10:39 - 22/10/2019
فۆكسێك لە سەر نیویورك تایمز رۆژنامە مێژوییەكەی ئەمریكا
رۆژنامەی نیویورك تایمزی رۆژانە لە شاری نیویورك
دەرئەچێت وە لە سەر ئاستی جیهان دابەش ئەكرێت ، هنری رایمۆند و جۆرج جۆنس لە ساڵی (1851 ) دایان مەزراندوە
، وە ( new York times daily ) ی رۆژانە ساڵی (1851 ) یەكەم ژمارەی دەرچوە ، ئەم گۆڕانكاریەش لە یادی
سەد ساڵەی دا بوە ، كە تەكنەلۆجیا توانیویەتی
سنورێكی فراوانتری هەبێت و سیستمی چاپەمەنی بەرەو پێشەوە ببینێت ، وە لە ساڵی
(1957 ) بە تەواوی هەم ناوەكەی و هەم ژمارەی تیراژەكەی و هەم ستایلی رۆژنامەكە گۆڕا
بەو شێوازەی ئێستا .
نیویورك تایمز یەكێكە لە ناوەندە هەرە گەورەكانی دامەزراوەی میدیایی ، ئەم كۆمپانیایە لە شوێنە جیاجیاكانی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا خاوەنی زیاتر لە (20 ) بیست لاپەڕەیە لە ناویاندا ( ئینتەر ناشناڵ هیرالد تریبیون و بوستن گلوب ) ، سەرباری (8 ) هەشت كەناڵی تەلەفزیۆنی لە شوێنە جیاكانی وڵاتەكەی ، لە ناویاندا كەناڵی دیسكەڤەری ، كە (113 ) خەڵاتی (بولترزی ) بە ناوبانگی وەرگرتوە .
رۆژنامەكە لە گەڵ ئەو هەموو فراوانی و چالاكیەی،
رۆڵێكی زۆر مەزنی هەبوە لە دامەزراندنی تۆڕی هەواڵی جیهانی ( اسوشیتد پرێس ) ، بەم
رۆژنامەیە و بە واشنتن بوست تیدەگەین كە دیموكرات خوازەكان چەندە گرنگیان بە بزوتنەوەی
رۆژنامەگەریی داوە ، چونكە ئەمیش ئاراستەیەكی لیبرالی هەبوە ، وە لە سەر ئاستی سیاسەتی دەرەوەش
پشتگیری ئیسرائیل بوە ، وە زیاتر نوسەری ستونەكان هەندێ جار بە رونی پشتگیری ئیسرائیلیان
كردوە وە هەندێ جاریش خۆپارێزانە هاوڕا بون لە گەڵ ئیسرائیل دا .
كۆشكی نیویورك تایمز :
كۆشكی نیویورك تایمز تەلارێكی زۆر بەرزە ئەكەوێتە
لای رۆژئاوای مانهاتن ، كە لە ساڵی (2007 ) تەواو بوو ، كە خاوەندارێتی ئەگەڕێتەوە
بۆ نیویورك تایمز ، وە رۆژنامەكە لە سەرەتای مانگی شەشی (2007 ) گوازرایەوە بۆ ئەو كۆشكە ، بەڵام هەموو كارەكانی
لەو بەروارە تەواو نەبوو بوو ، لە ( 9 / نیسان / 2009 ) بە هۆی كێشەی داراییەوە بەشێك لە كۆشكەكەی فرۆشت
، ئەوەش لە بەرانبەر وەرگرتنی ( 225 ) ملیۆن دۆلار . پێكهاتوە لە (52 ) نهۆم ، روبەرەكەی (143601 ) مەتر چوارگۆشەیە ، لە سەر
روی زەوییەوە ( 318.8 ) مەتر بەرزە ، لە ساڵی (2003 وە دەست بە پرۆژەكە كراوەو لە
ساڵی 2007 تەواو بوە ، بڕی تێچوەكەی (850 ) ملیۆن دۆلارە ، (32 ) ئاسانسۆری هەیە .
رۆڵ و كارایی پیشەییانەی نیویورك تایمز :
نیویورك تایمز رۆڵی لەبەرچاوی هەبووە بۆ
دروستكردنی ئازادیی رۆژنامەگەری كە خراوەتە بەردەست دادگای دەستوری ، وە بوەتە هۆی
دەستەبەر كردنی زۆر لە مافە رۆژنامەوانیەكان ، رۆژنامەكە فاكتەرێكی بە هێز بوو بۆ
دەركردنی یاسای دادوەریی كە ناوەندەكانی میدیا ئەپارێزێت.
دادگای باڵا هاوكاریەكانی بۆ ئەم رۆژنامەیە زیاد
كرد ئەوەش ئەو كاتە بوو كە لە ساڵی (1970 ) حكومەتی ئەمریكا سكاڵایەكی دژی نیویورك تایمز پێشكەش كرد ، ئەوەش بە هۆی یەكێ
لە رۆژنامەنوسەكانی كە ئامادە نەبوو بە هاوكاری كردنی دەستەی دادوەری نیویورك كە لێپێچینەوەی
ئەكرد لە سەر (بلاك بانسرز ) ، دەبێت بگوترێت ئەمانە كۆمەڵێكی سیاسی بون لە ساڵی ( 1966 ) دامەزرابون
و ئایدیایەكی ماركسیان هەبوو ، وە كێشەی رەش
پێستەكانیان كردبوە پێشینەی كارەكانیان .
وە هەروەها نیویورك تایمز هەستا بە ئاشكرا كردنی
هەندێ مەلەفی سیاسی نهێنی كە لە لایەن وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا دەستی كەوت ، كەیسەكە
تایبەتە بە پەیوەندی لە نێوان وڵاتە یەكگرتوەكانی
ئەمریكاو ڤێتنام و هاتنە ناوەوەی ئەمریكا لەو وڵاتە لە ساڵی (1945 تا 1967 ) ، كە دواجار دادگا رێگەی دا بە رۆژنامەكە بڵاوی
كاتەوە .
رۆژنامەكە لە ساڵی (2003 ) كێشەی
( جایسۆن بلیر ) ی بۆ دروست بوو ، لە سەر ئەوەی كە راپۆرتە هەواڵەكانی شاردوەتەوە ،
وە لە دواییا كۆتایی هات بە دەستلەكاترزان و وازهێنانی دەستەی نوسەران بە هۆی پشت
راستكردنەوەی ئەو تاوانەی خرابوە پاڵیان .
نیؤرك تایمز روبەڕوی چەن كێشەیەكی یاسایی
گەورە بوەتەوە ، لە ناویاندا كەیسی رۆژنامەنوسێكی بە ناوی ( جودیپ میلیر ) كە لە
ساڵی ( 2005 ) بە ساڵێك سزا لە ئەنجامی بڵاوكردنەوەی هەواڵی نادروست و لە دۆسییەدا
دۆڕاوە.
ترامپ و كێشەی لە گەڵ نیویورك تایمز :
دوای ئەوەی كە ئەم رۆژنامەیە كاریكاتێركی بلاو
كردبوەوە كە بینامین ناتانیاهۆ و دۆناڵد ترەمپی تێدا دیارە وەك دوو كەسی دژە سامی ، پاشان رۆژنامەكە داوای لێبوردنی لێكردن و پێی راگەیاندن ئەوە هەڵەیەك
بوو بە سەریانا تێپەڕ بوە .
لە لایەكی تریشەوە ترامپ ماوەیەك لەمەوپێش رۆژنامەكەی بەوە تۆمەتبار كرد كە هەندێ بابەت بڵاو ئەكاتەوە وەك خیانەت ئەناسرێت ، ئەوەش
بە هۆی ئەوە كە گوایا وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا تێوە گلاوە لە هەندێ چالاكی ئەلەكترۆنی
لە دروستكردنی كێشە بۆ تۆڕی كارەبای روسیا . لەبارەی كۆتا هەڵبژاردنەكانی
سەرۆكایەتی ئەمەریكاشەوە ترەمپ ئەنوسێت: ئایا ئێوە باوەڕ ئەكەن كە نیویورك تایمزی
شكست خواردوو بڵاوی كردوەتەوە گوایا وڵاتەكەمان روبەڕی هێرش ئەلەكترۆنی بوەتەوە لە
لایەن روسیاوە ، وە جارێكی تر ئەڵێت ئەمە سەربۆ خیانەت ئەكێشێ و وە هەوڵێكی شكست
خواردویشە لە لایەن ئەو رۆژنامەیەوە .
ژمارەی بەشداربوانی نیویورك تایمز :
ژمارەی بەشدار بوانی هەمیشەیی ئەم رۆژنامەیە تا
هاوینی ئەمساڵ 2019 ( 4.5 ) ملیۆنی تێپەڕاند ، لە گەڵ (3.5 ) ملیۆن بەشداربوی ئەلەكترۆنی ،
ئەمەش بە مانای ئەوە دێت كە رێژەی زیاد بون (200 ) هەزار خوێنەرە لە چارەكی یەكەمی
( 2019 ) بوە ، وە لە ( 16% ) ی بەشداربوان
لە دەرەوەی وڵاتن ، لەگەڵ ئەوەشدا كە خوێندنەوەی لاپەڕەی كاغەز كەمی كردووە، بەڵام رۆژنامەكە چاوی لەوەیە كە لە ساڵی (2025 )
ژمارەی بەشداربوانی بگاتە دە ملیۆن خوێنەر .
رۆژنامەكە ( یەكتر بڕ- جەدوەل) و هونەری چێشتلێنانی زیاتر لە بەرچاو گرتوە ، وە
ئەوەش بوەتە هۆی ئەوەی كە خوێنەری زیاتری هەبێت، وە رۆژنامەكە بۆ ئەوەی كە سیاسەتی
هەمە رەنگ بە كار بهێنێت لە رۆژی چوارشەمماندا پێگەیەكی تایبەتی هەیە بۆ پەروەردەی
مناڵان ، وە رۆژنامەكە لە سەرەتاكانی مانگی شەش گۆڤارێكی تەلەفزیۆنی هەفتانەی لە كەناڵی (اف ایكس ) ی ئەمریكی بە ناونیشانی (
ژی ویكلی ) لە سەر ستەیجی (هولو ) بڵاو دەكاتەوە .
لە لایەكی تریشەوە ( مارك تومسون ) بەڕێوەبەری
جێبەجێكردنەكەی ئەڵێ : رۆژنامەكە دەستەی نوسینی (1600 ) كەسە ، وە پلان هەیە لە ئایندەیەكی
نزیكدا ئەو رێژەیەش زیاد بێت .
بەم پێیە دەزانین ئەم رۆژنامەیە هەم لە روی مێژویی
و هەم لە سەردەمی دیجیتاڵ بونی بزوتنەوەی رۆژنامەگەری رۆڵی تایبەت بە خۆی هەیە ، دەرچونی
ئەو هەموو تیراژەو و ئەو هەموو خوێنەرە لە وڵاتانی جیهان سەرباری وڵاتی دایك ئاماژەن
بۆ ئەوەی كە هێشتا لە رێڕەوی خۆی بەردەوامە و ئەتوانێت لە سەر پێی خۆی بوەستێ و بەردەوام
بێت .
لە گەڵ ئەوەشدا تێدەگەین رۆڵ و كاریگەری وڵاتە
پێگەیشتوەكان دەرئەنجامی پلانی ستراتیژیە لە هەموو بوارەكاندا و هەوڵ و ماندوبونی
چەندین نەوەیە ، وە كاتێك ئەم ئامارانە دەبینین و بەراوردی د ەكەین لە گەڵ كۆمەڵگای
خۆماندا بۆمان دەرئەكەوێت كە بزوتنەوەی رۆژنامەگەری نێو نەتەوەییمان نەبوەن و نیە
و پێویستە لە پێناو گەشەی رۆحی نەتەوەییمان بە پلان و سیتمێكی ژیرانە هەنگاو بنێین و بتوانین بگەینە هەموو جومگە و پێگەكانی جیهان
.