لەكۆتایی شەستەكانی سەدەی رابردوو وێنەكێشی ئەمریكی " ئەندی وورهول" پێشبینی ئەوەی كرد كە ناوەندی ئەوتۆی راگەیاندن دروست دەبێت، كە خەونی بەناوبانگ بوونی خێرا بۆ هەموو مرۆڤێكی ئاسایی بەدی دەهێنێت، ئەو وێنەكێشە لەمیانی یەكێك لەوتارەكانی وتەیەكی بەناوبانگی هەیە كە دەڵێت" لەداهاتوودا هەمووان دەتوانن لەسەرئاستی جیهان بە 15 خولەك بەناوبانگ بن". لەگەڵ ئەوەی لەشەستەكاندا هیچ هۆكارێكی راگەیاندنی ئەوەندە فراوان نەبو كە پێشبینیەكەی بەدی بهێنێت، بەڵام دوای زیاتر لە50 ساڵ لەم پێشبینیەی " ووهول" تۆرەكانی كۆمەڵایەتی دەركەوتن، كەهەمان ئەركیان لەسەرە، مرۆڤ ئەوەی لەوپەڕی باكور دەینوسێت دەتواندرێت لەوپەڕی باشور لەهەمان كاتدا ببیندرێت. پێگەی "Mamsys" بڵاویكردەوە كە تەنها لەساڵی 2017 دا تێكرایی چوونە ناو تۆری كۆمەڵایەتی فەیسبووك 900 ملیۆن بووە لە یەك خولەكدا لەبەرامبەردا 46هەزار و 200 وێنە لەتۆڕی ئینستگرام دابەزێندراوە و 452 هەزار تویت لەتویتەركراوە و 4 ملیۆن بینەری یوتوبیش لەهەمان خولەكدا تۆماركراوە، ئه‌م ئامارانه ئه‌وه ئه‌سه‌لمێنێ كە بوارێكی گەوره‌ی بۆ به‌ده‌ستهێنانی ناوبانگ بەشێوەیەكی فراوان كراوه‌ته‌وه. تۆڕه كۆمەڵایەتیەكان بووە هۆی بەناوبانگ بوونی ژمارەیەكی زۆر كەس، جیاواز لەكەسانی تر لەوانەی كە بەجدی هەوڵ دەدەن بۆ پێشكەشكردنی ناوەرۆكی كارێكی زانستی یان زانیاری ڕوویەكی تری بەناوبانگ بوون ئەوانەن كە بەناوەرۆكێكی بەتاڵەوە دەیانەوێت هونەرێك پیشان بدەن، لێرەوە دیاردەیەكی زەق لەناو تۆرەكۆمەڵایەتیەكان دەردەكەوێت، كە پێویستی بەوەیە پرسیار و بەدواداچوونی لەسەر بكرێت. لەتۆری ئینستاگرام ناوی ئەو فاشیۆنانە پێشبركێ دەكات لەژمارەی ئەوكەسانەی دەیانبینن و ژمارەیەك سەدان هەزار و لەوانەشە ملیۆنان كەس بێت، تەنها لەبەر ئەوەی وێنەی خۆیان بەجل و بەرگی ئامادەكراو و جوانكاریەوە دەخەنەڕوو، بەهەمان شێوە بۆ ژمارەیەك لە خاوەنی تۆرەكان شت گەلێك بڵاودەكەنەوە لەگەڵ ناوبانگی خۆیان ناگونجێت، ئەمە جوڵانی ئەوكەسانەیە بەخواستی خەڵك، سەدان ملیۆن كەس لەتۆرەكانەوە دەیانبینێت بەبێ ئەوەی هیچ هۆكارێكی لۆژیكی هەبێت بۆ ئەمە، هەندێك كەس گاڵتە بەژیانی رۆژانەی خۆی لەگەڵ خێزانەكەی دەكات و هەندێكی تر چەند گرتەیەكی فلیمەكان بەكاردەهێنن و هەندێكی تر لاسایی بێژەری وەرزشی دەكەنەوە، بەم شێوەیە لیستێكی دوورودرێژ لەو مرۆڤانە هەن. بەردەوامی خستنەڕووی چێژی خەڵكانی تر بۆ راكێشانی سەرنجی ئەوانی تر بەبێ گوێدانە ناوەرۆكی ئەو شتەی دەیخەنەڕوو، ئەمە دەبێتە پاڵنەر بۆ پرسیاری تر، ئایا تۆڕەكۆمەڵایەتیەكان خستنەڕووی بابه‌ته ناوه‌ڕۆك خراپه‌كانی دروست كرد؟ یان حەزی تاكەكەسییە و فەیسبوك و هاوشێوەكانی خزمەتیان پێكرد؟ بەناوبانگبوونی خێرا و ناوەرۆكی بەتاڵ چ ئەنجامێك بەدوای خۆیدا دەهێنێت؟ دۆخی خەڵك لەمامەڵەكردن لەگەڵ ئەو كەسە باناوبانگبووانەی سەردەمی نوێ چۆن دەبێت؟ بەڵام پێش ئەوە ئێمە پێویستمان بەزانینی پاڵنەرەكان هەیە، بۆچی ئەوە هەر لەبنەرەتەوە رووده‌دات؟ سایكۆلۆجی بەناوبانگ بوون... بۆچی بەدوای پێزانینەوەین؟ كاتێك لێكۆڵینەوە لە پێداویتسەكانی مرۆڤ دەكەیت " ئەبراهام ماسلو" زانای دەرونی ئەمریكی وەڵام دەداتەوە، بەپێی ئەو لێكۆڵینەوانەی كە لەسەر سەردانكەرانی نۆرینگەكەی كردویەتی بەم شێوەیەیە: یەكەم جار مرۆڤ پێویستی بەپڕكردنەوەی پێداویستیە فسیوجیەكانیەتی پاشان سەقامگیری و ئاسایش، پاشان حەزی كۆمەڵایەتی بەوەش حەزی مرۆڤ لەپێداویستیەوە بۆ ستایشكردن هەنگاو دەنێت، پاشان بەرەو جیاكاری و خودگەرایی. كەواته بەهۆی پاڵنەری خواستی تاكەكەسی بۆ پركردنەوەی حەزی و چەقبەستن بەدەوری ( من ) مەبەستی بەدەستهێنانی ئامانجی تاكەكەسی و پەیوەندیەكی بەهێزی بە هەوڵی بەناوبانگبوون و خۆدەرخستنەوە هەیە، لەم چوارچێوەیەدا دكتۆر میچ برینشتاین یەكێك لەلێكۆڵەرەوە دیارەكانی بواری دەرون ناسی لە لەزانكۆی كارولینای باكور، دەڵێت لێكۆڵەرەوان دەربارەی هەوادارانی ناو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان دابەشی دووبەش دەكەن: هەندێك كەس هەواداریان هەیە لەسەر بنەمای خۆشەویستی و رێز و بەهێزی لایەنی كۆمەڵایەتی، بەهۆی ئەوەی وەك كەسێكی كاریزما سەیری دەكەن خۆشیان دەوێت، جۆری دووەم ئەوەیە كە خۆی لە ناوبانگی كۆمەڵایەتی دەبینێتەوە، كە لەرێگەیەوە مرۆڤ هەوڵدەدات سەرنجی ئەوانی تر بەلای خۆیدا رابكێشێت بەبێ ئەوەی بەلایەوە گرنگ بێت كە خۆشەویستە یان نا. برینشتاین پێی وایە جۆری دووەم زۆرتر لەجیهاندا بڵاوە، و بەشێوەیەكی مەترسیدار لەزیادبووندایە، بەراورد بە چەند دەیەی رابردوو، ئێستا ئامانج بووە بەحەزی بەدەستهێنانی شتی زیاتر، و بەدەستهێنانی هێزی زیاتر و هەستكردن بەپێگە و هەژمونمان، بەجۆرێك ببینە خەڵكانی كاریگەر و خاوەن دەسەڵات لەكۆمەڵگەكەماندا، ئەمەش رێك پێچەوانەی حەزی بەهێزكردنی كۆمەڵگە و گەشەپێدانیەتی، پێچەوانەی هاوكاری و هەمەهەنگیە وەك ئەوەی لەچەند سەدەی رابردوودا كاری پێدەكرا. حەزی بەناوبانگ بوون لەلای ئەم جۆرە كەسانە، بێ ئومێدبوون و كێشەیەكی دەرونی شاراوه‌یە كە دەستنیشان ناكرێت، ئەمە هەوڵێكە بۆ رزگاربوون لەگۆشەگیری، جا ئەو گۆشەگیریە راستی بێت یان خەیاڵی، بەجۆرێك پێمان وایە هەتا رێزلێگیراوتربین، توانای پشتگوێ خستنمان كەمتر دەبێت، ناوبانگ لەم جۆرە دۆخانەدا رۆڵی قەڵغان دەبینێت بۆ پاراستنی خۆی لەبێ ئومێدبوون، بەجۆرێك ڕووبەڕووی هەركەسێك دەبێتەوە كە بیەوێت پەراوێزمان بخات و هەڕەشەی سزادانیش لەوانەدەكات كە دژی دەبن، یارمەتی هێوربوونەوەی ئەو دەنگە رەخنەگرانە دەدات كە لەناو ناخی خۆمان و باوك و دایكان هاورێیانی خوێندنگا كپ كراون. دەربارەی سروشتی كارلێكەری كۆمەڵایەتی " ئیرفینگ گوفمان" زانای كۆمەڵناسی لەمیانی خستنەڕووی بیردۆزەكەی پێی وایە تاك كاتێك لەگەڵ ئەوانی تر ئامادەدەبێت، هەوڵدەدات دۆخەكەیان بخاتەڕوو، پاشان هەوڵ دەدات وێنەی خۆی بەوشێوەیە بخاتەڕوو كە لەبەرژوەندی خۆیەتی، ئەوەش زۆر جار پێویستی بە نیشانەی دەرەكی هەیە. "باومیستیر و هیوتن " پێی وایە خستنەرووی خود دەكرێت رەنگدانەوەی رەفتاربێت، كە هەندێك زانیاری دەربارەی خود یان خستەڕووی وێنەی خۆی بۆ ئەوانی تر، ئەمەش بەدی نایەت تا ئەوكاتەی كە كەسێك زانیاری دەربارەی ئەو خستنەڕووە هەبێت و هەڵیسەنگێنێت و بەهای پێ بدات، ئەوكاتە مرۆڤ بەئاراستەی خودگەری بەدوو پاڵنەر هەنگاو دەنێت، یەكەمیان رازی كردنی خەڵك، بەبەراوردكردنی خۆی بە چاوەڕوانیەكان و لایەنە باشەكان لەپێناوی دەستخۆشی ئەوانی تر و بەدەستهێنانی سەرنجی ئەوانی تر، دووەم بۆ رازیكردنی خۆی، بەواتایەكی وردتر بەراوردكردنی خۆی لەگەڵ وێنەیەكی نمونەیی واتا ئەوەی كە هەیە لەگەڵ ئەوەی هەوڵ دەدات وابێت. تارق عوسمان لێكۆڵەرێكی تر پێی وایە تۆرەكۆمەڵایەتیەكان سەكۆیەكیان بۆ خستنەڕووی راستەوخۆ لەرێگەی پرۆفایلەوە كە مرۆڤ تێیدا شتەكانی خۆی پیشان دەدات دروست كرد، و هاورێكانی لەتۆری كۆمەڵایەتی فەیسبووك وەك گۆرەپانی جمهوری لێ هاتووە، مرۆڤ بەشێك لەشتەكانی دەخاتەبەردەم ئەوانی تر جا بۆرازیكردنیان بێت، یان بۆئەوەی كەدەیەوێت وەك ئەوەبێت كە خواستی خۆی لەسەرە. كارێك كە " جیفری هانكوك" مامۆستای بەشی پەیوەندیەكان لەزانكۆی " ستانفور" لەمیانی لێكۆڵینەوەیەك كە لەگۆڤاری " Cyberpsychology Behavior and Social Networking" بڵاویكردەوە رایگەیاندووە، فەیسبووك كاریگەری ئەرێنی لەسەر تواناكانی خود لەلای خوێندكارانی زانكۆ دروست دەكات، چونكە زۆر جار وێنەیەكی ئەرێنی خۆمان پیشان دەدەین، هەروەها بەپێی لێكۆڵینەوەیەك كە لەهەمان گۆڤار بڵاوكراوتەوە خستنەڕووی شتەكان لەپێگەی فەیسبووك رەنگە ببێتە هۆی زیادبوونی بڕوا بەخۆبوون و هەڵسەنگاندنی خود. ئەگەر بەناوبانگ بووی دەبیتە مرۆڤێكی خۆپه‌رست؟ ئەگەر پێشكەوتی و بوویتە مرۆڤێكی بەناوبانگ، ئەوە لەبەردەم دوو ئەگەردایت: یان ئەوەتا شایستەی ئەوەین و توانا و كەسیەتیەكی كاریگەر و سودبەخشمان هەیە و كاریزمای، یان ئەوەتا بەناوبانگ بویت بەبێ ئەوەی هیچ پاشخانێكی زانیاریت هەبێت و بەبێ ئەوەی هیچ پێشكەشی لایەنگرانت بكەیت، بەڵام چی سەبارەت بەنێرجسیەت (خودپه‌رستی)؟ ئایە بەناوبانگ بوون پشتیوانی نێرجسیەت دەكات یان ئێمە هەوڵ دەدەین بۆ ئەوەی نێرجسی بین؟ لەسەرەتادا پێناسەی نێرجسی: نێرجسی بریتیە لە تایبەتمەندیەكی كەسی كەخۆی لەتێروانینی مرۆڤ بۆخۆی وەك مرۆڤێكی سەركەوتووی پایەبەرز دەبینێتەوە، ئەم جۆرە كەسایەتیە هەست بەوەدەكات كە دەبێت گرنگی زیاتری پێ بدرێت، واتا مرۆڤ خۆی لەپێش هەموو شتێكی ترەوە دادەنێت و گاڵتە بەخواست و پێداویستی ئەوانی تر دەكات زیادەرەویش دەكات كە هەڵسەنگاندنی خود. لەم بارەیەوە لێكۆڵینەوەی ژمارەیەك لێكۆڵەری كەنەدی لەزانكۆی " یورك" پێیان وایە ، ئەوەش دەبێتە پاڵنەری ئەوەی كەخۆیان وەك كاڵایەك بخەنە ڕوو ئەوەش رۆڵی نێرجسیەت و گرنگیدان بەخود لەلایان زیاد دەكات. ژمارەیەك لەلێكۆڵینەوەكان پەیوەندی راستەوخۆی نێوان زیادبوونی ناجێگری كەسایەتی نێرجسیەت لەماوەی 10 ساڵی رابردوو وبڵاوبونەوەی تۆرەكۆمەڵایەتیەكان لەهەموو شوێنێك پشت راست دەكاتەوە، سەرباری پۆلێنكردنی لێكۆڵەران بۆ هەندێك رەفتار كە پێشرەوانی ئەم تۆرەكۆمەڵایەتیانە پەیرەوی دەكەن، وەك هەوڵدان بۆ راكێشانی سەرنجی زیاتری خەڵك و مانەوە وەك كەسێكی ئەرێنی لەبەردەمیان بۆماوەیەكی دووروودرێژ، و بەشداربوون لە زانیاریەكانی ژیانیان، لەچوارچێوەی تایبەتمەندی كەسیەتی نێرجسی لەناو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، هەروەك بەشێك لەلێكۆڵینەوەكان كە لەسەر كەسە بەناوبانگەكان ئەنجام دراون ئەوە دەردەخات كە تایبەتمەندیە نێرجسیەتیان بەرزترە بەراورد بەخەڵكانی تر، بەڵام ئەوەی ئەو لێكۆڵینەوانە پێی گەیشتوون ئەوەیە كە نێرجسیەت هیچ پەیوەندی بەكاتی بەناوبانگ بوونەوە نیە، ئەوەش واتا نێرجسیەكان هەنگاوی ئەوتۆ دەنێن بۆ ئەوەی بەناوبانگ بن نەك بەناوبانگ بوونی ئەوان بكات بەنێرجسی.
بەڵام دكتۆر تیسیرحسون پزیشكی تایبەتمەند لەبواری دەرونی پێی وایە بەناوبانگ بوون نێرجسیەت زیاد دەكات ئەوەش دۆخێكە كە ناونراوە بە" نێرجسیەتی دۆخی بەدەست هاتوو" واتا هەستكردن بەگەورەبوون و سەركەوتن بەوەی بۆتە كەسایەتیەكی بەناوبانگ بەڵام پێدەچێت بەدوو ئاراستەدا هەنگاو بنێت: یان نێرجسیەكان هەوڵ دەدەن بۆ ئەوەی بەناوبانگ بن، یان شێوازی ژیانی كەسە بەناوبانگەكان وایان لێدەكات نێرجسیەتیان زیاد بێت. كارێك كە كاریگەری لەسەر پەیوەندیە مرۆڤایەتیەكانی نێوان توشبووانی نێرجسیەت دروست بكات لەگەڵ هەموو ئەوانەی هەر پەیوەندیەكی مرۆڤانەیان لەگەڵیان هەیە، كەسە بەناوبانگەكان بەشێوەیەكی گشتی سەرنج راكێشترن لەكەسانی ئاسایی، ئەوانەی سەرەدەگرن بۆ ئەوەی پەیوەندی رۆمانسی لەگەڵ كەسێكی بەناوبانگ دروست بكەن، ئەگەر بەناوبانگ بوو كەواتا لەدەریایەكی خۆشبەختی دەژیەت، ئەوەش هاوتەریبە لەگەڵ زیادبوونی نێرجسیەت بەوەش پێی وایە ئەو لەگەڵ كەسێك بەریەك كەوتنی هەیە كە هاوبەشی نیە. ئایە ئەوە ئەوە دەهێنێت؟ لەپەیوەندی نێوان دوو جیهان " زیجمونت باومان" جیهانی راستەقینە بەباشتر دەزانێت ئەو جیهانەی كە بەراستی تێیدا دەژیەین، لەبیردۆزی " باومان " كە كۆمەڵناسێكی پۆڵندیە لەسەر ئەو پەیوەندیە پێی وایە پێگە كۆمەڵایەتیەكان رەنگدانەوەی لەسەر بیركردنەوە و هەستمان دروستكردووە، بەجۆرێك جیهانی خەیاڵی پێوەری مامەڵەكردنە بەجیهانی راستەقینە نەك بەپێچەوانەوە، بەوەش ناوبانگی ناو تۆرە كۆمەڵایەتیەكان كە پێویست نیە بەهای راستەقینەی مرۆڤەكە بێت، بۆتە شتێكی راستەقینە كە شایستەی ئەوەیە هەموو هەوڵێك بدرێت بۆ خستنەڕووی خود. بەڵام پرسیارێك دەمێنێتەوە ئەویش ئەوەیە كە ئەوە ئەو هەموو گرنگی پێدانە دەهێنێت؟ یان بەشێوەیەكی وردتر ئایە بەدەستهێنانی ناوبانگ لەم جیهانە خەیاڵیەدا خاوەنەكەی دەوڵه‌مەند دەكات؟ وا دەردەكەوێت "باومان" وەڵامێكی تری هەیە، ئەو پێی وایە ناوبانگ ئەو بەهایەی لەدەستداوە كە پێشتر هەیبوو، بۆ ئەمەش بەراورد لەنێوان ناوبانگی ئەوشەهیدانەی سەدەكانی پێشوو دەكات لەگەڵ ئەو ناوبانگەی ئێستا ئەستێرەكانی وێنە هەیانە، دەڵێت شەهیدەكانی پێشوو ناوبانگەكەیان لەكردەوەكانیان وەرگرتبوو، بەوپێیەی یادەوەریەكانیان بەزیندووی ماونەتەوە واتا رەفتارەكانیان نەمرن، بەڵام بەناوبانگ بووانی ئێستا كە هۆكارەكانی بەناوبانگ بوونیان گرنگی بڵاوبونەوەیان كەمترە، هۆكارەسەرەكیەكەش ئەوەیە كە دووبارەدەبنەوە و وێنەكانیان بەشێوەی لەناكاو لەناو تۆڕەكۆمەڵایەتیەكان بڵاودەبێتەوە بەبێ ئەوەی هۆكارێكی قازانج بەخش هەبێت لە بەناوبانگ بوونیان. هەنگاوێك كە وا دەكات ئەو كەسە بەناوبانگ بووانە جارێكی تر ببنەوە بەكاڵا، دوای خستنەڕووی خود كە هەندێك جار تایبەتمەندیەكانی كەسەكەش تێدەپەڕێنێت، وەك فاشیۆنەكان دەیكەن كەرێگە بەهەوادارانیان دەدەن تەواوی كاری رۆژانەیان بزانن، هەروەها ئەو كەسەی بەناوبانگ بووە تەواوی ناوبانگەكەی لەدەستی هەوادارانیدایە و هەركاتێك ویستیان دەستبەرداری دەبن و دەبنە هەواداری كەسێكی تر، بۆیە بەناوبانگ بوون جیاوازە لە ناوبانگ كە لەچەند كارێكی باشەوە سەرچاوەدەگرێت وەك بڵاوكردنەوەی چەند ڤیدیۆیەكی خاوەن بەها. باومان پێی وایە " قافڵەی كەسە بەناوبانگەكان دەكرێت لەهەركاتێكدا كۆتایی پێ بێت و بیربچێتەوە، چونكە هەوادارانی وەك هەوادارانی شەهید و پاڵەوانەكان نین كە جێگیربن، بەڵكو هەوادارانیان بەخێرایی گۆڕانكاری دەكەن ئەوەش یەكێكە لە سیماكانی سەردەمی نوێ كە هانی گۆرانكاری خێرا دەدات. باومان پێی وایە ئەم بەناوبانگ بوونە بەهای راستەقینەی تێدانیە، بەوپێیەی مرۆڤ تێیدا قازانج ناكات و پاڵەوانەكانیش پاڵەوانی راستەقینەی ژیان نین. پرسیارێك لێرەدا دروست دەبێت ئەویش ئەوەیە كە ئایە هەوڵدان بۆ ستایشكردن پێداویستیە؟ ئەگەر بەم شێوەیەیە ئایە ئەوەی ناخ داوای دەكات رەوایە؟ ئایە دەتواندرێت داواكاری ستایشكردن وەك كێشەیەكی دەرونی لێی بڕواندرێت، كە خاوەنەكەی بەرەو خۆپەرستی و نێرجسیەت دەبات بەسەر ئەوانی تردا بەهۆی زۆری لایكی پەیجەكەیەوە لەیەكێك لەتۆڕەكۆمەڵایەتیەكان؟ ئەگەر ئەمە بەلای هەندێك كەسەوە كارێكی پەسەند بێت و شایەنی تاقیكردنەوە بێت پرسیارێك دەمێنێتەوە كە باومان دەیكات ئەویش ئەوەیە ئایە شەرم نیە هەموو خەڵكانێك بەناوبانگ بن بەبێ ئەوەی پاڵەوان بن، ئایە بەراستی ئەمە ئەوە دەهێنێت؟
تورکیا چەندە جدییە عێراقیش هەر ئەوەندە!
عێراق؛ پڕۆژەی فاوی گەورە کوردستان؛ دوو بەرەکی بەردەوام !
بنەچەى پەتاکە لە کوێوە سەرچاوەى گرتووە؟
مرۆڤ لە بەخێوکردن زیاتری دەوێت