09:47 - 15/12/2018

بەڵگەنامەی سیخوڕیەكانی ڤلادیمیر پوتین ئاشكرا كران‌

پەیسەر

ناسنامەی تایبەتی ڤلادیمێر پوتینی سەرۆك كۆماری روسیا  لەنێو ئەرشیفی پۆلیسی پاراستن و ئەمنیەتی ئەڵمانیای خۆرهەڵاتی پێشوو( Stasi) لە شاری (درسدن) دۆزرایەوە.

كاتێك پوتین سیخوڕی یەكێتی سۆڤیەتی جاران بووە لە ئەڵمانیای خۆرهەڵات، ئەو پێناسەیە ئەمنییە هی ئەو بووە بۆ ئەوەی بتوانێت هاتوچۆی پێوە بكات، سەرۆك كۆماری روسیا پێشتر و لە ساڵی 1980 وەك سیخورێكی ( KGBدەزگای سیخوڕی و هەواڵگری یەكێتی سۆڤیەت) دەنێرێتە ئەو وڵاتەو خۆیشی بە شانازییەوە ئەو رۆژانە دەگێڕێتەوە... لەم ماوەیەدا و بەمەبەستی دۆزینەوەی بەڵگەنامەكانی هاوكاری و پەیوەندی دەزگای هەواڵگری نێوان هەردوو وڵات، ئەرشیفی ئەو وڵاتەیان تاووتوێ كردووە رێیان لەو بەڵگەیە كەوتووە. ئەو بەڵگەنامەیە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1985 كاتێك پوتین ئەفسەری  هەواڵگری بووە.

رێكخراو ئەرشیفكردنی (Stasi) كە بەرپرسیارێـتی چاودێریكردن و هەڵگرتنی بەڵگەنامەكانی دەزگای ئەمنیەتی و هەواڵگری ئەڵمانیای خۆرهەڵاتە ، یەكێك لە كارەكانی بریتییە لە لێكۆڵینەوەو بەدوادا چوون و ساغكردنەوەی روداوەكانی رابوردوو، ئەو رێكخراوە لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندووە كە ئەو پێناسەیەی پوتین بۆ ئەوە پێی دراوە كە بتوانێت كارەكانی (KGB) رابپەڕێنێت و لەكاتی هاوكاریكردن یان بەدەمەوەچوونی وەزارەتی ئەمنیەتی ئەڵمانیادا بەكاری بهێنێت و پێی بناسرێتەوە.

ئەم رێكخراوە تۆمەتبارە بەوەی كە هانی خەڵكی داوە بۆ ئەوەی خۆیان بە  كاروباری سیخوڕییەوە سەرقاڵ بكەن و لەو رێگەیەشەوە نانی رۆژانەیان پەیدا بكەن و دواجاریش زۆرێك لەوانە بەدەستەی خودی دەزگاكە لەناوبراون. یەكێك لەكارەكانی دەزگای هەواڵگری یەكێتی سۆڤیەتی جاران چاودێریكردنی وردی سەرجەم هاوڵاتیان بوو بەو مەبەستەی وردەكاریەكانی ژیانی تاك بەتاكیان بزانن .

ڤلادمێر پوتین لە ئێستادا تەمەنی 66 ساڵە و لە 7/10/1952 لە لینینگراد-سان پوترس بۆرگ- لە دایك بووە، ساڵی 1975 كۆلێژی یاسای تەواو كردووە، دواتر بووەتە یاریدەدەری كاروباری زانكۆ لە بواری سیاسەتی دەرەكیدا،  لە رێگەی سەربازییەوە توانیویەتی دڵسۆزی خۆی بۆ دەزگای هەواڵگری وڵاتەكە بسەلمێنێت و دواتر ئەو دەزگایە رەوانەی ئەڵمانیای بكات و بۆ ماوەی پێنج ساڵ كاری هەواڵگری وڵاتەكەی ئەنجام بدات.  راوێژكاری ئەمنی و ئاسایشی شاری سان پترس بۆرگی وەرگرتووە، دواتریش ساڵی 1996 بوەتە جێگری بەڕێوەبەری دیوانی سەرۆكایەتی وڵاتەكەی، ساڵی 1997 بوەتە جێگری یەكەمی سەرۆك كۆمار ساڵی 1999 بوەتە سەرۆك كۆمار لە دوای ئەوەی بۆریس یەلتسن دەستی لەكارەكەی كێشایەوە و ساڵی 2000 لە هەڵبژاردندا بە رێژەی (64.72)ی دەنگی هاوڵاتیانی وڵاتەكەی بووەتە سەرۆك كۆمارو تائێستەش لە پۆستەكەیدا بەردەوامە،  باڵای 170 سم و خاوەنی قژێكی سوورەو 77 كیلۆ كێشی هەیە، وەرزشكارێكی بەتوانای وڵاتەكەیەتی و بەیەكێك لە سەرۆكە چالاكەكانی دونیا دێتە ئەژمار.. پوتین كاتێك تەمەنی 33 ساڵ بووە راسپاردەی كاری سیخوڕی كراوە لە ئەڵمانیادا و لەو ساڵانەشدا ئەو وڵاتە بە روداوی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی توند دا تێدەپەڕی و خەڵكی داوای بەرقەرار كردنی دیموكراسییان دەكرد لەو وڵاتەدا.

بەپێی ئەو مۆرانەی كە بە كارتەكەوە هەن هەر سێ مانگ جارێك ئیقامەكەی بۆ نوێ كراوەتەوەو تا ئێستەش روون نەبوەتەوە ئەو پێناسەیە چۆن كەوتۆتە بەردەستی ئەڵمانەكان و ئەوانیش لای خۆیان پاراستوویانەو لە ئێستاشدا بووە بە ئەرشیفی سیاسی و ئەمنی وڵاتەكەی. یەكێك لەو هۆكارانەی بوەتە هۆی سەركەوتنی پوتین لە كارەكەیدا ئەوەیە كە شارەزاییەكی زۆر باشی هەیە لە زمانی ئەڵمانی دا و لەبەر سەركەوتن و چالاكیە سیخوڕیەكانی لە ئەڵمانیا لەلایەن وڵاتەكەی خۆیەوە پلەی بەرزكراوەتەوەو ئەڵمانەكانیش لە پێناوی خزمەتەكانی بەو وڵاتە (كە پێشتر پێكەوە كاری هاوبەشیان كردووە) مەدالیای شەرەفی پێدراوە، لەبەر ئەوەی خزمەتی زۆری سوپای میللی ئەڵمانەكانی كردووە. هەر لەبەر سەركەوتنەكانی لە بواری كاری هەواڵگری و سیخوڕیدا دوای گەڕانەوەی لە ئەڵمانیا پوتین بووەتە یاریدەدەری بەرپرسی دەزگای هەواڵگری (KGB) روسی.

بەپێی سەرچاوەیەك كە دەست  كەوتووە كاری هاوبەشی هەردوو دەزگای هەواڵگری یەكە زۆر بەنێهنی بووەو (30) كەس لە پیاوانی رووسی لەنێو ئەڵمانیادا یارمەتیدەرو هاوكاری سیخوڕی بوون .

وتە بێژی (كرملین) سەبارەت بە دۆزینەوەی ئەو بەڵگەیە لە ئەرشیفی ئەڵمانەكاندا بە كارێكی ئاسایی زانی و گوتی (KGB و Stasi) هاوكاری یەكیان كردووە بە ئاگاداری هەردوو وڵات، بۆیە دۆزینەوەی وەها بەڵگەیەك جێگەی سەرسوڕمان نیە لامان.

دەزگای هەواڵگری ئەڵمانی (Stasi) دەزگای سیخوڕیی ئەڵمانیای خۆرهەڵات بۆ ماوەی 40 ساڵ دۆسیەی ئەمنی بۆ سەرجەم هاوڵاتیانی وڵاتەكەی كردبوویەوە و بە وردی چاودێری دەكردن، نزیكەی 91 هەزار ئەفسەری هەواڵگری هەبووە و نزیكەی 200 هەزار كەسی نهێنی كاری بۆكردووە و 350 هەزار تەلەفۆنی وڵاتەكەیان خستبووە ژێر چاودێری و سەرجەم گفت و گۆكانیان دەنوسیەوەو رادەستی لایەنی پەیوەندیداری خۆیان دەكرد بەمەبەستی لێكۆڵینەوەو بەدواداچوون.

دروشمی ئەم دەزگایە ئەوەبوو كە دەیانگوت (دوژمن ئەو كەسەیە وەك تۆ بیرناكاتەوە). ساڵی 1950 دامەزراوە و لە 4/10/1990 بە شێوەی فەرمی هەڵوەشاوەتەوە.
هەرچی دەزگای هەواڵگری یەكێتی سۆڤیەتیشە (KGB) كە دەزگای جاسووسی و تۆقێنەری حیزبی كۆمۆنیستی رووسی بوو 20/10/1917 دامەزراوە و دوای هەڵوەشانەوەی یەكێتی سۆڤیەتی جاران  11/10/1991 هەڵوەشاوەتەوەو گۆڕاوە بۆ (FSB) ، كارەكانی ئەم دەزگایە زۆر گەورە بوون و لەوانەش كێ بەركێ لەگەڵ ئەمەریكاو دروستكردنی جەنگی سارد و دەست گەیشتن بە نهێنیەكانی دروست كردنی چەكی ئەتۆمی و  رادارو ئامێری موشەفەر و ناشتنی چەندین كەس لەنێو دەزگاهەواڵگریەكانی جیهانی وەكو دەزگای هەواڵگری بەریتانی و ئەمەریكا و چەندانی تر... 400 هەزار ئەفسەری باوەڕ پێكراو كاریان بۆ كردووە. نزیكەی 200 هەزار لەو ئەفسەرانە لە سەر سنورەكان كاریان كردووە بەمەبەستی چاودێریكردنی هات و چۆ و چۆنیەتی پاراستنی وڵاتەكەیان.