04:26 - 06/10/2019
پڕۆفیسۆر ئەحمەد ئۆزەر: ته‌مه‌نی سیاسی ئه‌ردۆغان دوو ساڵی تر درێژ ده‌بێت
تا دەچێت قەیرانە ناوخۆی و دەرەكیەكانی توركیا زیاتر و قوڵتر دەبن. بە گوێرەی پڕۆفیسۆر ئەحمەد ئۆزەر، ئەم بارودۆخە خراپە ئابووری، سیاسی و دیپلۆماسیەی توركیا تێیكەوتووە، تەنیا بۆ رۆیشتنی رەجەب تەیب ئەردۆغان لاسەنگ دەكرێتەوە.
لەم دیمانەیەی لەگەڵ (پەیسەر پرێس) ئۆزەر كە كوردە و دانیشتووی شاری مێرسینی توركیایە، باس لە ئاماژەكانی سەرەتای كۆیاییهاتنی دەسەڵاتداری ئاكەپە دەكات و باسی ئەو هەوڵەكانی ئەردۆغانیش دەكات كە دەخوازێت لە رێگایەوە تەمەنی خۆی درێژ بكاتەوە.
لە بەشێكی دیكەی ئەم دیمانەیە پڕۆفیسۆر ئەحمەد ئۆزەر، باس لە كەموكوڕیەكانی هه‌ده‌په دەكات. لەهەمان كاتدا داوا لە كورد دەكات كە پشت بە ئەمریكا نەبەستێت.
پەیسەر: زۆربەی شارەزایان پێیانوایە دەسەڵاتی رەجەب تەیب ئەردۆغان بەرەو كۆتایی دەچێت. راستە؟
وەڵام: پێش هەموو شت دەبێت بزانین رەجەب تەیب ئەردۆغان كە 18 ساڵە لەسەر دەسەڵاتە تەواو شەكەت بووە. پەندێكی پێشینان هەیە دەڵێت:" مانەوە لەسەر دەسەڵات مرۆڤ تێكدەدات". ئەمە راستی ئەردۆغانە كە لەهەموو روویەكەوە تێكچووە. دووەم، ئەردۆغان هەموو هاوپەیمانەكانی لەدەستداوە. كوردی لەدەستداوە، دیموكراتخواز و لیبڕالەكانی لەدەستداوە. لەگەڵ فەتۆ (جەماعەتی گولەن) كە بەهێزترین پاڵپشتی و هاوپەیمانی ئەردۆغان بوو شەڕی جاڕداوە. تەنیا مەهەپە (پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرست) ماوە لەگەڵ ئەردۆغاندا. ئەردۆغان بۆتە دیلی دەستی مەهەپە. راستە مەهەپە ئۆپۆزسیۆنە بەڵام رۆح، هەست و هزری مەهەپە لەسەر دەسەڵاتە. ئەمەش جێگای خۆشحاڵی زۆرینەی خەڵكی توركیا نیە.
هۆكاری گرنگی سێیەم، ئابووری زۆر لاواز بووە، گەورەترین ركابەری دەسەڵات ئابووریە، كاتێك ئابووری لاواز دەبێت كۆمەڵگا پێیوایە دەسەڵات لە بەڕێوەبردنی سیستەمدا شكستی خواردووە، هەر بۆیە كۆمەڵگای توركیا داوا دەكات لایەنێك بێتە سەر دەسەڵات كە بتوانێ باری ئابووری راست بكاتەوە.
چوارەم ئەردۆغان بۆ چارەسەری كێشەی كورد دەستی بە پڕۆسەی چارەسەری كرد، بەڵام بەداخەوە دواتر شیری مەهەپەی خواردەوە، لەجیاتی چارەسەری پەنای بۆ شەڕ برد. لەلایەك باری ئابووری خراپە و لەلایەكەی دیكە شەڕ بەڕێوەدەبات.
خاڵێكی دیكەی جیاواز، لە سوریادا بەرەیەكی شەڕی كردۆتەوە، بوغزی لە بەرامبەر كوردی سوریا هەڵگرتووە، كە ئەمەش كوردی توركیا نیگەران و توڕە دەكات. هەروەها لە یەكێتی ئەوروپا دابڕاوە، هەوڵەكانی بۆ بوونە ئەندامی یەكێتی ئەوروپا هەڵپەساردووە، كە ئەمەش بە واتای هەڵپەساردنی مافی مرۆڤ، ئازادی رادەربڕین و دیموكراسی دێت.
پەیوەندیەكانی لەگەڵ ئەمریكا رۆژ لەدوای رۆژ لاوازتر دەبێت، هەوڵدەدات بەكڕینی سیستەمی مووشەكی (ئێس 400) لە رووسیا هەڕەشە لە ئەمریكا بكات، بەم شێوەیە پەیام بۆ واشنتن دەنێرێت (ئەگەر من زیاتر تەنگەتاو بكەن دەچمە ناو ئەڤراسیا). هەموو ئەمانە ئاماژەن بە خراپی بارودۆخی توركیا لەهەموو روویەكەوە.
ئەردۆغان ساڵ و نیوێك بەر لە ئەمڕۆ، رایگەیاند كە بارودۆخی توركیا باشنیە، باشنەبوونی توركیاشی بۆ سیستەمی بەڕێوەبەرایەتی (سیستەمی پەرلەمانی) گەڕاندنەوە. گووتی ئەگەر سیستەم پەرلەمانی بۆ سەرۆكایەتی بگۆڕدرێت، لەهەموو روویەكەوە توركیا دەفڕێنم. سیستەمی توركیا بە گوێرەی ئەردۆغان گۆردرا، سیستەمی سەرۆكایەتی دەستبەكار بوو، بەڵام نەوەكو توركیا نەفڕی، بەڵكو توركیا تێكچوو. سیستەمی سەرۆكایەتی نەبووە چارە، ئیتر توركیا لە بارودۆخێكدایە كە هیچیتر بەرگە ناگرێت.
لەمانە هەموو گرنگتر، لە هەڵبژاردنە خۆجێیەكانی ئەم دوایەدا، گرنگترین قەڵاكانی لەدەستدا. ئەكرەم ئیمامئۆغڵو لە ئیستانبۆڵ سەركەوتنی بەدەستهێنا، سیحری ئەردۆغانی لە هەڵبژاردندا پووچەڵ كردەوە. لەناو ئاكەپەدا لێكترازان روویدا و لە ئێستادا دوو پارچە لە جەستەی ئاكەپە جیادەبنەوە و دوو پارتی دیكەی سیاسی دروست دەكەن.
هەموو ئەم هۆكار و فاكتەرانە كە باسم كردن، ئاماژەیە بۆ رۆیشتنی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی داهاتوودا. ئاكەپە تەنیا بە لێكترازانی ناوخۆ و قەیرانی ئابووری لەسەر دەسەڵات دەڕۆیشت، لە ئێستادا هەردووكیان بەیەكەوە لە ئارادایە. ئیتر لێكترزانی ناوخۆیی و قەیرانی ئابووری لەگەڵ هۆكارەكانی دیكە دەرفەت نادات ئەردۆغان باری لاسەنگی راست بكاتەوە درێژە بەدەسەڵاتەكەی بدات.
پ: ئایا دەوڵەتی شاراوە رێگا بە رۆیشتنی ئەردۆغان دەدات؟
وەڵام: ئیتر دەوڵەتی شاراوە (دەوڵەتی قوڵ) خاوەن ئەو هێزە نیە بتوانێ رێگری لە رۆیشتنی ئەردۆغان بكات. هەروەها لە ئێستادا شتێك بەناوی دەوڵەتی شاراوە نەماوە، ئەردۆغان بەخۆی لەگەڵ مەهەپە دەوڵەتی شاراوەیە. میت لەدەستی ئەردۆغان دایە، كاروباری دەرەوە، كاروباری ناوخۆ، سەرۆكایەتی ئەركانی سوپا هەموو لەژێر دەستی ئەردۆغان دایە. باشە دەوڵەتی شاراوە لە كوێ دێت؟ لە ئاسمان دێت؟ هەموو جومگەكانی دەوڵەتی شاراوە و دەوڵەتی بەرتەسكیش لەدەستی ئەردۆغان دایە. لەوانەیە بۆ ئەوەی ئەردۆغان دەسەڵاتی خۆی درێژ بكاتەوە، لە سوریادا هەنگاوێك بنێت و شەڕێك بەرپا بكەن. ئەگەر ئەمە بكەن لەناوخۆشدا گوشار لەسەر لایەنەكان دروست دەكەن، بەبیانووی ئەوەی شەڕ لە ئارادایە رێگا نادەن كەس دەنگ هەڵبڕێت. ئەگەر شەڕەكە گەورەش نەبێت، لەناوخۆدا بە هاوكاری راگەیاندن و میدیا شەڕەكە بە گەورە نیشان دەدەن، دەخوازێت بەم شێوەیە تەمەنی دەسەڵاتەكەی درێژ دەكاتەوە. سەرەڕای ئەمەش قۆناغی دەستپێكی رۆیشتنی ئەردۆغان دەستی پێكردووە، هەرچیەك بكات، تەنیا دەتوانێ ساڵێك دوو ساڵ تەمەنی خۆی درێژ بكاتەوە. وەكو ئاماژەم پێكرد سیحری ئەردۆغان بەتاڵ كراوەتەوە، ناچارە دەسەڵات بەجێبێڵێت.
پ: چوونە ناو هاوپەیمانیەتی ئەڤراسیا، بۆ ئەردۆغان تاكتیكە یان شتێكی ستراتیژیە؟ هەندێك لە دەوروبەری ئەردۆغان بە ئاشكرا دەڵێن:" ئیتر بەرژەوەندی توركیا لەگەڵ ئەمریكا و جیهانی رۆژئاوادا نەماوە، بەرژەوەندیمان لەگەڵ رووسیا، چین و ئێران دایە؟
وەڵام: چەند ساڵێك بەر لە ئەمڕۆ ئەو كەسانەی ئەڤراسیا دەكەن، لەلایەن ئەردۆغان بە "ئەرگەنەكۆن" بەناو دەكران. هەموو فەرماندە گەورەكانی خستە زیندانەوە. باڵی سڤیلی ئەرگەنەكۆن وەكو (دۆغو پەرینچەك) و هاوڕێیانی پەلێكێشی زیندان كرد. سەرۆكی ئەركانی سوپای توركیا جەنەڕال (یەشار بیوككانت) بەبیانووی داوای چوونە ناو ئەڤراسیا دەكات زیندانی كرد. بەڵام كاتێك هەموو هاوپەیمانەكانی لەدەستدا، مەسەلەی فەتۆ هاتە ئاراوە، ئەوانەی لە زیندان دەرهێنا، بووە هاوپەیمانی ئەڤراسیاچیەكان.
مەسەلەی ئەڤراسیا بۆ ئەردۆغان تەكتیكیە. چونكە جگە لە ئەڤراسیاچیەكان كەس نەماوە هاوپەیمانیەتی لەگەڵ ببەستێت. لە رابردوو ئەڤراسیاچیەكانی وەكو كودەتاچی بەناو دەكرد، یان ئەو كاتە درۆی دەكرد، یان ئێستا درۆ دەكات؟ لە ئێستادا لەگەڵ ئەو كەسانە هاوڕێی یەك رێگایە. هەروەها دەخوازێت بە كارتی ئەڤراسیا چۆك بە ئەمریكا دابدات. واتە تەكتیكی من لە رۆژئاوا جیادەبمەوە، دەبمە هاوپەیمانی ئەڤراسیاچیەكان بەكاردێنێت.
بە مەزەندەی من دابڕینی توركیا لە جیهانی رۆژئاوا و ئاراستەكردنی بەرەو ئەڤراسیا لە توانای پارتێكی سیاسی دانیە، دینامیكەكانی توركیا رێگا بەمە نادات. كاتێك ئەردۆغان لەسەر دەسەڵات دەڕوات پارتێكی نوێی سیاسی دێت و لەگەڵ ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا برەو بە پەیوەندی و هاوپەیمانیەتی دەداتەوە. نە مومكینە توركیا بتوانێ لە ناتۆ و جیهانی رۆژئاوا داببڕێت و بچێتە ناو ئەڤراسیا و كۆڕبەندی ئابووری شەنگای.
پ: ئەگەر ئەردۆغان لەسەر دەسەڵات نەمێنێ، كێشەی كورد چی بەسەر دێت؟
وەڵام: پێویستە پارتی كۆماری گەل (جەهەپە) بوێر بێت لەگەڵ هەریەك لە پارتی دیموكراتی گەلان (هه‌ده‌په)، ئەو پارتەی عەبدولڵا گول و عەلی بابەجان كە بڕیارە دایبمەزرێنن، لەگەڵ پارتەكەی ئەحمەد داودئۆغڵو، هاوپەیمانی دروست بكات. ئەگەر بۆی بچێتە سەر هەرچەندە زەحمەتیشە (ئی پارتی) و پارتی سەعادەتیش بێنێتە ناو هاوپەیمانیتەكەی و دەسەڵاتێكی نوێی پەرلەمانی و دیموكراسی دروست بكات. لەگەڵ ئەوە پرۆسەیەكی نوێی چارەسەری دەست پێبكات. بۆ ئەمە تەنیا سەرۆكێكی بوێر پێویستە. ئەگەر ئەمە نەكات و لەسێ بەرە بەردەوامی بە شەڕ بدات، توركیا ناتوانێ بەرگە بگرێت.
پ: مەبەستت لەسێ بەرە چیە؟
وەڵام: بەرەی یەكەم پەكەكە، بەرەی دووەم سوریا و بەرەی سێیەم فەتۆ. شەڕ كردن لەگەڵ ئەم سێ بەرەیە، سەرچاوەكان بەهەدەر دەدات. بەتایبەتی لەو كاتەی كە قەیرانی ئابووری باڵی بەسەر توركیادا هەڵكێشاوە. تا كوێ دەڕوات ئەم مەسەلەیە؟ بۆچی دەسەڵاتی ئەردۆغان لەسەر لێواری رووخان دایە؟ بەهۆی شەڕكردنی لەگەڵ ئەم سێ بەرەیەدا. بۆیە دەبێت ئەو لایەنەی كە دێتە سەر دەسەڵات رێگایەكی دیكە بگرێتەبەر. چیە ئەو رێگایە؟ پێچەوانەی رێگای ئەردۆغانە: یەكەم: واز لە شەڕ دەهێنێت. دووەم: لەگەڵ سوریا ئاشت دەبێتەوە. سێیەم: لە مەسەلەی فەتۆشدا رێگای دادگا دەگرێتەبەر، بە شێوەیەكی دادپەروەرانە ئەو كەسانە دادگایی دەكات كە دەستیان لەگەڵ فەتۆ تێكەڵ كردووە.
ئەوەی فەتۆی گەیاندە ئەو ئاستە مەترسیدارە دیسان دەسەڵاتی ئەردۆغان بوو. ململانێی ئێستا لە نێوان ئەردۆغان و فەتۆ لەسەر بنەمای كین و سۆزە، ململانێیەكی ستراتیژی نیە. هەڵبەتە پێویستە توركیا بە شێوازی ستراتیژیانە ململانێ لەگەڵ ئەو جەماعەتانەدا بكات. كەسانی وەكو فەتۆ ڤایرۆسن و بەڵان بەسەر سەری توركیادا. ئەوانەی كێشەی كوردیان ئەوەندە ئاڵۆز كرد دیسان گولەنییەكان بوون، كە دوژمنی كوردن. بۆیە سەركەوتنی هەر دەسەڵاتێك لە توركیادا بەندە، بە لەناوبردنی فەتۆ، چاەسەری كێشەی كورد و ئاشت بوونەوە لەگەڵ سوریادا.
پ: پێتوایە جەهەپە ئەوەندە بوێر بێت؟
وەڵام: پێویستە جەهەپە زەمینەی ئەم مەسەلەیە بئافرێنێت، دەستپێشخەری بكات. پێموایە زەمینەی ئەم دەستپێشخەریە لەناو جەهەپەدا هەیە. لەم رۆژانەی دواییدا جەهەپە كۆنفڕانسی سوریای سازكرد. دەربارەی چارەسەری كێشەی كورد خەریكی ئامادەكردنی پڕۆژەیەكن و هەوڵی داهێنانێك دەدات. ئەگەر بخوازێت جەهەپە دەتوانێ ببێتە هەوێنی چارەسەری كێشەی كورد. ئەگەر لە مەسەلەی كورد دەستپێشخەر نەبێت ناتوانێت بێتە سەر دەسەڵات، بێتە سەر دەسەڵاتیش ناتوانێ بمێنێتەوە.
پ: ئەگەر ئەردۆغان لەسەر دەسەڵات نەما، جەهەپەش خۆی لەچارەسەری كێشەی كورد دزیەوە، چی روودەدات؟
وەڵام: بێگومان ئەلتەرناتیفی دیكە لە ئارادانیە. تەنیا دەبێت جەهەپە ئەم مەسەلەیە لە ئەستۆ بگرێت.
پ: لەبارەی هەڕەشەكانی ئەردۆغان بۆ هێڕش كردنە سەر رۆژهەڵاتی فوڕات چی دەڵێیت؟ پێتوایە ئەردۆغان ئۆپاراسیۆنی سەربازی ئەنجام بدات؟
وەڵام: ئەردۆغان تەنگەتاو بووە، بۆیە دوورنیە هێڕش بكات.
پ: بەبێ رەزامەندی ئەمریكا ئەم كارە دەتوانێ بكات؟
وەڵام: ئەمریكا وڵاتێكی پراگماتیستە. كاتێك مەسەلە هاتە سەر هەڵبژاردنی لایەنێك لە نێوان كورد و تورك، ئەگەرێكی زۆرە ئەمریكا توركیا هەڵبژێرێت. بەلانی كەم ئەمریكا خۆی بێدەنگ دەكات. بێدەنگی ئەمریكاش بەسە بۆ توركیا بۆ ئەوەی ئامانجەكەی بپێكێت.
پ: بەڵام وەكو دیارە رۆژئاوا بۆ ئەمریكا ناوچەیەكی بەبایەخە و رەهەندی ستراتیژی هەیە؟
وەڵام: هەرێمی كوردستانیش بۆ ئەمریكا گرنگ بوو. لە مەسەلەی ریفراندۆمدا دیار بوو كە ئەمریكا بە هەرێمی كوردستانی گووتبێت ریفراندۆم ئەنجام بدە، بەڵام دواتر كە توركیا گوشارەكانی خستەگەڕ ئەمریكا خۆی كێشایەوە. من ناڵێم هەمان شت لە رۆژهەڵاتی فوڕات دووبارە دەبێتەوە، بەڵام بەدووری نازانم. ئەگەر توركیا هێڕش بكاتە سەر رۆژئاوای كوردستان سوپرایز نیە. پێویستە بە تەنیا بە پشتبەستن بە ئەمریكا كورد ملی رێگا نەگرنەبەر. دەكرێت پشتگیری لە ئەمریكا وەربگرن، بەڵام دەبێت بەردەوام كورد پڵانی (B) هەبێت. چونكە ساتێك دێت ئەمریكا بەجێت دێڵێت و دەڕوات و سوپاكەی دەكێشێتەوە، بە توركیا دەڵێت من پەیوەندیم پێوە نەماوە چی دەكەیت بیكە.
راستە ئەمریكا بۆ ئەوەی بتوانێ هەژموون بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، قەفقاسیا و بەلقان پەیدا بكات، پێویستی بە ناوچەیەكی ئارام هەیە، ئەم ناوچەیەش كوردستانە. كورد لەلایەك لەدژی داعش جەنگی راگەیاند، هەروەها لەم چوارچێوەیەدا بۆ ئەمریكا بووە پەناگەیەكە، بۆ ئاسایشی ئیسڕائیلیش دەتوانێ رۆڵێكی گرنگ بگێڕێت.
پ: بارودۆخی كورد لەناو توركیا چۆنە؟ دەتوانن چی بكەن لەم قۆناغەدا؟ هه‌ده‌په چۆن دەتوانێ لە رووداوەكانی داهاتوودا رۆڵی زیاتر هەبێت؟
وەڵام: گوتار و كردەوەی هه‌ده‌په یەكانگیر نیە. دەڵێت ئێمە پارتێكی توركین، بۆ هەموو ناوچەكانی توركیا كار دەكەین. بۆ ئەمە پارتی هەموو توركیا بی پێویستە لە ئاستی نوێنەرایەتیدا نوێنەری هەموو توركیا بن، دەبێت لە پرۆگرام و جوگرافیادا نوێنەرایەتی هەموو توركیا بكەن. بەڵام بە كردەوە ئەمە نابینم. بۆ نموونە هه‌ده‌په لە قەرەدەنیز هەبوونی نیە. لە مانیسادا كورد نوێنەرایەتی هه‌ده‌په دەكات. هەبوونی هه‌ده‌په لە ئیستانبۆڵ و مێرسین بەو واتایە نایێت هه‌ده‌په پارتی هەموو توركیایە. تورك، عەلەوی، ئەرمەنی تەنیا دەبنە پەرلەمانتار. هه‌ده‌په جەماوەری تورك، عەلەوی و ئەرمەنی نیە. هه‌ده‌په جەخت لە جێبەجێكردنی مۆدێلی كۆبانی دەكاتەوە، بەڵام ئەگەر هەموو پارتە چەپەكانی ناو هه‌ده‌په كۆبكەیتەوە، بە هەموویان هۆتێلێك پڕ ناكەن. بۆ نموونە هه‌ده‌په لە ئیستانبۆڵ یەك ملیۆن و 200 هەزار دەنگی هێنا، هەموو دەنگەكانی هه‌ده‌په دەنگی كورد بوو، بەڵام یەك پەرلەمانتاری هه‌ده‌په لە ئیستانبۆڵ كورد نیە. بۆیە پێویستە هه‌ده‌په لەمبارەیەوە خۆی رێكبخاتەوە، هەروەها دەبێت كورد خۆی یەكلایی بكاتەوە. ئەگەر هه‌ده‌په دەخوازێت لە سیاسەتی دیموكراسیانەی توركیا جێی خۆی بگرێت، پێویستە بەگوێرەی ئەم راستیە كاربكات. لەگەڵ ئەمانەشدا پێویستە هه‌ده‌په نوێبوونەوە لە كادیرەكانیدا ئەنجام بدات. ئەگەر هه‌ده‌په لەم چوارچێوەیەدا هەڵسوكەوت بكات، دەتوانێ كاریگەری خۆی زیاتر بكات.
پێموایە هه‌ده‌په دوو هەڵەی گەورەی كرد لە ساڵانی رابردوودا، یەكەمین هەڵە، سەڵاحەدین دەمیرتاش كردی، دوای ئەوەی گووتی:" تۆ ناكەینە سەرۆك" و سەركەوتنی بەدەستهێنا لە 7 حوزەیرانی 2015، دەبووایە واز لەم دروشمە بێنێت و نەڵێت :" لەگەڵ ئاكەپە ناچمە ناو دەسەڵاتەوە". وەكو ئەوەی ئاكەپە لە جەهەپە جیاوازتر بێت و جەهەپەش لە مەهەپە جیاوازتر بێ. ئەمە بۆسەیەك بوو، دەمیرتاش كەوتە ناویەوە. دەبووایە بڵێت:" من ئامادەم لەگەڵ هەموو لایەنێك بچمە ناو دەسەڵاتەوە". ئەگەر خۆی لەم بۆسەیە بەدوور گرتبووایە دەیتوانی لە هەڵبژاردنی داهاتوو لە بڕی 80 كوورسی پەرلەمان 180 كوورسی پەرلەمان بەدەست بێنێت. دووەمین هەڵەی زەقی دیكەی هه‌ده‌په، سیاسەتی ئەم پارتە بوو پەیوەست بە شەڕی خەندەق. نەدەبوو هه‌ده‌په بێ هەڵوێست بێت. دەبووایە بە پەكەكە بڵێت ئەمەیان هەڵەیە، بەم شێوەیە هیچ ئەنجامێك بەدەست نایێت، جگە لە هاندانی كورد بۆ ئەوەی بەرەو رۆژئاوای توركیا كۆچ بكات هیچی دیكەی لێ شین نابێت. دەبووایە بڵێت مرۆڤ و گەنج لەم رێگایەدا گیانیان لەدەست دەدەن.
لە هەڵبژاردنی شارەوانیەكاندا ستراتیژی هه‌ده‌په لە رۆژئاوای توركیادا سەركەوتنی بەدەستهێنا، هه‌ده‌په بوو وایكرد ئاكەپە بنبكەوێت. بەڵام لەناوچە كوردیەكاندا هه‌ده‌په شكستی خوارد، بەدوو جۆر شكستی خوارد. یەكەم 106 شارەوانی هەبوو، دابەزی بۆ 58 شارەوانی. دووەم، لاوازیان دایە دەستی دەوڵەت، لە شوێنە گرنگ و هەستیارەكاندا ئەو كەسانەیە كاندید كرد، كە بەهۆی كارنامەی باری نائاسایی لەدوای كودەتای 15 تەمموزی 2016 لە پۆستەكانیان دوور خرابوونەوە. بۆ نموونە لە باغڵەری ئامەد، لە چاڵدێران و تووشلی سەرەڕای سەركەوتنی هه‌ده‌په بەهۆی ئەم كاندیدانە شارەوانیەكانیان رادەستی ئاكەپە كرا. بەم شێوه‌یە 7 – 8 شارەوانی لەدەستدا. لە ئێستادا دەوڵەت هەنگاوێكی دیكە گەورەتری گرتەبەر بە بەراورد لەگەڵ هەنگاوەی پێشووتردا، دەخوازێت بە هاندانی دایكانی گەریلا بۆ بەردەم بارگەكانی هه‌ده‌په دانانی قایووم لەسەر شارەوانیەكانی هه‌ده‌په لە ئامەد، ماردین و وان بشارێتەوە، هەروەها دەخوازێت بەم هەڵمەتە هه‌ده‌په ناشیرین بكات و رەوایەتی سیاسی هه‌ده‌په بخاتە ژێر پرسیاری رای گشتی. جگە لەمە دەخوازێت بەم هەنگاوە هه‌ده‌په و جەهەپە رووبەڕوی یەكتر بكاتەوە، كێشمەكێش لە نێوانیاندا بخولقێنێت تا بتوانێ درێژە بە دەسەڵاتی خۆی بدات.
بەداخەوە چ هه‌ده‌په بێ چ جەهەپە بێ كەوتنە ناو ئەو تەڵەیەی دەسەڵات. پێویستە جەهەپە وریا بێ، بۆ ئەوەی جەهەپە نەكەوێتە ناو ئەم تەڵەیە پێویستە ئەم پارتە بەرگری لە هه‌ده‌په بكات. چۆن ئاكەپە چەندین ساڵ گوشار لە هه‌ده‌په دەكات، بۆ ئەوەی پەكەكە وەكو بزوتنەوەیەكی تیرۆریستی لە قەڵەم بدات، لە ئێستادا هەمان ستراتیژی بەرامبەر بە جەهەپە دەگرێتەبەر، گوشار دەكات بۆ ئەوەی جەهەپە هه‌ده‌په بە تیرۆریست لە فەڵەم بدات. بۆ سەركەوتنی جەهەپە دوو مەرج هەیە: دەبێت ئەم پارتە درێژە بە رێككەوتنەكەی بدات لەگەڵ سێ پارتەكەی دیكە (هه‌ده‌په، ئی پارتی، پارتی سەعادەت). چ پێویست بێ بۆ بەردەوامكردنی ئەم رێككەوتنە دەبێت جەهەپە بێ دوو دڵی بیكات. دووەم: دەبێت لە بەڕێوەبردنی ئەم شارەوانیانەی لەدەستی دایە جەهەپە وەستایەتی نیشان بدات و هونەری بەڕێوەبردن بە جوانترین شێوە ئەنجام بدات. ئەگەر ئەم مەرجانە جێبەجێ بكات، لە هەڵبژاردنی داهاتوودا ئۆپۆزسیۆن سەرۆكایەتی كۆمار دەباتەوە و دوای ئەمەش سیستەمی پەرلەمانی دەگەڕێنێتەوە.