04:07 - 01/07/2019
كتێبی (شمس المعارف) لە نێوان ترسناكی خوێندنەوەو فەتوای زانایاندا
كاتێك ئەو كـتێبە دەخوێنیتەوە دەبێت وشەكان لەزارت نەیەنە دەرەوەو تەنها بەدڵ و مێشك بیخوێنیتەوە، چوون ئەگەر بەدەنگی بیستراو بیخوێنیتەوە لەوانەیە بونەوەری سەیرو سەمەرە لە جیهانێكی دیكەوە بێنە سەرت و لە دەورت كۆ ببنەوە..
ئەمە بەشێكە لەو بۆچوونانەی كە لەبارەی كتێبی (شمس المعارف الكبری)ەوە دەگوترێت، كتێبێك زۆرینەی( زانایانی ئیسلامی كۆن و نوێی) بەخۆیەوە سەرقاڵ كردووە، كتێبێك هەندێكیان بەدوای وێنە ئەسڵیە دەستوخەتەكەیدا دەگەڕێن و هەندێكی دیكەش دەڵێن لە هەرجێگەیەك بینیتان بەر لەوەی بیخوێننەوە بیسوتێنن، چوون خوێندنەوەو سەیركردن و باوەڕپێكردن و دەستاودەست كردن و كڕین و فرۆشتنی حەرامە و دەچێتە ڕیزی گوناهە گەورەكانەوە.
كتێبی شمس المعارف:
سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن ئەو كتێبە لە بنەڕەتدا ناوی(شمس المعارف ولطائف العوارف) بووە دواتر دەستكاری كراوەو چاپكراوەتەوە بەناوی(شمس المعارف الكبری) ناوبانگی دەركردووە، بۆیە ناوی (الكبری- گەورە)یان پێوە لكاندووە بۆئەوەی بگوترێت كە (صغری- بچووك)یش هەیە، ناوەڕۆكی ئەو كتێبە بریتیە لە كۆمەڵێك نزاو پاڕانەوەو نەخشەو ڕیزكردنی ژمارەو ناوی ئەستێرەو چینەكانی ئاسمان و ناوی جنۆكەو شەیتان و فریشتەكان، دەگوترێت ئەم كتێبە هیچ سەرچاوەیەكی زانستی نییەو هەموو زانیارییەكان پشت ئەستوورن بەو ئایەت و فەرموودانەی كە بەتێگەیشتنی نوسەرەكەی لێكدراونەتەوە، ئەوانەی شارەزای ئەو كتێبەن باس لەوە دەكەن باشترین سەرچاوەی زانینی جادوو –سیحر- و ئامادەكردنی پەری –جنۆكە –و –فریشتە- مەلائیكە و شەیتان –ئەهریمەن-ە كانە. بە كورتی ئەو كتێبە تێكەڵەیەكە لە نێوان (زانیاریی، بۆچوون، تەلیسم، چاوبەست –شەعەوەزە یان شەعبدە، و ئامادەكردنی رۆحیانەت و جنۆكەو شەیتانەكان) لەناو هەموو ئەو بابەتانەدا كۆمەڵێك وشەو زانیاری و دەستەواژەی تێدایە كە خوێنەر لێیان تێناگات و وەك دوگوترێت نامەفهومە.
بەشێك لە توێژەرانی بواری جادوو-سیحر- پێیان وایە –نۆسترا دامۆس- بۆ كارەكانی پشتی بەو كتێبە بەستووەو پێشبینیەكانی لە ڕوانگەی ئەو كتێبەوە خستۆتە ڕوو، چوون لەو كتێبەدا پێشبینی كەوتن و لەناوچوونی دەوڵەتی –فاتیمی و عەباسی- كردووە و لەگەڵ ئەوانەشدا باسی چەندین ڕوداوی دیكه‌ی كردووە كە بە دەیان ساڵ دوای ئەو كتێبە ڕویانداووە.
كتێبەكە لە 577 لاپەڕەی قەبارە مام ناوەند پێكهاتووەو لە ساڵی 1895 لە بەیروت چاپكراوە و لەلایەن سۆفیەكی لوبنانی بەناوی (عبدالقادر بن عبدالقادر الحسینی الادهمی الطرابلسی)یەوە خوێندنەوەو وردبینی بۆ كراوەو لە كۆتایی كتێبەكەدا ناوبراو چوار بەشی بۆ زیاد كردووە، هەربۆیە شارەزایان پێیان وایە ئەو كتێبە لەبەر ئەوەی زیادو كەمی بۆ كراوە وەك نوسخە بنەڕەتیەكە نابێت، ئەو كتێبە لەڕووی مێژووییه‌وه لەناو خەڵكی جەزائیردا بایەخێكی تایبەتی هەیەو ساڵانە كاری جۆراوجۆری لەسەر دەكەن، یەكێك لەو قسانەی كە باس دەكرێت ئەوەیە كە كتێبێكی نوسه رى شمس المعارف لەژیر یەكێك لەهه‌ره‌مه‌كانی میسردایەو تا ئێستە نەدۆزراوەتەوەو تایبەتە بە جادوو نهێنەكانی گەردوون.
ئەو كتێبە جاروبار دەكەویتە بەرباس و لە دوای یەكەم چاپیەوە تا ئێستا چەندین جار قەدەغەكراوەو بەڵام دواجار بە نهێنیش بووبێت خوێنراوەتەوەو بەتایبەت جادوگەرەكان، وەك دەگوترێت ئەو كتێبە كۆمەڵێك رێگەی تێدایە كە دەتوانرێت پەیوەندی لەگەڵ جنۆكەو شەیتانەكانی پێبكرێت و لەوێوە مرۆڤ دەستی بگاتە ئەو جیهانە نەزانراوەیان و لە ڕێگەی ئەوانیشەوە ئەو شتانەی كە لای خەڵك نهێنی و نەزانراون لای ئەو ئاشكرا ببێت، لەبەرامبەر ئەمانەشدا ئەوانە كە بڕوایان بە زانستی سەردەم هەیە، بەتەواویی ئەم بۆچوونانە ڕەتدەكەنەوەو پێیان وایە جگە لە خەڵەفان و شتی پڕوپووچی نازانستی سەدەكانی ڕابوردوو شتێكی دیكە نییە.
كتێبەكە لە 40 بەش پێكهاتووە كە بەشێكیان پەیوەندی بە ئەستێرەناسی و بورجەكان و بەریەك كەوتنی مانگ و خۆرو دەركەوتنی ئەسـتێرەكانەوە هەیەو پەیوەستی كردوونەتەوە بە ڕوداوو پێشهاتەكانی ژیانی مرۆڤەوە، لە هەندێك بەشی دیكەدا باس لە ژیانی جنۆكەكان و شەیتانەكان و ناوو پلەكانیان و كاروبارەكانیان و چۆنیەتی دەست وەردان لە ژیانی مرۆڤەكان، هەندێكی دیكەی باسی ژمارەكان و چۆنیەتی لێكدان و دابەشكردنیان و دۆزینەوەی ئەو ژمارانە لە قورئان و دەقە ئاسمانیەكاندا و دواتر پەیوەست كردنەوەیان بە روداوەكانەوە. لەهەندێك بەشی دیكەدا جەختی كردوەتەوە سەر ئەو پیتانەی ك لەسەرەتای سورەتەكانی قورئاندا هاتوون و ئەو ماناو مەبەستی لێ دۆزیونەتەوەو پەیوەستی كردوونەتەوە بە ڕوداوەكانەوەو لەو ڕوانگانەوە شرۆڤەی بۆ كردوون، هەروەها باسی تەلیسم و دوعا و چۆنیەتی خۆ شاردنەوە لە خراپەی جنۆكەو شەیتان و لە هەمان كاتیشدا ئەگەر بتەوێت كەسێك گیرۆدەی كێشەیەك بكەیت... و چەندین بابەتی دیكە.
نوسەری شمس المعارف:
نوسەری ئەم كتێبە ناوی (شرف الدین –یان شهاب الدین- احمد بن علی) یە لە شاری –بونە-ی جەزائیر لە دایك بووە كە لە ئێستادا پێی دەگوترێت –عەنایە- لە سەدەكانی ناوەڕاست و لە سەروبەندی هێرشی خاچپەرستەكاندا بۆ سەر جیهانی ئیسلامی ژیاوە، وەك سەرچاوەكان باسی دەكەن زانایەكی گەورەو بەناوبانگی سەردەمی خۆی بووە، بە بۆنەی ئەوەی لە شاری بونەدا لە دایك بووە نازناوی ئەو بە –بونی –رۆشتووە، شارەزایی و ئەزمونێكی زۆری هەبووە لە بواری –جادوو- سیحردا، وڵاتەكانی (ئەندەلوس، میسر، قودس-دووجار، حیجاز –دووجار، و عێراق)یش گەڕاوە، ئەوانەی كە لەو سەردەمەدا ژیاون بە كەسێكی پەڕگیرو كەم قسەو دابڕاو لەكۆمەڵ وەسفیان كردووەو تا كاتی مردنی هاوسەرگیریی نەكردووە، بە پێچەوانەی زۆرینەی زانایانی ئەو سەردەمانە بە هیچ شێوەیەك حەزی بە ڕاگرتنی( قوتابی و مورید) نەبووە، ئەو كەسانەی كە سەرقاڵی جادووگەری بوون لەو سەردەمەدا وەك پێشەواو ڕابەرو مامۆستایەكی گەورە سەیری –بونی-یان كردووە، سەرسامی زانایان و جادووگەرەكانی ئەو سەردەمە بۆ ئەوە دەگەڕایەوە كە پێش لەو هیچ كەسێك بەو شێوەیەو لەو ئاستەدا ئەو جۆرە بابەتانەی نەنوسیووە و شرۆڤەیان بۆ نەكردووە، ئەوانەی كە شارەزای جادووگەريی بوون لەو سەردەمەدا بڕوایان وابووه - بونی- پەیوەندی لەگەڵ جیهانێكی دیكەدا هەیەو تەنانەت گوتویانە وشەو پیتەكان قسەیان لەگەڵ كردووە بەر لەوەی بیاننووسێت، ئەوەی كە ببووە جێگەی سەرنجی ئەو سەردەمەو نەیاندەتوانی بۆچوونەكانی ڕەتبكەنەوە بریتی بوو لە پێكەوە بەستنی سەردەم و كات و شوێنەكان، ئەو نەكات و نە جوگرافیا نەیدەبەستەوەو سنوورداری نەدەكرد، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا -بونی- تەنها ساحیر –جادوگەر-ێك بوو یان بە هۆی گەڕان و سەردانەكانیەوە سوودی لە رۆشنبیرییە جباوازەكانی دونیا وەرگرتووەو كاری ئەو كۆكردنەوەو وەرگێرانی بووە بۆ سەر زمانی عەرەبی.
102 ساڵ ژیاوەو كە لە ساڵی 1226 زاینی لە قاهیرە مردووە، هەندێك باس لەوە دەكەن لەڕووی مەزهەبییەوە هیچ مەزهەبێكی دیاریكراوی نەبووەو هەندێكی دیكەش دەڵێن –مالیكی- مەزهەب بووە، دوای خۆی نزیكەی 40 دانراوی هەبووە.
شمس المعارف لە نێوان حەرام و ترسدا:
ئەوانە كە شارەزاییان لەبارەی ئەو كتێبەو هەیە بوونەتە چەند بەشێك، هەندێكیان پێیان وایە ئەو كتێبە سامێكی تایبەتی هەیەو هەموو كەس ناتوانێت بیخوێنێتەوە، وەك لە هەندێك سەرچاوەشدا هاتووە هەركەسێك بە دەنگی بەرز بیخوێنێتەوە جنۆكەو شەیتانەكان و بونەوەری سەیرو سەمەر دێنە لای و لەوانەیە لە ڕووی دەروونیەوە كاریگەریی لەسەر دروست بكات و تێك بچێت، ئەوانەی پێچەوانەی ئەم ڕایەن، ئەوانەن كە پێیان وایە خوێندنەوەو كڕین و فرۆشتنی ئەم كتێبەو دەستاو دەستكردنی حەرامەو هەر كەسێك توخنی ئەو كتێبە بكەوێت ئەوە تاوان –گوناهـ-ی گەورەی ئەنجام داوە، لەبەر ئەوەی سیحر-جادوو- بە یەكێك لەو –حەوت- تاوانە گەورانە دانراوە كە مرۆڤ دەباتە خانەی بێباوەڕییەوە.
شێخ بن باز، كە سەردەمانێك موفتی دیاری مەككە و جیهانی ئیسلامی بوو، لە بارەی ئەو كـتێبەوە دەڵێت: دروست نیە بۆ هیچ قوتابیەك بیخوێنێتەوە، وە فێری ئەو شتانە ببێت كە تێیدا هاتووە، وە نابێت پێیان بڵێت راستە و دانی پێدا بنێت، لەبەر ئەوەی سەر لە بێباوەڕبوون بەخوداوە دەردەچێت، پێویستە-واجبە- لەسەر هەموو كەسێك لە هەرجێگەیەك بینی بیسوتێنێت، نەك هەر ئەوكتێبە بەڵكو هەر كتێبێك باس لە سیحر –جادوو- و – ئەستێرەناسی- بكات واجبە لەناو بدرێن. هەروەها لە هەندێك سەرچاوەو فەتوای دیكەدا هاتووە كە سەرجەم زانایانی موسڵمان ئەو كتێبەیان قەدەغەو حەرام كردووە، كڕین و فرۆشتن و خوێندنەوەو باوەڕپێكردنیشی.
بە پێی هەندێك لەسەرچاوەكان بەشێك لەسۆفیەكان ئەو كتێبە بە یەكیك لە كتێبە نایاب و بەنرخەكان دەزانن و زۆریش باوەڕیان بە نزاو پاڕانەوەكانی ناوی هەیە، لە هەمان كاتدا شیعەكان لەبارەی ئەو كتێبەو نوسەرەكەیەوە ڕایان باشترو ئاسانترە، عەلی ئەكبەری دهخدا، لە لوغەتنامەكەیدا ئاوا دەڵێت: ئەو كتێبە چەندین بابەتی سەیرو سەمەرەی تێدایە، پڕیەتی لە دوعاو پاڕانەوەی وا كە هیچ سەرچاوەیەكی نیە و لە پێش ئەوەوە كەس بەو شێوەیەی نەكردووە، كۆمەڵێك دوعاو پاڕانەوەی تێدایە پێغەمبەریش نەیكردووە، هەرچەندە سەڵاوات لە سەرپێغەمبەر و ماڵ و مناڵەكانیشی دەدات بەڵام هیچ كەس وەك ئەو نەیوتووەو نەینووسیووە، ئەوەی ئەو دەیڵێت لە هیچ كتێبێكی ئەهلی سونەتدا نین، ئەویش نەیوتووە ئەوانە لە هیچ مەزهەبێكدا هەبن و نەیخستۆتە پاڵ هیچ مەزهەبێكەوە.
شێخ عەباسی قومی نوسەری ئەو كتێبەی بە سۆفیەكی گەورە ناو بردووەو پێی وایە شێخی تەریقەت و زانای بواری ژمارەكان بووە، سەید مستەفا خومەینیش لە تەفسیری قورئانەكەیدا هەندێك لە بۆچوون و بیروباوەڕەكانی ئەو كتێبەی گواستوەتەوە، دیارە ئەمەش بەمانای باوەڕپێبوون و سەلماندن دێت.
قەدەغەكردن شمس المعارف:
لە شەست و هەفتاكانی سەدەی ڕابوردوودا ژمارەیەكی زۆر لە وڵاتانی عەرەبی هەستان بە قەدەغەكردنی ئەو كتێبە ئەوەش لەبەر چەند هۆكارێك لەوانەش:
1- لەو كتێبەدا بیروباوەڕی ئیسلامی لەشێوەی چاوبەست و شەعوەزەدا دەخاتە بەرچاو بەمەش پیرۆزییەكانی قورئان و ئیسلام دەخاتە ژێر پرسیارەوەو لە ڕوانگە زانستیەكەی دووری دەخاتەوە، زانایانی ئاینی پێیان وایە ئەو ناوانەی كە لە كتێبەكەدا هاتووە لە تەنیشت ناوەكانی خوداوە دانراون مەترسی ئەوەی لێدەكرێت وەك خودا بپەرسترێن و بكرێنە هاوبەشی خودا، یان پەنایان پێ ببرێت بۆ ئەنجامدانی كارەكان، هەروەها بەكارهێنانی دەقە قورئانییەكان بەمەبەستی چاو بەست و جادووگەریی كێشەی گەورەی بیروباوەڕی لێدەكەوێتەوە.
2- بڵاوكردنەوەی زانستی غەیبی –نادیار- لەناو وڵاتاندا پێچەوانە دێتەوە لەگەڵ ئەو رۆشنبیری و هۆشیارییەی كە دەوڵەتان لە ڕێگی پلانی خۆیانەوە دەیانەوێت بیگەیەننە هاوڵاتیەكانیان، بەتایبەتی لە سەردەمێكدا كە زۆرینەی بابەتە زانستیەكان بوونەتە بابەتی بەرجەستەو تاقیگەیی، مرۆڤی سەردەم لە بری ئەوەی پەنا بۆ (شێخ ، چاوبەستكار، جادووگەر...) ببات پەنا بۆ پزیشك و زاناو شارەزایانی ئەكادیمی و پسپۆڕ دەبات و ئەو كارانەش بە پێی یاسای وڵاتان قەدەغە دەكرێن و سزای تایبەتیان لەسەرە.
3- ترساون ئەو چارەسەرو ڕێگایانەی لەو كتێبەدا دەستنیشانكراون لە ڕووی نەزانین و بیروباوەڕی خەڵكەوە بە كاربهێنرێت بۆ بازرگانی و پارەسەندن لە خەڵك بە شێوەی نایاسایی و هەڕەمەكی، هەروەها لە ڕووی دەرونییەوە زیان و كاریگەریەكانی بە خراپ بشكێتەوە لە كۆمەڵگەدا، ئەمە لە كاتێكدا كە جادوو چاوبەستكاری بە هیچ شێوەیەك ناچنە ڕیزی زانستەكانی سەردەم و تاقیگەكانەوە.
ناوبانگی كتێبەكە:
لەوانەیە پرسیارێك بێتە كایەوە كە بۆچی كتێبی –شمس المعارف- ئەوەندە ناوبانگی پەیدا كردووەو لەناو خەڵكدا قسەوباسی لەبارەوە كراوەو تەنانەت بووەتە مایەی فەتواو سەرقاڵبوونی موفتی و حكومەتەكانیش؟ شارەزایان باس لەوە دەكەن هۆكارەكەی بۆ چەند شتێك دەگەڕێتەوە لەوانەش:
1- گرنگیدان بە زانستی رۆحانی و نەدیتراو، بەتایبەتی كاتێك كە زانستی تاقیگەو بەرجەستەكان قسەیەكیان لەوبارەیەوە نییە.
2- لەناو ئەو خەڵكانەدا زۆرتر بڵاوە دەكات كە شارەزایی زانستی و ئاینی قوڵیان نییە.
3- زۆرینەی بابەتەكان بە ڕەمز و وشەی نەزانراو دانراون و دەبێت مرۆڤ زۆر شارەزابێت تا دەیانكاتەوە، ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی خەڵك بە زانستی پێشكەوتووی بزانن.
4- گێڕانەوەی هەندێك بەسەرهات و چیرۆك كە ڕویانداوە و هەندێك لەو پێشبینیانەی كە هاتوونەتەدی لە نمونەی ڕوخانی دەوڵەتەكانی فاتیمی و عەباسی.
5- قەدەغەكردن و فەتوای حەرامكردنی هۆكاری سەرەكین بۆ خۆشەویستی و رەواج پێدان و گەڕان بە دوایدا لەبەر ئەوەی هەر شتێك قەدەغە بكرێت بایەخ پەیدا دەكات.
ڕەخنەگرەكان چی دەڵێن؟
ئەوانەی ڕەخنەیان لەم كتێبە هەیە، قسەو باسی خۆیان هەیەو دەكرێت قسەی ئەوانیش بە هەند وەربگیرێت لەوانەش:
1- ئەو كتێبە لە بنەڕەتدا نوسینی (شێخ ئەحمەد بن عەلی بونی) نییە بەڵكو نوسینی (شێخ عبدالقادر الحسینی الادهمی)یە كە گوایە نەیوێراوە بەناوی خۆیەوە بڵاوی بكاتەوە بۆیە ناوی ئەوی خستۆتە سەر و گوتویەتی كە خوێندنەوەی بۆ كتێبەكە كردووە و زیادەی خستۆتە سەر. بەو مانایەی 100 ساڵ دوای مردنی نوسەرەكەی چاپ و بڵاوكراوەتەوە. كتێبێك ئەوەندە بە بایەخ بێت چۆن ئەو هەموو كاتە تونراوە بشارێتەوە؟
2- هەموو ئەو چیرۆكانەی لە كتێبەكەدا گێڕراونەتەوە درۆن و سەرلەبەریان ناڕاست و هەڵبەستراون، ئەو كتێبەش كتێبێكی ئاساییەو باس لە زانستە نەزانراوەكانی جیهانی نادیار دەكات، هەربۆیە هەرچی شتیك لەوبارەیەوە باس بكرێت ناتوانرێت بسەلمێنرێت و پشتیوانی زانستی نییە.
3- دەستنووسە بنەڕەتیەكە دیارنییەو كەس نییە بڵێت من دیومە یان هەمە، یان لە سەر لاپەڕیەكی ئەنتەرنێت بڵاوبكرێتەوە، دەگوترێت لە مۆزەخانەیەكی بەریتانیا هەیە، بەڵام كەس ناتوانێت بیبینێت، ئەوەی كە لەبەردەستدایە هیچ ئەسڵوئەساسێكی نییەو هەركەسێكیش هەرچۆنێك دەیخوێنێتەوە 1%یش زیانی پێناگات و هیچ كێشەیەكیش دروست نابێت.
4- لەبارەی نهێنی و ئەو رەمزانەی كە لە كتێبەكەدا باس دەكرێت و گوایە كەس نازانێت بیدۆزێتەوە، بە هیچ شێوەیەك وانییەو هەركەسێك كەمترین شارەزای بواری بیركاری و ژمارەكان بێت بە ئاسانی دەتوانێت ئەو نهێنیانە بدۆزێتەوەو شیكاریان بۆ بكات، ئەگەر شتێكیش شیكار نەكرێت بێگومان بە دەست ئەنقەست هەڵەیان تێدا كردووە بۆ ئەوەی سەر لە خوێنەر تێكبدەن و بایەخی پێبدەن.
5- ئەگەر كەسێك بیەوێت لە جیهانی رۆحانیەت تێبگات پێویست بەوە ناكات ئەوەندە سەخت بكرێت لەبەرچاوی و مەترسی بخرێتە بەردەم، وەك ئەوەی باسی لێوە دەكرێت.
ئەمانە ئەو سەرنج و رونكردنەوانە بوون كە لەسەر كتێبی (شمس المعارف الكبری) هەبوون، ئەوەی ماوەتەوە بگوترێت ئەوەیە : بڵاوبوونەوەی ئەم جۆرە كتێبانە لە چ جۆرە كۆمەڵگەیەكدا پەرە دەسەنێت و ئەوانەی باوەڕ بەم جۆرە شتانە دەكەن كێن؟ ئەگەر دڵنیا بووینەوە لەوەڵامی ئەم پرسیارانە ئەوا لەوەش تێدەگەین كە خورافات و شتی بێ بنەما چۆن پەرە دەسەنێت و هەندێكیش چۆن بە نەزانانە دەكەونە شوێن قەرەباڵغی...