06:28 - 30/09/2019

میدیا جیهانیەكان لەژێر هەژموونی ئیخوان موسلمین دا، هەڵە یان ستراتیژ؟‌

پەیسەر

 بەر لەوەی ئەیمەن زەواهیریی ببێتە سەرۆكی ڕێكخراوی قاعیدەی تیرۆرستی، نیوەی ئەو شەڕەی كە دەكرا لە ڕێگەی ڕاگەیاندنەوە بوو، بەڵام شارەزایان دەڵێن ئەو جووڵەیە كۆنە، ئیخوان موسلمین پێش دەیان ساڵ ئەو كارەیان كردووە، چوون زانیویانە ڕاگەیاندن چ چەكێكی كاریگەرە، زانیویانە لەو ڕێگایەوە دەتوانن وزە وەرگرن و خەڵك كۆبكەنەوە.
حەسەن بەننای دامەزرێنەری ئیخوان موسلمین بەباشی لەوە تێگەیشتبوو، هەربۆیە جەختی زۆری دەكردەوە كە دەبێت رۆژنامەیەكیان هەبێت تا ببێتە زمان حاڵی كۆمەڵەكەیان، هەروەها هۆكارێك بێت بۆ بڵاوكردنەوەی ئایدۆلۆژیای كۆمەڵەكەیان، لەوانەیە بگوترێت لەچاو بزووتنەوەو حیزبەكانی ئەو سەردەمەدا لەماوەیەكی زۆر كەمدا توانییان ئەو كارە ئەنجام بدەن.
ئیخوان موسلمین لە 15 حوزەیرانی 1933 یەكەم ژمارەی رۆژنامەی (الاخوان المسلمین)یان دەركرد، سەركردایەتی ئیخوان پلانیان بۆ ئەوە دانابوو لە هەفتانەوە بیكەن بە رۆژانە، سەرنووسەری ئەو هەفتەنامەیە شێخ تەنتاوی جەوهەری بوو، بە پێی وتەی هەندێك لەسەرچاوەكان ئەو بە قسەكانی حەسەن بەننا خەڵەتاوە چوون یەكەمجار لەژێر عابای سەلەفیەتدا دەستیان داوەتە كارەكە. هەربۆیە ئەویش شێخێكی سەلەفی دەكاتە بەرێوەبەری نوسینی رۆژنامەكە بەناوی محی الدین خەتیب، خەتیب توانایەكی لەڕادەبەدەری هەبوو لە دابەشكردن و بڵاوەپێكردنی رۆژنامەكەدا، ئەویش پەنا بردن بوو بۆ ئەندامانی كۆمەڵەكە، ئەوانیش دەیانبردە هەموو مزگەوت، ماڵ، دوكان و تەنانەت سەرشەقامەكانیش، بەو شێوەیە سەرجەم نوسخەكانی دەفرۆشران و بڵاوەیان دەكرد.

یەك ساڵ بەسەر دەرچوونی یەكەم ژمارەیدا تێپەڕیی كە ئیخوان بووە خاوەنی چاپخانەی خۆیان، ئەوەش بۆ ئەوەی دەرچوونی رۆژنامەكە مسۆگەر بێت و كەس نەتوانێت ڕایگرێت و لەگەڵ ئەوەشدا ئایدۆلۆژیای تایبەتی خۆشیان بڵاوبكەنەوەو هیچ لایەن و دەزگایەكی حكومی نەبێتە چاودێر بەسەریانەوە.

لە 30 ئایاری 1938 دوای ئەوەی گروپی –شباب محمد- بە سەرۆكایەتی محمود ابو ریە جیابوونەوە، رۆژنامەی –الاخوان المسلمین- ڕاوەستا ، گۆڤاری –النذیر-یان دەرچوواند، بەڵام بە خاوەنی ئیمتیازی رۆژنامەكەوە. لەوێوە كاریان لە سەر ژانرێكی دیكەی رۆژنامەوانی كرد كە دەیان زانی كاریگەریی گەورەی هەیە ئەویش بریتی بوو لە بڵاوكردنەوەی –كاریكاتێر-  لە رۆژی 6 ئابی 1948 گۆڤاری – كشكول الجدید- یان دەركرد و تیایدا كاریكاتێریان وەك چەكێكی مەعنەوی بەكارهێنا لەدژی نەیارە سیاسیەكانیان، بەتایبەتی ئەوانەی لەناو –حزب الوفد-دا كاریان دەكرد، چوون وەفد تاكە حیزبی نەیارو ڕكابەری ئیخوان موسلمین بوو لەو كاتانەدا، گۆڤاری كەشكۆل گاڵتەو سوكایەتی بەسەركردەو كەسە دیارەكانی حیزبی وەفد دەكرد.
لە رۆژی 30 ئایاری 1950 دوای ئەوەی گۆڤاری النذیر كۆتایی پێهات گۆڤاری – المباحث القضائیة- یان وەك ئۆرگانی فەرمی بەكارهێنا هەرچەندە تەمەنیشی بڕێك كەم بوو. دواتر لە ساڵی 1951 دا گۆڤاری –الدعوة- یان هێنایە پێشەوە، ئەو گۆڤارە ناوبانگێكی گەورەی پەیدا كردو بۆ ماوەیەكی درێژتریش لەوان ژیا.

لە نێوەرۆكی("النذير"، و"الشهاب"، و"الشعاع"، و"الشباب") دا ماكینەی پڕوپاگەندەكانی ئیخوان موسلمین كاری دەكرد، پڕوپاگەندەكانیش  ئاشكرا و بێ پەردە بوون.  ئەوان نەیانتوانی لەو سەردەمەدا رۆژنامەنوسێكی دیار، یان جیاواز لەوانی دیكە بەرهەم بهێنن، ئەوە لەكاتێكدا لەنێو رۆژنامەنوسانی میسردا كەسانی زۆر بەتوانا و بەهرەدار هەبوون.
كاتێكیش رۆژنامەو گۆڤار و بواری ڕاگەیاندنی ئیخوان داخران و قەدەغە كران، ئیخوانەكان لە ڕێگەی پێشنیارێكی –خیرت شاطر-ی جێگری حەسەن بەناوە دەستیان دایە هونەری شاراوەو نادیاری بواری ڕاگەیاندن، بۆ ئەو مەبەستە هەندێك گەنجیان لەدەرەوەی وڵات ڕاسپارد لەڕێگەی ژمارەیەك كۆمپانیای ڕیكلام و ڕاگەیاندنەوە هەندێك ریكلامی سەرشەقامەكانەوە بەناڕاستەوخۆ كاریان بۆ ئایدۆلۆژیای خۆیان دەكرد، یان هەندێكجار لەژێر ناوی شاراوەو كۆمپانیای نادیارەوە ئەو كارانەیان ئەنجام دەدا، ناڕاستەوخۆ دەرئەنجامەكەی دەڕژایە خەزێنەی ئیخوانەوە.

ئەو كارە رەنگدانەوەی خۆی هەبوو، تەنانەت بووە ماایەی گفت و گۆ و مشتومڕی زۆری جیهانی، زۆرینە بۆچوونیان وابوو كۆمەڵەی ئیخوان موسلمین بووەتە كۆمپانیایەكی ڕاگەیاندن، ئەوان توانیویانە لەو ڕێگایەوە بیروباوەڕی خۆیان جێبكەنەوە، ئەوان پەنایان بۆ زۆرینەی ژانرەكانی بواری راگەیاندن بردووە كە بیروباوەڕی خۆیان ناڕاستەخۆ بڵاو دەكەنەوە.
ئەم بۆچوونە لەلایەن محمود عبدالحلیم ی سەركردەی ئیخوانیی میژوو نوسی بەناوبانگی ئیخوانەوە سەرچاوەی دەگرت، ئەو زۆریش نزیك بوو لە حەسەن بەنناوە، كاری بۆ ئەوە دەكرد كە ئیخوان موسلمین دەست بەكاری نهێنی و ژێربەژێری بكات، بۆ ئەو مەبەستە لەگەڵ زۆر لەو سەركردانەدا كرد كە لەزیندان هاتبوونە دەرەوە، ئەوان دەیانویست ڕەوایەت بەكاری نهێنی بدەن، تا لەو ڕێگەیەوە بتوانن ئیخوان موسلمین لەناو دنیای ڕاگەیاندن و میدیادا بشارنەوەو بەناڕاستەوخۆ و وەك هێزی نەرم ئایدۆلۆژیاكەیان بڵاوبكەنەوە. بۆ ئەو مەبەستە پەناببنە بەر بڵاوكراوە، سینەما و ڕادیۆو تەلەفزیۆن، چوون ئەوان پێشینەیەكیان لەوبوارە دا هەبوو دەیانزانی ئەو بوارە چ كاریگەرییەكی گەورەی هەیە لە بواری بڵاوكردنەوەی ئایدۆلۆژیای ئیخوانیدا.

هەندێك ناوەندی ڕاگەیاندنی گەورەی جیهانی كەوتنە ئەو داوەوە، بە بانگكردنی هەندێك سەركردەی بەناوبانگیان بۆ ئەوەی لە شاشەو مایكەكانیانەوە دەربكەون، لە نموونەی یوسف قەرزاوی ئەوە ئەو ڕاستییەمان بۆ ڕوون دەكاتەوە كە ئیخوان موسلمین ڕێگەی بەوە داوە بچێتە ناوەندە جیهانیەكانەوە،  شاشە جیهانیەكان بقۆزنەوە، پاشان لەڕێگەی شاشەی ئەلیكترۆنییەوە كە هیچ حكومەتێك ناتوانێت كۆنترۆڵی بكات، بەتایبەتی لەڕێگەی ئەو سایت و پێگەو كۆمپانیایانەی لە ڕۆژئاوادا بوون، بەتایبەتی لەو پایتەخاتانەی كە تا ئێستەش باوەڕیان بەوە هەیە كە دەتوانن لە ڕێگەی ئیخوانەوە دەسەڵاتی هەندێك لە پایتەختەكانی عەرەب بخەنە حەشۆكە، لەم ڕێگەیەوە ئینكاری ئەوە ناكرێت كە ئیخوان هەنگاوی گەورەو گرنگی هاویشتووەو توانیویەتی بەشێك لە خەونەكانی بێنێتەدی.
هەرچەندە لەسەر ئاستی میسر و هەندێك لە وڵاتانی عەرەبی زۆر بەجدی لێبڕاون كە چالاكیەكانی ئیخوان موسلمین ڕابگرن، و بەردەوامیش چالاكییان لە دژ دەكەن، بەڵام گۆڕەپانی ئینتەرنێت و سۆشیال میدیا بەردەوام خاكێكی لەبارە بۆ ئەوەی ئەوان بتوانن كاری خۆیانی تێدا بكەن، ئەمە جگە لەوەی هێشتا لە هەندێك وڵاتی عەرەبی و جیهانیش دا ئیخوان موسلمین قەدەغە نەكراون، سەركردە و بانگخوازەكانیان وەك كەسایەتی گرنگ و نیشتیمانی لەقەڵەم دەدەن، بڵاوكراوەو بەرهەمەكانیان لەناوخەڵكدان و بەردەوام بڵاوە دەكەن، وەك ئەوەی زۆرێك لە كەناڵە جیهانیەكان لەبەردەم یوسف قەرزاویدا دەرگایان واڵابوو، ئەویش بە ئاشكرا بانگەشەی ئیخوان موسلمینی بڵاو دەكردەوە.

هەوڵە نێودەوڵەتیەكان زۆر سەركەوتوو بوون لە كۆنترۆڵكردنی بانگەشەو پڕوپاگەندەكانی هەردوو ڕێكخراوی –قاعیدە و داعش-  و توانییان لە قاڵبیان بدەن و نەهێڵن تەشەنە بكەن، بەڵام ئەوانیش توانیبوویان هەندێك بۆچوون و ئایدۆلۆژیای خۆیان بخزێننە ناو بڵاوكراوەكانی ئیخوانەوە، وەك ئەوەی لە كێشەكانی میسردا هەندێكجار بانگەشەی جیهادیان دەكرد، ئەوان بە ئاشكرا داوای ئەوەیان كردبوو كە دەبێت بە ئاشكرا جیهاد ئەنجام بدرێت، لەگەڵ گەورە بوونی كێشەكانی میسریشدا ئەو بۆچوونەش بەرەو هەڵكشان چوو، تەنانەت ئەوەندە كاریگەرییان هەبوو لەناو زیندانەكانی میسردا بەشێك لە ئیخوانەكان پەیمان و بەیعەتیان بە داعش داوە.