09:19 - 13/01/2020

بۆچی ئەمەریكیەكان نیگەرانن لە كڕینی موشەكی ئێس 300 ی ڕووسی؟‌

پەیسەر

پێشێلكردنی بەردەوامی ئاسمانی عێراق لە لایەن وڵاتانی دراوسێ و هێزە دیارو نادیارەكانەوە بەردەوامی هەیە، ئەوشە بووەتە هێی نیگەرانی زۆری عێراقیەكان و ئەوانەشی لە دوورەوە چاودێری ڕەوشی عێراق دەكەن پێیان وایە عێراق سەروەریی و سەربەخۆیی خۆی لەدەست داوە لەبەر ئەوەی ناتوانێت ئاسمانەكەی بپارێزێت، لە لایەكی دیكەشەوە عێراقەكان باش لەوە دەكەن لەدوای 2003 ەوە لەگەڵ ئەمەریكیەكان ڕێك كەوتوون كە ئاسمانی عێراقیان بۆ بپارێزێت تا ئەو كاتەی كە عێراق لەسەر پێی خۆی ڕادەوستێت و لە ڕێكەوتنێكی دیكەدا كۆتایی بەو ڕێكەوتننە دێنن، بەڵام كاتێك عێراقیەكان بە چاوی خۆیان بینیان ئاسمانەكەیان پارێزراو نیەو ئەمەریكیەكان ناتوانن ئەو ئەركە جێبەجێ بكەن، هەربۆیە پەنایان بردووەتەوە بەر روسیا تا سیستەمی بەرگریی ئاسمانییان پێ بفرۆشێت، هەرچەندە چەند جارێك تیمی عێراقی چوونەتە ڕوسیا بەڵام تا ئێستە گرێبەستی نێوانیان سەری نەگرتووە، هەندێك پێیان وایە لە ژێر كاریگەرییەكانی ئەو فشارانەدایە كە ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانی لەسەر عێراق هەیانە. هێشتا ئەم كێشەیە بەردەوامە.

رۆژی 13/1/2020  سەعد جەواد قەندیل سەفیری عێراق لە ئێران، ڕایگەیاندووە كە لە گفتو گۆدان لەگەڵ روسیا بۆ ئەوەی سیستەمی بەرگریی ئێس 300 یان پیبفرۆشێت، ئەوەش لە پێناوی پاراستنی ئاسمانی عێراق دا لە ئەگەری هەر هێرشێك، بەرپرسە عێراقیەكە ئەوەشی ڕوون كردووەتەوە كە ئەوان لە گفت و گۆی چڕدان بۆ ئەوەی عێراق ڕازیی ببێت ئەو سیستەمەیان پێ بفرۆشێت، هەروەها باس لەوەش دەكات كە پەیوەندییەكانی نێوان عێراق و روسیا زۆر باشەو بەردەوامیش كار بۆ ئەوە دەكەن كە گرێبەستەكانی نێوانیان بۆ گڕینی چەك سەربگرێت، لە هەمان كاتیشدا سەرۆكی لیژنەی بەرگری و ئاسایش لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق محمد رەزا لە 9/1/2020 دا گوتبووی عێراق دەستی كردووەتەوە بە گفتوگۆ لەگەڵ رووسەكاندا بۆ كڕینی سیستەمی بەرگریی ئێس 300. لەبارەی نیگەرانیەكانی ئەمەریكاشەوە بۆ كڕینی ئەو سیستەمەو گرێبەستەكانی عێراق لەگەڵ روسیا بۆ كڕینی چەك رەزا گوتویەتی ئێمە دەزانین و چاوەڕێی ئەوەش دەكەین كە ئەمەریكیەكان پێیان ناخۆش بێت، بەڵام پەیوەندی نێوان عێراق و ڕوسیا لە بواری چەك و تەقەمەنیدا مێژووی خۆی هەیەو ئەمەریكا ئەوەش دەزانێت، هەروەها ئەوەشی گوت: چەك و تەقەمەنی ئەمەریكیەكان لە عێراق دا زۆر سەرەتاییە، بەڵام چەك و تەقەمەنیەكانی روسیا تا ئێستەش كۆگاكانی عێراقیان پڕكردووە، تەنانەت بەرپرسە باڵاكانی عێراقیش بە چەكی رووسی پارێزگارییان لێدەكرێت، لە هەموو جێگەو لە هەموو شوێنە هەستیارەكانی عێراق دا تەنها چەكی رووسی گەورەو سووك و قورس بەكاردێت، ئەو بەرپرسەی ئەنجوومەنی نوێنەران باس لەوەش  دەكات كە عێراق خوازیاریی كڕینی ئەو سیستەمەن ئەگەر ڕووسەكان پێیان بفرۆشن.

ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمەریكاو ناتۆ پێیان وایە ئەوانەی دۆستی ئەمەریكاو رۆژئاوان نابێت چەك و تەقەمەنی لە ڕووسەكان بكڕن

شایانی باسە ماوەیەك پێش لە ئێستا توركیا سیستەمی ئێس 400 ی لە ڕوسیا كڕی و لەبەرامبەریشدا دەنگدانەوەی گەوەری بەدوای خۆیدا هێناو لەناو ئەوانەشدا ویلایەتەیەكگرتوەكانی ئەمەریكاو ناتۆ، چوون ئەوان پێیان وایە ئەوانەی دۆستی ئەمەریكاو رۆژئاوان نابێت چەك و تەقەمەنی لە ڕووسەكان بكڕن. وە یەكێك لەمەرجەكانی ناتۆ ئەوەیە ئەو وڵاتەی دەبێتە ئەندامی ئەو یەكێتییە نابێت چەك لەوڵاتە نەیارەكان بكڕێت، كە ڕووسیا نەیاری ناتۆیەو ئامانجی سەرەكی دروست بوونی ناتۆش بەرگری كردن بوو لە هەژموونی روسیاو وەستانەوە بوو لەبەردەمیدا بۆ ئەوەی نەپەڕێتەوە بۆ ئەوروپا. بەڵام توركیا لە سەركێشییەكی سیاسی و سەربازییدا ئەو چەكەی كڕی و بەئاشكراش گواستیەوە بۆ وڵاتەكەی.

پێشتریش هەمان پەرلەمانتاری عێراق و سەرۆكی لیژنەی بەرگری و ئاسایش ڕایگەیاندبوو كە بەهۆی نیگەرانیەكانی ئەمەریكاوە گفتوگۆكانی نێوان عێراق و روسیا خاوبوونەتەوە، محمد  رەزا حەیدەری بە شەفەق نیوزی گوتووە ئەمەریكیەكان بەڵێنی ئەوەیان پێمان داوە ئاسمانی عێراق بپارێزن بەڵام ئەوان پابەند نەبوون بە بەڵێنەكەیانەوە، وەك دەشزانین پێشێلكاری گەورە بەرامبەر ئاسمانی عێراق ئەنجام دەدرێت، ئەوەتا دەبینین كە هێرش دەكرێتە سەر ئەوە گەنجینانەی كە بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی داعش دامان نابوون و ئەونایش هیچ ناڵێن، هەربۆیە دەبێـت خۆمان سنووری ئاسمانی خۆمان بپارێزین، بۆ ئەو مەبەستەش دەبێت عێراق خێرابكات بۆكڕینی ئێس 300، ئەو ڕێكەوتنەش لە بری ڕێكەوتنی كڕینی ئێف 16 كان بووە كە لە ئێستادا عێراق ئەوەندەی پێویستی بە ئێس 300 هەیە بۆ ئەوەی ئاسمانی خۆمان بپارێزین. لە هەمان كاتدا ستار العتابی پەرلەمانتاری سائرونی سەر بە ڕەوتی سەدر لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەوەش زیاتر رۆشتووەو باس لەوە دەكات كە عێراق مافی خۆیەتی لە روسیا یان چین و هەر وڵاتێكی دیكە بكڕێت، هەر وڵاتێك كە چەكی پێشكەوتووی هەبێت، بەڵام ئەو باس لەوەش دەكات كە ئەمەریكیەكان ڕێگە نادەن و كێشە دروست دەكەن، ئەو بە ئاشكرا بە شەفەق نیوزی گوتووە كە عێراق لە ژێر فشاری ئەمەریكیەكاندایە، هەروەها ئەوەشی ڕوون كردووەتەوە كە كڕینی چەك بڕیارێكی تایبەتمەندی عێراقییەو پەیوەندی بە سەربەخۆیی و خاوەنی سەروەرییەوە هەیە و هیچ هێزێكی بیانی بۆی نیە دەستێوەردان بكات، ئەو گوتوشیەتی ئێمە قبوڵناكەین ڕێگەمان لێبگیرێت.

بۆ نزیك بوونەوە زیاتری هەردوو وڵاتی عێراق و روسیا لە مانگی 4/2019 دا لە ڕوسیا كۆنگرەیەكی گەورە لەبواری ئاسایش دا روسیەكان لە مۆسكۆ ئەنجام دراوە، كە زیاتر لە 70 وڵات بەشدارییان تێدا كردووەو یەكێك لەو وڵاتانەش عێراقە، وەزیری بەرگریی عێراق، ئەمینداری گشتی وەزارەتی بەرگری عێراق – فەریق محمد العبادی- بە سەرۆكایەتی وەفدێكی باڵا بەشداری كۆنگرە كە بوون بەشێك لەو كۆنگرەیەش تەرخان كراوە بۆ وتەكانی عەبادی و پێی وابوو كە ئەو كۆنگرانە كاریگەریی گەورەیان دەبێت لە پەیوەندییەكانی نێوان روسیا و ئەو وڵاتانە، كاتێكیش كەناڵی (ئاڕتی)ی روسی كە بەزمانی عەرەبی پەخشی بەرنامەكانی دەكات لەو بەرپرسە باڵایەی عێراق لە بارەی چەكی روسیەوە لێی دەپرسێت، ئەو لەوەڵامدا دەڵێت پەیوەندی نێوان عێراق و روسیا لە بواری چەك و چۆڵدا كاری ئەمڕۆ نیە، هەموو چەكەكانی عێراق رووسین، ئەو بە ئاشكرا گوتی چەندین گرێبەستمان لەگەڵ روسیا لە 2003 وە كردووە، هەندێكیان تەواو بوون و هەندێكی دیكەشیان بەردەوامن، ئەو لەبارەی دەستێوەردانی ئەمەریكیەكانەوە گوتی شتێكی ئەو تۆنیە، هەرچەندە ترەمپ بە ئاشكرا دژایەتی وڵاتەكەی بۆ كڕینی چەكی روسیی هەبووە، بەڵام محمد عەبادی بە هەند وەری نەگرتووەو دەڵێت هیچ كاریگەریی نابێت، لەبارەی ئێرانیشەوە نەیشاردوەتەوە كە ئێرانیەكان لە بواری ئاسایش و سیاسییەوە هاوكاری عێراقیان كردووە لە ڕێگەی دوو لیژنەوە یەكێیان سەربازییەو ئەوی تریشیان هونەرییە، لە هەمان كاتیشدا گوتوویەتی بەشێك لە ئێرانیەكان لە ڕووی  هونەری و پیشەییەوە كارمان لەگەڵ دەكەن و ئەوەشمان نەشاردوەتەوە.

ئەو چەكەی كە عێراقیەكان بەدوایدا وێڵن و ئومێدیان وایە رووسەكان پێیان بفرۆشن و ئەمەریكیەكانیش نیگەرانن ، سیستەمی بەرگریی (ئێس 300) ە ، هەرچەندە بە شێك لەوڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست خاوەنی ئەم چەكەو (ئێس 400 ) یشن كەوەك باس دەكرێت با لەشێوەشدا لەیەك بچن بەڵام جیاوازیی زۆریان هەیە.
سیستەمی ئێس 300 چەكێكی نوێ نیە كەلە 2020 دا عێراق دەیەوێت وڵاتەكەی بخاتە مەترسییەوە بۆ ئەوەی دەستی بكەوێت، بەڵكو یەكەمجار لە ساڵی 1970 دروستكراوە، نموونەی ئەو جۆرە چەكە لە ناتۆدا پێیی دەگوترێت سام 10 و سام 12 و سام 20، یەكەم تاقیكردنەوەی ئەم مووشەكە لە ساڵی 1979 دا تاقیكراوەتەوە، لەنێو دەریاو لەسەروشكانیش توانای هەیە لە 75 كیلۆمەتری هەواییدا كاری خۆی دەكات، یەكەمجار ئەو سیستەمە بۆ بەرگریی كردن بوو لە هێرشی فڕۆكەو مووشەكی ئاسمان، لە هەمان كاتدا توانای هەیە لە 12 بۆ 100 ئامانج  لەیەك كاتدا بپێكێت و لە ماوەی كەمتر لە 5 خولەكدا ئامادەی تەقین و ڕووبەڕوو بوونەوە دەبێت، بەشێوەیەك درووست كراوە كە هیچ جۆرە كاریگەرییەكی ژینگەو ساردو گەرمی كاریگەری نیە لەسەری و تا كاتێك دەتەقێت بە چالاكی دەمێنێتەوە.

ئەمەریكیەكان لە بەرامبەر ئێس 300 ی روسیەكاندا مووشەكی پاتریۆتی ئێم ئای ئەی 104 یان هەیە

ئەمەریكیەكان لە بەرامبەر ئێس 300 ی روسیەكاندا مووشەكی پاتریۆتی ئێم ئای ئەی 104 یان هەیە، بەڵام جیاوازییەكەیان ئەوەیە كە ئیس 300 تەنها بۆ بەرگریكردن بەكار نایەت و كەڵكی هێرش كردن و بەرئامانج گرتنی چەندشوێنێكی هەیە، بۆ نموونە سیستەمی ئێس 300 چینی كە لەسەر دوورگەی تایوان دانراوە توانای كۆنترۆڵكردنی تەواوی ئاسمانی وڵاتی تایوانی هەیەو دەتوانێت ڕێگریی بكات لە چوونە ئاسمانی هەموو ئەو فڕۆكانەی كە دەچنە ئاسمانی ئەو ڵاتە بە فڕۆكە ئەمەریكیەكانیشەوە، ئێس 400 كە ناتۆ پێی دەڵێت سام 20 لە دوای پێشكەوتنی ئێس 300 ەوە بەرهەم هاتوەو لە 1999 وە كارەكانی تەواو بووەو ساڵی 2006 ڕادەستی سوپای ڕوسیاش كراوە بەڵام لە 2016 دا لەڕێگەی بەندەری ئەنزەلییەوە هاتوەتە ئێران و بە فەرمی لە روسیەكانی كڕیوە ، بە هەمان شێوەش لە 2018 توركیا كڕیوەیەتی و لوبنان و جەزائیریش هەمان سیستەمی ئێس 400 یان كڕیوە.

سیستەمی موشەكی ئێس 300 و 400 یەك جۆر نین و شێوەو كارامەییان جیاوازە، هەریەكەیان توانای خۆی هەیەو هەریەكەشیان نوخی خۆی هەیەو تواناو بڕكردنیشیان جیاوازە ئێس 300 پی كێشەكەی 133 كیلۆگرامە دەتوانێت لە دووری 27 كیلۆمەترەوە ئامانجەكەی بپێكێت و ئەو ماوەیە بە 28 چركە ببڕێت. ئێس 300 ئێف ساڵی 1984 دروستكراوە خێراییەكەی لە كاتژمێرێكدا 4680 كیلۆمەترە، لە 25 كیلۆمەتردا ئامانجەكەی دەپێكێت، سیستەمێكی ڕاداریی بەهێزی هەیەو دەتوانرێت لەو ڕێگەیەوە ڕێنمایی بكرێت. ئێس 300 ئێف ئێم، ساڵی 1990 دروستكراوە  10 هەزار كیلۆ مەتر لە یەك كاتژمێردا دەبڕێت كێشەكەی 1480 كیلۆگرامە، لە 25 كیلۆمەتر دا ئامانجەكە دەپێكێت دەتوانرێت لە بەرزایی 25 كیلۆمەترەوە رەوانە بكرێـت بەرەو ئامانج. ئێس 300 یو، ئەم جۆرە دەخرێتە سەر ئۆتۆمبێلی بچووكی سەربازیی  و بۆ ئەو شەڕانە بەكاردێت كە لەوشكانی دەكرێن، دژە موشەكی بالیستیە. ئێس یوئێم 4 ، ئەمەیان پێشكەوتووترین جۆرە كە لە 2014 دا دروستكراوەو لە دووری 400 كیلۆمەترەوە ئامانجی خۆی بپێكێت.

تواناكانی ئەم جۆرە مووشەكە ئەوەندە كاریگەرن كە هەمووان خوازیاری پەیدا كردنی بن، بەڵام ئەوەی كە ئەمەریكیەكان نیگەران دەكات ئەوەیە بوونی ئەو هەموو جۆرە چەك و چۆڵەی رووسەكان لەناوچەكەدا ناچاریان دەكات چاوپۆشی لە پەیوەندییەكانی روسیا و عێراق بكەن، ئەوە لە كاتێكدا بوونی ئەمەریكا و هێزەكانی لە دوای 2003 ەوە لە عێراق بە هیچ شێوەیەك بەراورد ناكرێـت و لەدوای گۆڕانكارییەكانی كشانەوەی ئەمەریكا لە سوریاو سەرەتای 2020 و كوشتنی قاسم سولەیمانی و ئەبوو مەهدی موهەندیس، هێزەكانی ئەمەریكا لە عێراق تا دێت بە هێزتر دەبن و ئەگەر تا 2019 لە پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەش بنكەو پێگەیان نەبووبێت ئەوا لە بەرنامەیاندا هەیە بۆ ئەمساڵ لەو دوو پارێزگایەی هاوسنووری ئیرانی هاوپەیمانی رووسەكان چەند پێگەو سەربزگەیەك بكاتەوە.
پرسیار ئەوەیە ئاخۆ كڕینی سیستەمی ئێس 300 بەكوێ دەگات و پەیوەندیەكانی نێوان عێراق و ڕووسیا بەهێزتر دەكات، یان ئەوەیە سەریان دەخوات و ئەمەریكیەكان لە بڕیاری ناوەختەدا دۆخێك دەخوڵقێنێت خودی داڕێژەرانی پەیوەندی نێوان عێراق و روسیاش سەری لێدەرنەكەن؟