11:19 - 27/06/2019

چی چاوەڕوانی ئەمریكا دەكات ئەگەر بوتیجیج ببێتە سەرۆك؟‌

پەیسەر

"لەبەر ئەوەی من هاورەگەزبازم ئەوە وام لێناكات كەسێكی باش بم یان خراپ لەمامەڵەكردن لەگەڵ زانیارییەكان یان دەنگدان بەچەك تەتانەت كۆبونەوەی لیژنەكان و بڕیارەكان".
ئەوە لێدوانی بیت بوتیجیج كاندیدی دیموكراتیەكانە بۆ سەرۆكایەتی ئەمریكا.  ئەو لەساڵی 2015 دا ئاشكرایكرد هاورەگەزبازە، ئەوكاتە لەسەروبەندی دووبارە هەڵبژاردنەوەیدا بوو بۆ حاكمی شاری ساوس بیند. رونیشیكردەوە كە لێدوانەكەی بەئاسانی لە رۆژنامەكان تێناپەرێت، بەڵام پاساوی بوتیجیج ئەوەیە، كە ئێستا كاتی مومارەسەكردنی ئەو چوار مافەیە كە فرانكلین رۆزفلت سەرۆكی پێشووتری ئەمریكا باسیكردووە، ئەوانیش " ئازادی دەربڕین، ئازادی ئاین، رزگاربوون لەپێداویستی، رزگاربوون لە ترس".

ئەو گەنجە 37 ساڵە هاورەگەزبازە كە حاكمی شارێكی بچوك بووە، ئێستا بەشداری لەكێبركێیەكی سیاسی دەكات كە  گرنگترینە لەسەر ئاستی جیهان، ئەو بەروحێكی گەشبینانەی ئەرێنییەوە كە دەتواندرێت لەزۆرینەی وتارەكانیدا بەدی بكرێت، كێبركێی ژمارەیەك لە كاندیدان دەكات كە زیاتر لەقۆناغێكی سیاسیان بینیوە و بەتەمەنیش لەو گەورەترن، ئەو پاڵپشتیەی كە هەیەتی جێگەی سەرنجە بەراورد بەكەسایەتی خۆی و بەرنامەسیاسیەكەی كە دەكرێت لەبەرژوەندی ئەو نەبن، ئەی ئەگەر بیت بوتیجیج لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سەركەوتنی بەدەستهێنا و ئیدارەی ئەمریكای وەك یەكەم سەرۆكی هاورەگەزبا گرتە دەست چی ڕوودەدات؟

سەرۆكێكی هاورەگەزباز؟ گەل پشتیوانی دەكات و دادگای باڵاش سەیری دۆسیەكە دەكات
لەساڵی 2006 و لەچوارچێوەی راپرسییەكدا سەبارەت بەوەی تاچەند گەلی ئەمریكا قبوڵی ئەوە دەكات ئیدارەی ویلایەتەیەكگرتووەكان رادەستی حاكمێكی رەگەزباز بكرێت ئەنجامەكە ئەوەی روونكردەوە كە زیاتر لەنیوەی بەشداربووانی راپرسیەكە رەتیانكردەوە و رایانگەیاند قبوڵیان نییە، بەڵام لەراپرسیەكدا كە تۆری ( ئێن بی سی )  و ( ۆل ستریت جورناڵ) ئەم ساڵ ئەنجامیاندا،ئەوە روون بۆتەوە كە ئەنجامەكە جیاوازیەكی گەورەی بەخۆیەوە بینیوە بەجۆرێك 70%ی بەشداربووانی راپرسییەكە قبوڵیانە پیاوێكی رەگەزباز بچێتە كۆشكی سپی و ببێتە سەرۆك و رێژەیەكی زۆریش خانەی ( بەپەرۆشەوە)یان بۆ ئەو هەنگاوە پركردۆتەوە، لەگەڵ هەڵبژاردنی لوری لایتفوتی رەشپێستی رەگەزباز وەك حاكمی ویلایەتی شیكاگۆ دەتواندرێت ئەوە ببیندرێت كە ئەو بەشەی راپرسیەكە راستییە.

لەلایەكی ترەوە ئەو وتارەی كە بیت هەڵی بژاردووە و تێیدا دەردەكەوێت كە حەزی رەگەزبازی هەیە و لەبەردەم كامێراكاندا لەگەڵ هاوسەرەكەی دەردەكەوێت و ماچی دەكات بەبێ ئەوەی لە لێدوانەكانیدا باسی هاورەگەزبازی بكات، هەندێك كەس پێیان وایە، دەیەوێت لەو رێگەیەوە بانگەوازێك ئاراستەی كۆمەڵگە بكات كە پرسی سێكس وەك شتێكی پەراوێز و سروشتی سەیر بكەن و جەختی لەسەر نەكەنەوە وەك ئەوەی بیەوێت بڵێت ( من پێناسی سێكسی خۆم ناشارمەوە بەڵام ناشیكەمە قەڵغانی كەمپینی سیاسیم).

چارلز كایزر بەرێوەبەری ناوەندی ( ئێڵ جی بی تی) بۆ مافی هاورەگەزبازەكان لەبارەی هەڵسوكەوتەكانی بیت بوتیجیج دەڵێ‌: پیاوێكی هاوسەرداری دڵخۆشە و بەبۆچوونی گەنجانە بیر لەپرسەكانی سەردەم دەكاتەوە، بەڵام پرسی هاورەگەزبازی پەوەندی بەپرسی خۆكاندیدكردن بۆ سەرۆكایەتیەوە نییە.

بوتیجیج پێناسی هاورەگەزبازی خۆی كردبێتە دروشم یان نا ،ئەوە دەنگدانەوەیەكی گەورەی لەناوخۆی ئەمریكا و لەدەرەوەش دروستكرد. بەتایبەتیش دوای ئەوەی كە دادگای باڵا لەویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا لەمانگی نیسانی رابردوو رەزامەندی پیشاندا لەسەر چاوخشاندنەوە بەسێ پرس كە پێویستیان بەهەمواری یاساكانی فیدراڵیەوە هەیە سەبارەت بە تایبەتمەندیەكانی فەرمانبەرێتی كە تا هاورەگەزبازی بۆ كاندیدی سەرۆكایەتی لەخۆ دەگرێت، ئەوەش دوای ئەوەی بوتیجیج خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندیدكرد.

كاریگەریە شێتانەكانی ترەمپ دەسڕمەوە
لەرێگەی لێدوانە بەردەوامەكانی و جەختكردنەوە لەسەر ئەوەی كە ئەو سەربازبووە و بەشداری شەڕی ئەفغانستانی كردووە، بیت بوتیجیج هەوڵدەدات جەخت لەسەر جیاوازیەكانی لەگەڵ دۆناڵدترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بكاتەوە بەجۆرێك كە ئەو رێزی ئەو سیاسەتەی ئێستای ترەمپ ناگرێت كە لەویلایەتەیەكگرتووەكان پەیرەوی دەكات تەنانەت لەیەكێك لە گفتوگۆكانیدا بە (مامەشێتەكە)  وەسفی ترەمپی كرد كە منداڵەكا لێی دەترسن، جەختیشی لەوە كردەوە بەردەوام بوون لەگەڵ ئەو پیاوە یان گفتوگۆ و دیداری تەلەفزیۆنی هاوبەش لەمیانی بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كارێكی قورسە، وەك ئەندامێكی خێزان وایە كە دەبێت مامەڵە لەگەڵ ئەو مامە شێتەدا بكات ئەوەش چونكە ترەمپ گفتوگۆی سیاسی ناوێت و بۆچوونەكانی ناگۆڕێت بەتێروانینی بوتیجیج  بیت.

بوتیجیج  رایدەگەیەنێت، ئەگەر گەیشتە كۆشكی سپی و بووە سەرۆكی ئەمریكا كاری لەپێشینەی گەرانەوەی وەزارەتی داد دەبێت بۆ شێوەی پێشووی، بەجۆرێك دامەزراوەیەكی سەربەخۆ بێت ،كە پارێزگاری لە سەروەری یاسا بكات، نەك درێژەدان بە بڕیارەكانی سەرۆك و حەزە كەسی و سیاسیەكانی، رونیشیكردەوە تا وەزارەتی داد سەربەخۆ بێت لەدەسەڵاتی سەرۆك، باشتر دەبێت بۆ ئایندەی ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا.

ئەوەی بیتی نیگەران كردووە لەوەی كە وەزارەتی داد لەژێر كۆنترۆڵی ترەمپە، ئەوەیە كە ترەمپ واهەست دەكات كە رۆڵی سەرۆكی ئەمریكا ئەوەیە دەبێت ئەوەی دەیەوێت ئەوە بەسەر وەزارەتی داددا بسەپێنێت و وەزارەتی داد جگە لەجێبەجێكردن هیچ شتێكی تری لەسەر نیە، بەڵێنی ئەوەش بەلایەنگرەكانی دا كە ئەمە لەسەردەمی سەرۆكایەتی ئەودا بەهیچ شێوەیەك دووبارە نابێتەوە ئەگەر سەركەوتنی بەدەست هێنا، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە لەسایەی ئیدارەی ئەودا هیچ كەسێك لەسەرووی یاساوە نابێت.

ئایا ئەو دروشمەی كە بیت بەرزی كردۆتەوە هۆشداریە بەوەی كە ترەمپ لەسەرۆكەوە دەبێتە تۆمەتبار لەبەردەم یاسادا؟ بەتایبەتیش دوای لێدوانی ژمارەیەكی زۆر لەبەرپرسانی پێشووی وەزارەتی داد، كە ئاماژەیان بەوەكردبوو كە بەڵگەی تەواو هەیە لەسەر ئەوەی كە رەفتارەكانی ترەمپ رەفتاری تاوانكاری لە بەشێك لەبڕیارە سیاسیەكانی پێوە دیارە، بەجۆرێك سەرۆكێك نییە كە كۆنترۆڵی وەزارەتی دادی كردبێت، بەڵام بەهۆیەوە تۆمەتباردەكرێت.

هیچ زەمینەسازیەكی هاوبەش لەنێوان بیت و كۆماریەكان نییە
كۆماریەكان بەوە ناسراون كە دژی هاورەگەزبازین، بۆیە كاتێك سیاسیەكی هاورەگەزبازی كە هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێك كردووە خۆی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی ئەمریكا كاندید بكات، پێویست بە شیكردنەوەی سیاسی نیە بۆ ئەوەی كە بەرەی بیت و كۆماریەكان زەمینەسازی هاوبەشی بەئاسانی تێدا نادۆزرێتەوە تەنانەت ئەگەر بیت پرسی هاورەگەزبازیەكەی وەك دروشم لە كەمپینی هەڵبژاردنیش بەرزنەكردبێتەوە.

تەنها دوای ئەوەی بیت رایگەیاند كە خۆی بۆ سەرۆكایەتی ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا كاندید دەكات سەرنجی زۆر لەرەخنەگرانی سیاسی و دیموكراتەكان بەتینویەتیەوە  بەلای ئەوەدا رۆیشت،كە كاندیدێكی سەرۆكایەتی نوێی هاورەگەزباز لەكۆشكی سپی نوێنەرایەتیان دەكات، بەڵام لەلایەكی ترەوە هەواڵەكە بووە جێگەی تێرامان و توڕەیی لەلای بەشێك لەكۆماریەكان.

دیارترین ئەو كەسانەش مایك پێنس جێگری سەرۆك بوو كە ناكۆكی ئاشكرای لەگەڵ بیت هەیە لەسەر پرسی ئاین و هاورەگەزبازی كاتێك بیت لەلێدوانێكدا رووی قسەی كردە مایك پێنس و گوتی" هیوادارم مایك پێنس لەوە تێبگات كە مرۆڤ خۆی ئەوە هەڵنابژێرێت كە هاورەگەزبازبێت، بەڵكو بەوشێوەیە لەدایك دەبێت ئەگەر تۆ كێشەیەكت لەگەڵ رەگەزبازی من هەیە ئەوە ناكۆكی تۆ، گەورەم لەگەڵ من نیە بەڵكو لەگەڵ دروستكەری منە".

لەلایەكی ترەوە زۆرینەی كاردانەوەكانی پێنس بۆ بیت گاڵتەجارانە بوون یان خۆدزینەوە بوو لەباسكردنی، كاتێك راگەیاندنەكان بەئاشكرا پرسیاریان دەربارەی بۆچوونی لێكرد لەسەر پرسی دیاریكردنی رەگەزنامەی سێكسی، پێنس وەڵامی ئەو پرسیارەی نەدایەوە.
دۆخی پەیوەندیەكانی بیت و كۆماریەكان كاتێك خراپتر بوو كە سەرەتای مانگی حوزەیران لەیەكێك لەدیدارە رۆژنامەوانیەكان پرسیاری لێكرا دەربارەی كۆماریەكان كاتێك بێژەرەكە لێی پرسی ناوی سیاسیەكی كۆماری بهێنێت كە رێز لەخۆی و لەسیاسەتەكانی بگرێت بەمەرجێك لەژیاندا مابێت، بیت بۆماوەیەكی درێژ بێدەنگی هەڵبژارد وەك هێمایەك بۆ ئەوەی كە هیچ كەسێك شك نابات، بەهۆیەوە ئامادەبووانی دیدارەكە دەستیان كرد بەپێكەنین و لەكۆتایشدا وەڵامی دایەوە كە دوا كەس كە لەكۆماریەكان رێزی بگرێت لەژیاندا نەماوە، لەم دیدارەدا جارێكی تر رەخنەكانی بەرامبەر بۆچوونەكانی مایك پێنس دووبارەكردەوە سەبارەت بەپرسی مافی هاورەگەزبازەكان.

بۆچی مەسیحیە راسترەوەكان ئاینیان قۆرغكردووە؟
یەكێك لەو پرسانەی ئێستا لەویلایەتەیەكگرتووەكان جێگەی گفتوگۆیە و بەهۆیەوە ژمارەیەكی زۆر لەهاوڵاتیان رژانە سەرشەقامەكان جا بۆ پشتیوانی بێت یان بۆ دژایەتی یاساكانی رێگری لە لەباربردنی منداڵانە لەرێگەی یاساییەوە، بەشێك پێیان وایە ( مەریەمی عەزرا ژیانی هەڵبژارد) وەك ئەوەی دەردەكەوێت لە لافیتەكانیاندا كە پشتیوانی بڕیارەكە دەكەن لەكاتێكدا تێروانینێكی تر هەیە كە پێی وایە دەبێت ئەو بڕیارە بۆ دایك جێبهێڵدرێت، بەوپێیەی دایك تاكە كەسە كە دەتوانێت بڕیاری پەروەردەی منداڵ بدات.
لای خۆیەوە بیت بەروونی هەڵوێستی خۆی دەربڕی كاتێك بەشداریكرد لەیەكێك لەخۆپیشاندانەكانی دژی ئەو یاسایە كەلەئێستادا لەویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا دیراسەدەكرێت و پێشبینی دەكرێت لەئایندەیەكی نزیكدا لەبەشێك لەویلایەتەیەكگرتووەكان جێبەجێ بكرێت، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە گەلی ئەمریكا بڕوای زیاتر بە بڕیارەكانی ئافرەتان هەیە بەتایبەتیش ئەو بڕیارانەی كە تایبەتن تەنها بەئافرەتان خۆیان، ڕونیشی كردەوە كەبەشێك لەمەسیحیە راسترەوەكان پرسەكە دەگەڕێنەوە بۆ ئاین هەنگاوێك كە بەلای ئەوەوە جێگەی سەرنجە و بەبەردەوامی پرسیار دەكات ( بۆچی مەسیحیە راسترەوەكان ئاین قۆرغ دەكەن؟) جەختیش لەوە دەكاتەوە كە شیكردنەوەی ئەوان ورد نیە و ئاین بەئاشكرا دژی پرسی لەباربردن نیە.

لەگەڵ بۆچوونە ڕوونەكانی دەربارەی ئەم پرسانە و موژدەی ئەوەش دەدات كە كۆتاییان دێت ئەگەر سەرۆكایەتی ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكای گرتە دەست، بەڵام بەشێك لە ئافرەتان پێیان وایە لێدوانەكانی سەبارەت بەو پرسە لەگەڵ هەڵوێستی بێلایەنانەی بەرامبەر رێكخراوەكانی بەرگری بۆ تێپەراندنی رێگری لە لەباربردن لەو شارەی كە خۆی حاكمیەتی یەك ناگرێتەوە. جەختیش لەوە دەكەنەوە كە بڕیاری بێلایەن بوونی دەربارەی ئەو بڕیارە لەشارەكەی خۆی بەهۆی لاوازیەوەیەتی ئەوەش وادەكات موژدەی خۆش بەرێوەنەبێت سەبارەت بەمافی وەچەخستنەوە لەئەمریكا ئەگەر پۆستی سەرۆكایەتی وەربگرێت.

ئامێرەكانی جەنگ بەشێك نین لەماڵەكانمان
كاتێك فیلمێكی ئەمریكی دەبینین كە تێیدا تەواوی منداڵان چەك و دەمانچەیان بەدەستەوەیە بەبێ هیچ مەرج و سانسۆرێك ئەوە لەژێر خەیاڵ و ئەندێشەدا نامێنێتەوە، جوڵەیەك كە فیلمەكانی هۆلیود دروستی دەكات، مافی خاوەنداریەتی چەك بۆ هەموان هەیە لەئەمریكا و كڕینی چەكیش لێرە هەندێك جار لەكڕینی مادەی هۆشبەر ئاسانترە، زۆرینەی پەیوەندیەتەلەفۆنیە خەماویەكان كە مرۆڤ پێی دەگات ئەوەیە كە ئاگاداری دەكەن كە كەسێكی نزیكی بەهۆی ڕووداوی خراپ بەكارهێنانی چەكەوە گیانی لەدەستداوە، بەم شێوەیە كاندیدی دیموكراتەكان بۆ سەرۆكایەتی كۆمار باسی تێروانینی خۆی كرد لەیەكێك لەكۆنگرە رۆژنامەوانیەكاندا كاتێك لێی پرسرا بۆچوونی چۆنە دەربارەی یاسای خاوەنداریەتیكردنی چەك بڵێت، بەڵام وەڵامی ئەو دەربارەی ئەو پرسیارە وەڵامێك نەبوو بۆ رۆژنامەنوسێك، ڕووبەڕووبونەوەی ئەو یاسایانە لەكارەلەپێشینەكانی بیت دەبێت و ئەو لەپێگەی كەمپینی هەڵبژاردنی خۆی ئەوەی بەڕوونی باسكردووە جەخت لەوە دەكاتەوە كە گرنگە تەكنیكی خاوەنداریەتی چەك پەیرەوبكرێت بەمەبەستی سنورداركردنی حاڵەتەكانی گیانلەدەستدان بەهۆی ئاسانی دەستخستنی چەك جا بەمەبەستی خۆكوژی بێت یان هێرش بەمەبەستی دزی كە رەنگە بەكوشتنی بەهەڵە كۆتایی بێت.
ئایە بیت بوتیجیج سەركەوتوو دەبێت لەگەیشتن بەكۆشكی سپی؟ یان خەونەكەی هەر لەسەرەتاوە كۆتایی دێت و ناگاتە تشرینی دووەمی 2020؟