوانەش هەڵس و كەوتی چینیەكان لەگەڵ كەمینەی ئیگۆرییەكان و چۆنیەتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا، كە ئەمەی دووەمیان بە دژایەتی كردن و بە ئایدۆلۆژیكردنی نەخۆشیەكە لێكدراوەتەوە.
لە لێكۆڵینەوەیەكدا ئەو گۆڕانكارییە خراوەتە ڕوو كە لەكۆتایی مانگی نیسانی ئەمساڵەوە لە لایەن ناوەندی بیو بۆ توێژینەوە خراوەتە ڕوو، دەركەوتووە كە ڕاپرسی كراوە لە \ەڵ 1000 كەس و لەئەنجامدا دەركەوتووە كە 66% ی هاولاتیانی ئەمەریكی بۆچونیان بەرامبەر چینیەكان گۆڕاوە، لە هەمان كاتیشدا 62% ئ ئەو ڕێژەیە باوەڕیان وایە چینیەكان دوژمنی ئەمەریكان و هەڕەشەی گەورەن لەسەری.
لەگەڵ ئەوەشدا هەرچەندە حزووری ئەمەریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا مێژینەیەو قوڵایی خۆی هەیە، بەڵام تا ئێستاش هاپەیمانەكانی خۆیان لەو دۆخە نەداوەو لەوانەیە پێیان وابێت دۆخێكی كاتی بێت و بەنەمانی هۆكارەكانی ئەویش نامێنێـت، بۆ نموونە عەرەبستانی سعودیە لەكاتێكدا سەرقاڵی قووڵكردنەوەی پەیوەندییە دۆستانەكانیەتی لەگەڵ ئیدارەكەی ترامپ دا ، لەهەمان كاتیشدا كار بۆ پەرەپێدانی بەرژەوەندییە ئابووریەكانیەتی لەگەڵ چین، ئیمارات شەریك و هاوبەشی سەرەكی پرۆژەئابوورییەكانی چینە لەناوچەكەدا، تەنانەت پاڵنەری سەرەكی بووە بۆ پەرەپێدان و گەشەكردنی گفتوگۆی ئاشتی لەنێوان ئیسرائیل و فەڵەستینیەكان، هەرچەندە ئیمارات پەیوەندی زۆر باشی لەگەڵ ئیدارەكەی ترامپ هەیە، بەڵام هێشتا لەو پەیوەندییە ئابوورییەی كە لەگەڵ چین هەیەتی نیگەرانە و بەرپرسانی ئەمەریكی پێیان خۆش نیە. هەر چەندە ئاماژەكان باس لەوەش دەكەن كە ئەم جۆرە هاوسەنگییە لە نێوان چین و ئەمەریكادا بۆ هاوپەیمانەكان تاسەر نابێت و كۆتایی دێت، بەڵام تائێستا هەڵوێستەكان لەژێر چاودێریدان و بەفەرمی هیچیان لەبارەوە نەوتراوە.
گەرچی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا لەڕووی سیاسیەوە زیاترە لە نەخۆشییەكی ئاسایی، كاریگەریی گەورەی دەبێـت لەسەر هەڵبژاردنەكانی داهاتووی ئەمەریكاو دیاریكردنەوەی سەرۆكی ئەو وڵاتە، هەر بۆیە چاودێران پێیان وایە كێ بەركێی سیاسی و ئابووری لەنێوان ئەمەریكا و چیندا سیاسەتی داهاتووی ئەمەریكاو سەرۆكەكەی دیاری دەكات، بەیەكلایی بوونەوەی ئەو كێبەكێیە دەردەكەوێت كێ لە سەر كورسی سەرۆكایەتی دادەنیشێت و دەبێتە كەسی یەكەم لە كۆشكی سپی.