05:16 - 08/06/2019

ناتوندوتیژی لەبەردەم چەكمەی سەربازو لوولەی تفەنگدا‌

پەیسەر

دوای ئەزموونی -مەهاتما گاندی-لە هندستان كە توانی هێزی داگیركاری ئینگلیزەكان بە فەلسەفەی ناتوندوتیژی تێكبشكێنێت و لە وڵاتەكەی وەدەریان بنێت، ئەم جۆرە بیركردنەوەو فەلسەفەیە بووە ڕێنموونیكارو ئیلهام بەخش و سومبولی زۆرێك لە بزووتنەوە جەماوەرییەكان، بەتایبەتی لەو وڵاتانەی كە فەرمانڕەوایی سەربازی تێدا بەركار بوو، پەنایان بۆ توندو تیژیی دەبردو ئازادیەكانیان بەرتەسك دەكردوەو ڕێگەیان بە هیچ چالاكیەكی سیاسی نەدەدا، ئەمەش پاڵی نا بەخەباتگێرو سەركردەی شۆڕشەكانەوە-بەتایبەتی لاوەكانیان- كەداهێنان لەو جۆرە فەلسەفەیەدا بكەن و پەرەی پێبدەن، زۆرینەی ئەوانەش لە ڕێگەی هونەرە جۆراوجۆرەكانەوە ئەنجام دراون، تا لەو ڕێگەیەوە گوزارشت لە خۆیان و بۆچوونەكانیان بكەن و رەتی دەسەڵات و سیاسەتی وڵاتەكانیان بكەنەوە، كاربۆ ئەوە بكەن لەو ڕێگەیەوە دەسەڵاتی سیاسی و خۆسەپێنی وڵاتەكانیان بگۆڕن یان لانی كەم چاكسازییان تێدا بكەن.

لەمیانەی ئەم ڕاپۆرتەدا چوار ئەزموونی لەو شێوەیە بۆ خوێنەران دەگوازینەوە كە بە شێوازی جودا بەرەنگاریی سیستەمی وڵاتەكەیان بوونەتەوەو هەمووشیان لەڕێگەی فەلسەفەی ناتوندوتیژییەوە كارەكانیان ئەنجام داوە.

1-مۆزیكی –ڕاپ- لەبەردەم دەسەڵاتی دیكتاتۆریەتی تایلاند دا.
لە وڵاتی تایلاند ساڵی 1984 هەركەسێك رۆمانێكی –جۆرج ئۆرویل-ی لە شوێنە گشتیەكاندا بەدەستەوە بگیرایە زیندانی دەكرا، ئەو كەسانەش كە بە سێ پەنجە وەك ئەوەی لە فیلمی - Hunger Games- دا هەیە سڵاویان بۆ یەكتری بكردایە دەستگیردەكران و دەنێردرانە سەربازگەی تایبەت بۆ ئەوەی ڕەفتاریان ڕێكبكرێتەوە، هەروەها یاسای (بەكارهێنانی كۆمپیوتەرو ئامێرە ئەلیكترۆنیەكان و دنە دانی فیتنە) بەركار بوون بۆ ئەوەی لەو ڕێگەیەوە چالاكوانانی سیاسی لە قاڵب بدەن و نەهێڵن جووڵە بكەن.

هەموو ئەمانەش لەدوای هەڵگەڕانەوە سەربازیەكەی تایلاندەوە هات، ئەوەبوو ساڵی 2014 جەنەراڵ –برایۆت تشان- سەرۆكی هێزە وشكانیەكانی تایلاند هەڵگەڕانەوەیەكی ئەنجامدا، لە رۆژی 22 /5/2014 سەرجەم هیزەكانی تایلاند خۆیان ڕادەستی ئەو هەڵگەڕانەوەیە كردو ئەمەش بووە هۆی پەرەسەندنی توندوتیژی بۆ ماوەی نزیكەی 5 ساڵ.

لە ئۆكتۆبەری 2018 دا گروپێكی موزیك بەناوی –ڕاپ لە دژی یكتاتۆریەت- بە سەرپەرشتی  -نوسابونگ- گۆرانیەكی ڕاپیان بڵاوكردەوە بەناوی –ئەوەی بەسەر وڵاتەكەمدا هاتووە- لەماوەی تەنها یەك هەفتەدا ئەو گۆرانیە سەرجەم تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانی داپۆشی، لە یوتوب لە وڵاتێكی 70 ملیۆنیدا 20 ملیۆن كەس تەماشایان كردبوو، ئەم سەركەوتنە بەرچاوو لەناكاوە بۆ خودی موزیكزانەكانیش لەناكاوو چاوەڕوان نەكراوبوو، دوای چەند هەفتەیەك ئەم گۆرانیە وەك ئاگر لە پووش بەرببێت بە هەموو جیهاندا بڵاوەی كرد، گروپی – ئەندەرگراوند- بوونە بەناوبانگترین گروپە موزیكیەكان تایلاند، -هۆكاكار-یەكێكە لە موزیسانەكان دەڵێت: ئێمە سێیەم ساڵی كاركردنمانە لەو گروپەدا، لەو ماوەیەدا پێشوازیی گەورەمان لێنەكراوە، بەڵام ئێستە، تەنانەت پۆلیسەكانیش ئەو گۆرانیەی ئێمەیان لەبەرەو دەیزانن، ئەمڕۆ گۆرانیەكەمان بووەتە قسەوباسی رۆژنامەكان. هەروەها دەڵێـت: ئێمە هیچ شتێكی نایاساییمان نەركردووە، سوپاو پۆلیسیش دەزانن ئەگەر هەڕەشەمان لێبكەن یان بمانگرن و ئازارمان بدەن جەماوەرمان زیاتر دەبیت.

ساڵی 2015 گروپی -نوسابۆنگ- دەستیان بەكاری موزیك كردووە، جەماوەر و گوێگریك ئەوتۆیان نەبوو، هەرچەندە كارەكان و گۆرانیەكانیشیان رەخنەئامێز و دژە دەسەڵات بوو هەموویان لە دژی دیكتاتۆریەت بوون، لەگەڵ ئەوانەشدا نەبوونە جێگە سەرنج هێزە ئەمنیەكان و پۆلیس، ئەو گروپە لەسەر كارەكانی خۆیان لەبواری –راپ و هیب و هۆب- دا بەردەوام بوون، نۆسابۆنگ كە تەمەنی تەنها 30 ساڵە گۆرانیەكی ڕاپی بەناوی –ئەوەی بەسەر وڵاتەكەمدا هاتووە-دانا بەڵام دوای چەند مانگێك كاركردن لە سەریی وازی لێهێناو و دەست بەردای پرۆژەكەی بوو.

نۆسابۆنگ هیچ گەرم و گوڕییەكی بۆ ئەو گۆرانیە نەما تا حكومەتی تایلاند كاتی هەڵبژاردنی وڵاتەكەی ڕاگەیاند، حكومەت چوار ساڵ بوو لەسەر یەك بەڵێنی زۆری بە خەڵك دەداو جێبەجێ نەدەكرا، ( نیۆرك تایمز وا دەڵێت) دوای ئەوەی هەڵبژاردنەكان چەند جارێكیش دواخرابوو، جەنراڵ -برایۆت تشان- رۆژی 24 ئازاری 2019 ی ڕاگەیاند بۆ ئەوەی هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، بەڵام بەهۆی كاری دیكتاتۆریانەی ئەو چەند ساڵەی رژێمی تایلاندەوە ئەوەندە چالاكی سیاسی لاوازكردبوو، خەڵك باوەڕیان بەگۆڕانكاریی زۆر لاواز ببوو، باوەڕیان بەوە نەبوو هەڵبژاردن ئازادانە بكرێت و پاك و بێ گرفت بێت، ئەمانە بووەنە هۆی ئەوەی گروپی -ڕاپی دژ بە دیكتاتۆریەت- بگەڕێنەوە سەر گۆرانیەكەیان –ئەوەی بەسەر وڵاتەكەمدا هاتووە- وەك گوتارێكی ناڕازیی و گەیاندنی داخوازیەكان خەڵك و ناساندنی ئەو دۆخەی وڵات پیایدا تێدەپەڕێت، خۆشیان باوەڕیان بەوە نەدەكرد بەم كارە ببنە مانشێتی رۆژنامە جیهانیەكان.

سەرەتا نۆسابۆنگ لە دەستگیركردن دەترسا، چوون ئەو دەیزانی كە –برایوت تشان- خۆی بۆ سەرۆك وەزیرانی وڵات هەڵدەبژێرێت، ئەوەشی دەزانی كە ناوبانگی ئەو لەناو خەڵكی و چەكدارەكانی وڵاتدا دەبنە هۆی ئەوەی تەنگی پێهەڵبچنن و كێشەی گەورەی بۆ دروست بكەن، هەروەها لەلایەن سیاسیەكانی سەر بەدەسەڵاتیش گرفت و تەنگەژەی بۆ دروست دەكەن، كەسایەتیەكی سیاسی وەك -ساوسۆسێب- كە هەردوو دەسەڵاتی فەرمانڕەوای ئەوی وڵاتەی دیوە دەربارەی ئەو گروپە موزیكیە دەڵێت: (گەرچی ئەو هونەرمەندانە لە تایلاند لە دایك بوون، بەڵام بۆ چوونەكانیان بە شێوەیەكی بیزراو و سووك دەخەنە ڕوو، ئەیانەوێت وڵات بشێوێنن). بەڵام نۆسابۆنگ كاتێك لە گەڵ رۆژنامەی نیۆرك تایمز دەدوێت دەڵێت: من تایلاندم خۆش دەوێت،من دەمەوێت كاتێك وتم خەڵكی ئەو وڵاتەم و بیبینم شانازی پێوە بكەم!)

2- فیلاكۆتی و كۆمای كەم عەقڵەكان لە نەیجیریا:
موزیك لەو وڵاتەدا یاساغە، چوون خۆپیشاندەران لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا مۆیزیكیان دەژەند، ئەمە لەبارەی ئەو وڵاتەوە دەبێژرێت كە پێی دەگورتێت نەیجیریا، فیلاكۆتی بەناوبانگترین موزیكی نەیجیرییە كە لە شێوازو ستایڵی –ئەفرۆبیت- وەرگیراوەو مۆسیقی جازی ئەفەریقی تێكەڵكراوەو ئەو مۆزیكەش سەردەمانێكی زۆر لە گەڵ گەلی نەیجیریدا ژیاوەو لە مێژووی ئەو وڵاتەدا ناوبانگی هەیە، زۆرتریش لەو كاتانەدا كە سەربەخۆیی وەرگرتووە و لە ژێر دەسەڵاتی بەریتانی هاتۆتەدەرەوە لە ساڵی 1960 دا، لە ساڵانی نێوان 1966-1999، فیلاكۆتی موزیكەكەی یەكلایی كردوەتەوە بۆ ئەوەی دەربڕو دەرخەری كێشەو گرفتەكانی وڵاتەكەی –نەیجیریا- بێت ، لەو بارەیەوە بە واشەنتۆن پۆستی گوتووە: دەنگی نەیجیرەیەكان بووە كاتێك لە هیچ شوێنێكەوە دەنگیان نەدەبیسترا، سومبوڵی رۆشنبیرییانە)دوای ئەوە گۆڕا بۆ یەكێك لە (كۆمار كەم عەقڵەكان). .

فیلاكۆتی لە ساڵی 1978 دا دەڵێت: من تەنها كەسێك بووم كە ڕەخنەم لە حكومەت و سوپاو پۆلیس گرتووە، بەتایبەتی لەم دواییانەدا كە فەرمانڕەوایی سەربازی هەبوو لە وڵاتدا.

كوتی هەر لە منداڵییەوە قوربانی گەورەی داوەو دواتریش ڕێگری لێكراوە لەوەی خوێندنی دكتۆراكەی لە بەریتانیا تەواو بكات، لە ڕووی موزیكیشەوە هێزێكی گەورەی سیاسی بووەو لە دژی فەرمانڕەوایی سەربازیی داپڵۆسێنەر، لە ساڵی 1974 لە زیندان هاتۆتە دەەوەو لەبەر ئەوەی لایەنگری بۆ -ماریجوانا-هەبووە، لە زیندان خۆی لەناو كۆمەڵێك كەسێكەوە بینیەوە كە گروپێكیان دروست كردبوو بەناوی – كۆماری كالاكوتكا- بە زمانی دەشتەكیەكان وشەی كالاكوتكا واتە –كەم عەقڵ و مێشك بچووك-.

كاتێك كووتی لەزیندانەكەی دێتە دەرەوە ڕێگەیەكی تر بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی دەسەڵاتی داپلۆسێنەری سەربازیی وڵاتەكەی دەدۆزێتەوە، كاتێك لە زیندان هاتە دەرەوە ڕێگەیەكی دیكەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی سیستەمی سەربازی وڵاتەكەی دۆزییەوە، ئەو لەشوێنی نیشتەجێبوونی خۆیەوە سەربەخۆیی لە دەوڵەتی نەیجیریا ڕاگەیاند، ناوی دەوڵەتەكەی ناونا -كۆماری كالاكوتا- لەبەر ئەوەی كوتی خۆی بە یەكێك لەو گروپە دەزانی لە زیندان دروستیان كردبوو، ئەو شوێنی نیشتەجێبوونەكەی كردبوویە مەنزڵگەی هەموو ئەوانەی كە لەنیگەرانی دەوڵەتدا كارەكانی خۆیان جێدەهێشت و خۆیان دەهاویشتە ناو ئەو میزەڵدانەی -كوتی- بۆی دروست كردبوون.

كۆماری كەم عەقڵەكان تەنها شوێنی مانەوەی كوتی و ماڵ و منداڵەكەی نەبوو، بەڵكو كردبوویە ئیستریۆیەكی گەورە بۆ تۆماركردنی موزیكەكانی فیلاكوتی و شوینێك بوو بۆ حەوانەوەی ئەوانەی كە بێزار بوون لە دەسەڵات. هەروەها بە شێكی بۆ چارەسەری نەخۆشەكان تەرخان كرابوو لەلایەن براكەیەوە-بیكۆرانیوم كوت- بەرێوە دەبرا.

بەڵام ئەو دەوڵەتەی كوتی دروستیكرد زۆری نەخایاند لە رۆژی 18 كانوونی دووەم 1977 هێزە ئەمنیەكان هەڵیان كوتایە سەری و ئاگریان لەو شوینە –كۆماری كەم عەقڵەكان- بەرداو تەختی زەوییان كرد، نزیكەی یەك هەزار سەرباز هێرشیان كردە سەر شوێنی نیشتەجێبوونی كوتی، دەستدرێژییان كردە سەر خۆی و هاوسەر و منداڵەكانی، لەو هەڵكوتانەسەرەدا دایكی كوتی بووە قوربانی و گیانی لەدەست داو لە هەمان شەودا خۆشیان دەستگیركردەوە.

دوای ئەوەی لە ساڵی 1980 لە زیندان هاتە دەرەوە هونەرمەندی نابینای نەیجیری گۆرانیە بەناوبانگەكەی - Coffin for Head of state- دەركرد كە ماناكەی بریتی بوو لە (تابووت بۆ سەرۆكی دەوڵەت)، لەو گۆرانیەدا باسی لەوە دەكرد چۆن دایكی لەبەردەم بینای سەرۆكایەتی حكومەتدا كفن كردووە و ناڕەزایەتی لە بارەی كوشتنەكەیەوە دەربڕیوە.

لە سەرەتای هەشتاكاندا كاتێك هەڵگەڕانەوە سەربازییەكە كۆتایی بە حكومەتەكەی –شیخوشجاری- نەیجیریا هێنا، (محمد بخاری الحكم )جێگەی گرتەوەو حكومەتەكەی ئەویش هەستانەوە بە دەستگیركردنی كوتی، پێنج ساڵ زیندانی دایەوە بەسەر ئەو گۆرانیبیژەدا، بە پێی وتەكانی ڕێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ڕێگری كراوە لەشایەتەكان شایەتی خۆیان لەوبارەیەوە بدەن، بوخاری دەیویست كوتی ئەوەندە لە زینداندا بهێڵێتەوە، وەك واشەنتۆن پۆست- دەڵێت تا بۆگەن دەكات.
ئەو گۆرانیبێژە ساڵی 1985 جارێك دیكە لە زیندان هاتە دەرەوەو ئەوكات بوخاری لەسەر كورسی فەرمانڕەوایی نەمابوو بە هۆی هەڵگەڕانەویەكی سەربازییەوە، لەو بارەیەوە رۆژنامەیەك نوسیبووی: كوتی لەدوای بوخاری توانی بە موزیك تۆڵەی خۆیی لێبكاتەوە. دەگوترێت ئەو قازییەی كە فەرمانی زیندانیەكەی بەسەردا دابوو پۆزشی بۆ هیناوەتەوە و گوتویەتی: ئەی پیاو.. تۆ تاوانبار نەبووی، بەڵام تۆ بۆیە زیندانی كرایت لەبەر ئەوەی لەسەروو  خۆمانەوە فەرمانمان بۆ دەهات كە تۆ بخەینە پشتی دەرگاكانی زیندانەوە.

3- شیلی، فڵچەی هونەرمەندان ئابڵۆقەی فەرمانڕەوایی سەربازەكان دەدات:
ساڵی 1973 شیلی هەڵگەڕانەوەی سەربازی بەخۆیەوە بینی و بووە هۆی لادانی سەرۆكی هەڵبژێردراو –سلڤادۆر ئاندی- بەسەرۆكایەتی –پینۆچێ- و بە ئاگرو ئاسن فەرمانڕەوایی ئەو وڵاتەی دەكرد تا گەیشتە 1990. یەكەم بڕیار كەئەو وڵاتە دەریكرد بە سەرۆكایەتی -پینۆچیە- بریتی بوو لە هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵوەشاندنەوەی حیزبە سیاسیەكان و دەستگرتن بەسەر دەزگاكانی ڕاگەیاندن دا. پاشان دەستی كرد بە هەڵمەتێكی بەرفراوان و توند بۆ ئەوەی دەستبگرێت بەسەر نەیارەكانی حكومەتە سەربازیەكەیدا كەدواتر ناویان لێنا –شەڕی قێزەون- دەستكرا بە ئەشكەنجەو ئازاردانی هەزاران كەس، هەروەها دانانی پۆلیسی نهێنی بۆ ئەوەی لەدژی ئۆپۆزسیۆن و چەپەكان بەكاریان بهێنن و دوەستگیریان بكەن، هەربۆیە لەخێرایی چیللی بەرەو وڵاتێكی زۆر خراپ هەنگاوی هەڵگرت و بوو بەیەكێك لەو وڵاتانەی كە مافەكانی مرۆڤ تیایدا بە چڕی پێشێل دەكرا بەشێوەیەك تا ئێستەش لێكۆڵینەوە لەبارەی پێشێلكاریەكان ئەنجام دەدرێت. رۆژ لەدوای رۆژ شوێنەواری  پیشێلكاری دەردەكەوێت كەلەسەر دەستی سەربازەكانی پینۆچیەدا ئەنجام دراوە.
بەشێوەیەك ئەگەر پیاسەیەك بەناو پایتەختی چیللی –سانتیاگۆ-دا بكەیت ئەوا وێنە گەورەكانی سەر دیوارەكانی پایتەخت-MURALS - سەرنجت ڕادەكێشن كە هەمویان بە شێوازێكی زۆر تایبەت دروست كراون و ڕەنگی جیاوازیان تێدا بەكارهاتووە بەڵام ڕەنگی سوریان تێدا تۆخ كردوەتەوەو زاڵترە لە هەموو ڕەنگەكانی دیكە، گەرچی ڕەنگەكانی شین و سپیش زۆرن تیایاندا، ئەو ڕەنگانە ڕەنگەكانی ئاڵای چیللین، وێنەكان تەنها لەسەر دیواری شارەكان نین، بەڵكو ئەوە مێژووی خەبات و چیرۆكە تراژیدیەكانی سەردەمی خەبات لە ڕێگەی فڵچەوە دەگێڕنەوە لەدژی سیستەمی سەربازی پینۆتچە.

ئەو وێنە دیوارییانە لە بەرهەمەكانی گروپی رۆمانا بارا (BRP) یە كە لەساڵی 1968 دروست بووە لەلایەن كۆمەڵە لاوێكی شیوعیەوە. رۆمانابارا لاوێكی 19 ساڵان بوو ل ساڵی 1946 بە فیشەكی پۆلیسەكانی سانتیاگۆ كوژراوە.

سەرەتا ئەم گروپە لە كۆمەڵێك وێنەكێش پێك هاتبوون و لە ژێر كاریگەریی بیروباوەڕی شۆڕشگێڕیدا بوون لە شەستەكانی سەدی ڕابوردوودا، ئەوان دەیانویست پەیامە سیاسیەكانیان لەڕێگەی تابلۆكانیانەوە بگەیەننە خەڵك، هەروەها دەیانویست لە هەڵبژاردنێكی دیموكراتیانەدا –سلڤادۆر یاندی- بگەیەننە دەسەڵات، ئەوان زۆر بە خێرایی خۆیان لەناو كێشەو ململانێی سیاسی گەورەدا بینیوە لەگەڵ دەسەڵاتی سەربازی پینۆتچەدا، روو بەڕوو بونەوەیەك هەموو سنورەكانی هونەر و ماناو مەدلولە هونەریەكانی تێپەڕاند، چوون دیوارەكانی سانتیاگۆ بوونە بەشیك لە خەباتی سیاسی لە دژی دەسەڵاتی سەربازەكانی چیللی.

دوای هەڵگەڕانەوە سەربازییەكەی 1973 حیزبی شیوعی بەرەو هەڵوەشانەوە ڕۆشت،  ئەندامانی كەتیبەكەی –رۆمانا بارا- ڕوبەڕووی ئەشكەنجەو ئازارو زیندانی كردن و دوورخستنەوە بۆ دەرەوەی وڵات بوون، ئەمەش بووە سەرەتایەك بۆ سەهەڵدانی چالاكی و خەباتی نهێنی ئەو گروپە هونەرییە، لەكاتێكدا زۆر دوور بوو كەسێك یان لایەنێك خەباتی ناڕەزایەتی لەدژی ئەو ڕژێمە بەرپا بكات و لە ئاستی چاوەڕوانی كەسیشدا نەبوو.

بەڵام لە ساڵی هەشتاكانی سەدەی ڕابوردوودا، هونەری دیوارەكان سەریان هەڵدایەوە، كۆمەڵێك هونەرمەندی لاو هاتنەوە مەیدانەكەو بزوتنەوەیەكی هونەری بەهێزیان هێنایەوە سەرشەقام و هونەریان كردەوە بە چەكێك لەدژی سیستەمی سەربازی وڵاتەكەی پینۆتچە. هەر هونەرمەندێك دوو دیواری دەنەخشاند وەك سومبولێك بۆ بەرەنگاری ڕژێمە سەربازییەكە چیللی، بە خێرایی شەقامەكانی سانتیاگۆ بوونەوە گۆڕەپانی بەرخۆدان و خاەباتگێڕیی، لەداوی ئەوەی بە زۆری چەك و لە رێگەی سیستەمێكی دیكتاتۆرییەوە بێدەنگی كردبوون، لێرەو وتەكەی ئەدیبی بەناوبانگی شیللی –بابلۆ نیرۆدا-  سەری هەڵدا: دەتوانن گوڵەكان هەڵپڕوكێنن، بەڵام ناتوانن ڕێگە لەهاتنی بەهار بگرن.

دوای ئەوەی كۆتایی بە دەسەڵاتی پینۆتچە هات لە ساڵی 1990 ئەو بزووتنەوەیە دوای چەندین ساڵی كاركردن بە نهێنی جارێكی دیكە بە ئاشكرا سەری هەڵدایەوە.

4-دایكانی –بلازا دی مایۆ- راستەقینەیەك لە ڕووبەڕوو بوونەوەی دەبابەدا:
لە حەفتاكانی سەدەی ڕابوردوو، لە وڵاتی ئەرجەنتین دا چەندین سیستەمیی سەربازی و ترسناكی بە خۆوە بینی كە لە مێژووی ئەو وڵاتەدا دەگمەن بوو، بەڵام سەیر لەوەدا بوو ئەوانەی بەرەنگاری ئەم سیستەمەیان كرد كەسانێك بوون لەناو ماڵەكانی خۆیاندا بوون و هیچ پابەندبوون و بایەخێكی سیاسیشیان نەبوو.

لە ساڵەكانی 1976-1983 لە ئەرژەنتین كۆمەڵێك سەربازی توندڕەو هاتنە سەركار و دەستیان گرت بەسەر زۆرینەی سەرچاوەكانی ژیانی ئەو وڵاتەدا، لەیەكەم هەنگاویاندا دەنگی ئۆپۆزسیۆنیان كپ كرد، سیستەمی وڵات دەستی دایە بایەخدان بە تیرۆر و ترساندن و ئەشكەنجەو ئازارو زیندانی كردن، بۆ ئەوەی هەموو ئەو دەنگانە لە شوێنی خۆیدا كپ بكاتەوە كە نەیارن،  یەكێك لە كارانەی كە ژەنراڵە سەربازەكان بەكاریان دەهێنا بێدەنگكردنی زۆرەملێ بوو، لەو ماوەیەدا لە وڵاتی ئەرژەنتین 30 هەزار حاڵەتی ڕفاندن تۆمار كراوە، سەرئەنجامی هەموو ئەوانەش ئەگەر كوشتن نەبووبێت، زیندان بووە، لەناو ئەو كەشە تۆقێنەرەدا كە دەزگا ئەمنیەكانی ئەو وڵاتە پەیڕەویان دەكرد، ئەم كارە درێژەی هەبوو تا ئەو كاتەی دوو –پارێزەر- هەستان بە دەرخستن و ئاشكرا كردنی ئەو دۆسیەیانە، كەچی دواجار بە گرتن و زیندانی كردنی دوو پارێزەرەكەش زیاتر ترس و تۆقاندن باڵی بەسەر وڵاتەكەدا كیشا و هەستی بەرەنگاری و ئۆپۆزسیۆنی تا دەهات بەرەو لاوازیی دەڕۆشت.

بەڵام دیواری ترس و تۆقاندن لەڕێگەی –دایك-ێكی ئەرجەنتینیەوە شكێنرا، چوون ئەو دایكە یەكێك لە منداڵەكانی بەناهەق و بەزۆر دەستگیر كرابوو، -نورا كورتیناس- لەگەڵ ژمارەیەك دایكی دەستگیركراوەكان لە شاری -بلازا- و لەبەرامبەر كۆشكی كۆماری و بینا حكومیەكانی دیكە كۆبوونەوەو داوای دیاری كردنی چارەنووسی كوڕەكانیان لێكردن، لەسەرەتای ئەو كارەوە ژنان نەیاندەوێرا بێنە پێشەوەو تەنها 14 یان ئامادەبوون، بەڵام 30/4/1977 دا كە گردبوونەوەی هەفتانەیان هەبوو، تا دەهات ژمارەیان بەرەو زیادبوون دەڕۆشت و گەشتە سەدان كەس، لە ڕۆژی جیهانی دایك كە دەكاتە 5/11  هەمان ساڵ  1977،  دایكان بە سەرپۆشە سپیەكانیانەوە كە سومبولی ناڕەزایەتیەكان بوو و دواتریش بووە تابلۆی بزوتنەوە سیاسیەكەو پاڵنەری سەرەكی و تەواوەتیشیان تەنها كیشە خێزانی و كۆمەڵایەتیەكان بوو، ئەوان وێنەی كوڕەكانیان بەرزكردبوویەوە و داوای دیاریكردنی چارەنووسی ئەوانیان لێدەكردن.

بزوتنەوەی دایكانی ڕفێنراوەكان پریشكی گەورەی هاویشتە ناو گۆڕەپانی سیاسی ئەرجەنتین، سەرجەم توێژەكانی دی بە هۆی ئەوانەوە هاتنە پای داواكردنی مافەكانی مرۆڤ و ڕووبەڕووی فەرمانڕەوا سەربازیەكان، لەدوای ئەوانیش كۆمەڵێك كەنیسە و خەڵكی یاسایی پشتگیرییان كرد، هەربۆیە تاناڕەزایەتیەكان گەورەتر دەبوون دەست و توانای سەربازەكان بەرەو كەمبوونەوە دەڕۆشت، بەتایبەتی  دوای ئەوەی لەبەرامبەر بەریتانیادا تێكشكا لە جەنگی –فۆلكلاند-دا، جگە لەوەش  ململانێ لەسەر دەسەڵات لەناو پێڕی سەركردە سەربازیەكاندا سەری هەڵداو لە ساڵی 1983 ش راوڵ فۆنسین بووە سەرۆكی ئەو وڵاتە.

ئەمانە نموونەی ئەو شۆڕشانە بوون كە بە ڕێگەی نەرم و دوور لە توندوتیژی ئەنجام دراون و وەڵامگۆی داخوازیەكانی جەماوەر بوون.