06:19 - 29/04/2019

ئایا رێكخراوی قاعیدە ستراتیژیەتی خۆی دەگۆڕێت‌

پەیسەر

لەو كاتەوەی داعش  لە 2014لە ڕێگەی وتەبێژەكەیەوە(ئەبو محمد ئەلعەدنانی) بەفەرمی جیابوونەوەی خۆی لە ڕێكخراوی قاعیدە ڕاگەیاندو سەركردەی داعش ئەبوبەكری بەغدادی خۆی وەك خەلیفە ناساندو جاڕی خەلافەتەكەی لە سەر زەوی ڕاگەیاندو گوتی: (دەبێت هەمووان گوێڕایەڵی ئەو بن) ئیدی ڕێكخراوی قاعیدە چووە قاڵبی متبوونی چالاكییەوەو وەك كوردەواری دەڵێت (كەوتە پشتی كەنوو)، هەرچەندە لە ڕووی پشتگیری مەعنەوی و دەركردنی بەیاننامەو و بڵاوكراوەی میدیایی هەمیشە بوونی هەبووە.

قاعیدە (داعشی لە هێڵ دەرچوو)ی لەبەردەم دوژمنە سەرسەختەكەی هاوپەیمانی نێو دەوڵەتی بەسەرۆكایەتی (ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا)دا بەجێهێشت، ئەو ڕێكخراوە چاودێری ئەوەی دەكرد كە داعش بەسیاسەتێكی مەترسیداری ترسناك دەست بەزەوی و سنورە جوگرافیەكاندا دەگرێت، دوای ئەوەی هێزی هاوپەیمانان تێكی دەشكێنن ئەویش بە ئاسانی دێتەوە سەر خەت و دەبێتەوە ماڵەباوان و میراتگری راستەقینەی داعش.

لایەنە یاخیەكەی قاعیدە (كە مەبەست لێی داعشە) تەنها نابێتە جێگەی هێرشەكانی هاوپەیمانان، لانی كەم لە تواناو كێشی كەم دەكرێتەوە، بەڵكو دەتوانێت لە دوای ئەو گۆڕانكاریانەوە بەپێی بەرنامەو ستراتیژو پلانەكانی خۆی لەرێگەی باندو شانە نوستوەكانی خۆیەوە بكەوێتەو جووڵەو ئەو لایەنانە بخاتەوە گەڕ كە باوەڕیان بەرێكخستنی ئیسلامی چەكدارانە هەیە.

لە ڕووی ستراتیژییەوە لەو كاتەی لە كۆتاییەكانی سەدەی پێشوو خۆی ڕاگەیاندووە رێكخراوی قاعیدە هیچ گۆڕانكارییەكی بەرسەر خۆیدا نەهێناوە، تا ئێستەش باوەڕیان بەكوشتاری دوژمنە دوورەكانیان ماوە كە ئەوانیش (ئەمەریكاو ئیسرائیل) دەگرێتەوەو دوور كەوتوونەتەوە لەكوشتاری دوژمنە نزیكەكانی كە بریتین لەو رژێمانەی تری ناوچەكە. كە مەبەست فەرمانڕەوا عەرەبیەكانە.

كاتێكیش ئەبو مەسعەبی زەرقاوی رێكخراوێكی بە ناوی (التوحید و الجهاد) لە عێراق ڕاگەیاند، بەهیچ شێوەیەك بەیعەت (پەیمان)ی بە قاعیدە نەدا، لەبەر ئەو هەڵوێستەیان گروپەكەی لەناوچەی (هیرات)ی ئەفغانستان(كە دەكەوێتە سەر سنوورەكانی ئێران) كەوتنە بەر هێرش و پەلاماری قاعیدە.

قاعیدە پێی خۆش نەبوو كە لە عێراق حیزبێكی تەقلیدی پەیدا ببێت و پابەند بوبێت بە سنوور و خاكەوە، ئەو سەركردە جیهادیانەی كە پابەند بوون بەئەبومەسعەب، یان لێیانەوە نزیك بوو ، هەر دولایانی لەوە تێگەیاندبوو كە ئەگەر ئەوان پەیمانیان پێبدەن ئەوا دەكەونە دوژمنایەتی كردنی دوورەكان(ئەمەریكا و ئیسرائیل) لە نزیكەوە(واتە لە ناوچەكەدا)، زیانەكانی ئەم حاڵەتەش زۆر كەمتر دەشكێتەوە لەوەی كە زەرقاوی لە قاعیدەی بدات، دواجاریش رێكخراوی تەوحیدو جیهادیش دەبنە لق یان بەشێك لە قاعیدە لە ڕووی رێكخستنەوە، هەرچەندە بە تەواویش نەتوانن  دەستی بەسەردا بگرن، وە لەبەر ئەوە بارودۆخە توندەی لەسەریانە لەناوچەكەشدا ناتوانن هاوكاری مادیشیان بكەن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە لقەكەی عێراقیان لە ڕووی داراییەوە لە خودی قاعیدەی ناوەندیش دەوڵەمەنتر دەبێت.

هەموو رێكخراوە ئیسلامیە جیهادیەكان كە لە هەشتاكانی سەدەی ڕابوردوودا هاتنە ئاراوە گشتیان بە خواست و ئیرادەی قاعیدە نەبوون، بەڵكو لە ڕێگەی هەلومەرجە ناوچەییەكانەوە بووە، (جەماعەی ئیسلامی موقاتیلە) لە لیبیا بە هیچ شێوەیەك بەیعەتیان نەداوە بە ئوسامە بن لادن لەگەڵ ئەوەشدا هاوشانی قاعیدە لە ناو خاكی ئەفغانستان دا كاری چەكدارییان كردووە.

كۆمەڵی ئیسلامی لە جەزائیر –جیا- بەیعەتیان بە قاعیدە نەداوە لەگەڵ ئەوەشدا لە لایەن دوو كەسەوە دامەزراوە كە لە ئەفغانستانەوە گەڕاونەتەوە لەسەدەی رابوردوودا. ئەوانەشی كە لێی جیابوونەتەوە بە هیچ شێوەیەك پەیمان و بەیعەتیان بە قاعیدە نەداوە تا ئەو كاتەی كە ڕێكخراوەكە ڕوبەڕووی كێشەی ناوخۆیی بوەتەوە،  قاعیدە لە ناچاریدا ڕازی بووە بە قبوڵكردنی بەیعەتەكەیان بۆ ئەوەی دەرگایەكیان بۆ بكاتەوەو لەوێشەوە تەوقی بەیعەت بكاتەوە ملی –جیا-.

رێكخراوی تەوحید و جیهادی میسری كە بەرپرسیارێتی خۆی لە چەندین تەقینەوە ڕاگەیاند لەناوچەی سینا لەناوەڕاستی دەیەی یەكەمی ئەم سەدەیەدا كەچی هیچ پەیوەندیەكی خۆی لەگەڵ قاعیدە ئاشكرا نەكردووەو بە هیچ شێوەیەكیش لەسەر زاری سەركردەكانیەوە دوورو نزیك ناوی قاعیدە نەبراوە، یان هاوسۆزی بۆ لەدەست دانی سەركردەیەكی قاعیدە دەرنەبڕراوە.

سەربارەت بە جەماعەتی - انصار بیت المقدس- كە درێژكراوەی تەوحید و جیهاد بوون بەهیچ شێوەیەك بەیعەتیان نەداوە بە قاعیدە، تا ماوەیەك پێش لەوەی داعش خۆی وەك جێگرەوەی قاعیدە ڕابگەیەنێت دەكرێت بگوترێت كە قاعیدە خۆی نەیویستبێت ئەو پەیوەندییە ئاشكرا بكات.

رێكخستنەكانی بەرەی نوصرە كە لە كۆتاییەكانی ساڵی 2012 دا لە سوریا دەركەوت بە پێی حەزو خولیای قاعیدە نەبووە، لە بنەمادا پێكهاتەیەكی جۆراوجۆر بوون و (ئەبوو موحەمەد جۆلانی) بەڕێوەی دەبردن بە هاوكاری (ئەبو موحمەد عەدنانی) و چەند كەسێكی دیكە كە دوایی بوونە داعش، لەلایەن ئەبووبەكردی بەغدادی یەوە بەرنامەی كاریان بۆ دەهات نەك ئەیمەن زەواهیری سەرۆكی قاعیدە.

لەوتارێكی زەواهیری دا كەباسی ناكۆكیەكانی (جۆلانی و بەغدادی)دەكات لۆمەی جۆلانی دەكات كە بۆچی پەیوەندیەكانی ئاشكرا كردووە، ئەوەش بوەتە هۆی ئەوەی لەمپەر لەبەردەم لقی ڕێكخروای قاعیدە لە شام روست بكات، چوون دوای ئەو ناكۆكیانەیان گۆڕەپانەكە كەوتۆتە ژێر چاودێری نێو دەوڵەتییەوە.

دوای ئەوەی كۆتایی بە دەسەڵاتی ئیخوان موسلیمینی میسرهات لە ساڵی 2013 هەندێك لە رێكخراوو خانە تیرۆریستیەكان دەستیان دایەوەچەك، لە ژێر ناوەكانی (اجناد مصر) و رێكخستنەكانی (مورابیتون) لە هەمان كاتدا هیچ كات لەو دوو رێكخراوە پەیمان و بەیعەتیان بە قاعیدە نەداوە و رۆژێك لە رۆژانیش پەیوەندی خۆیان ئاشكرا نەكردووە.

كاتێكیش (هشام عەشماوی) خۆی وەك سەرۆكی مورابیتون راگەیاند ناوی زەواهیری هێنا وەك ئەوەی كە پابەندی خۆی نیشان بدات بەڵام لە هەمان كاتدا هیچ پەیوەندییەكی رێكخراوەیی لە گەڵ قاعیدە نەبووە.

هەروەها زەواهیریش ئاماژەی بە هیچ یەكێك لەو دوو رێكخراوە نەكردووە نە لە بەیاننامەو نە لە پشتگیری و نە لە هیچ وتارێكیدا، لەوانەیە بۆ ئەوە بگەڕێتەوە كە نەیویستبێت هیچێك لەوانە پەیمانی پێبدەن. شارەزایان پێیان وایە هۆكارەكەی ئەوە بووە ئەوان شەڕی رژێمەكانی خۆیان دەكەن و ئەوەش لە ستراتیژیەتی قاعیدە چووەتە دەرەوە كە دوژمنایەتی و كوشتاری دوژمنە دوورەكانە.

ئەوەی ئاشكرایە ئەوەیە ئەو رێكخراوانە كاتێك دروست بوون لە ژێرچاودێری و سەرپەرشتی رێكخروای قاعیدەدا نەبوون، بەڵكو لە ئەنجامی كاردانەوەی رژێمەكانی خۆیاندا بوون و زۆرینەشیان لە دوای بەهاری عەرەبی یەوە سەریان هەڵداوە، بەڵام هێشتا قاعیدە بەتەواوی دەست بەرداریان نەبووەو وەك باوكێك ڕەفتاریان لەگەڵ دەكات نەك بە فەرمی و كاری رێكخراوەیی، چوون بە پێی عورفی باوكایەتی (نەوە)كان هەرچەندە خراپ و لاساریش بن باوكەكان ناتوانن دەست بەرداریان ببن.

ئەگەر  بپەڕینەوە كیشوەری ئەفەریقا، ئەو رێكخراوانەی لە ڕیزی قاعیدە دا حساب كراون لە لیبیا بە هیچ شێوەیەك ئاڵاو پەرچەمی قاعیدەیان بەرز نەكردوەتەوە، دوای ئەوەی ئەنجومەنێكی ڕاوێژی بۆ دیاری كرا لە ژێر ئەو ئەنجومەنەدا هەندێك پێشبینی دەكرا كە ئەوان پەیوەندییان لەباكووری ئەفەریقاوە لەگەڵ قاعیدەدا هەبێت و پەیوەستی بكەن بە رێبەری قاعیدەوە لە وڵاتانی خۆرئاوای عەرەبی (ئەبو مەسعەب عبدالودود) لە وڵاتی جەزائیر.

لەگەڵ ئەوەدا و لەناكاو –عبدالودود- لە بەرامبەر دەوڵەتی جەزائیر چالاكیەكانی وەستاند، هەموو رێكخراوەكانی باكووری مالی و نەیجیریا و چاد كە هەموویان لەسەر قاعیدە حساب دەكران، بەڵام هیچیان پەیوەندی راستەوخۆیان نەبووە بە قاعیدەوە تەنها یەك رێكخراو نەبێت بەسەركردایەتی (موختار بلمختار) لەگەڵ ئەوەشدا زەواهیری وەڵامی بەیعەتەكەی نەداوەتەوە، ئەوەش بەمانای ئەوە دێت كە لەبواری جیهادكردن دا لە جێبەجێكردنەكەی ڕازی نین، چوون لە ئەدەبیاتی جیهادیەكاندا بەیعەت و پەیمان دان رێكاری خۆی هەیەو لە هەنگاوی یەكەمدا دەبێت بە شێوەی نوسراو داواكردن هەبێت و هەر بەنوسراویش وەڵام بدرێتەوە، لەناوەڕۆكی نامەكانیشدا بە ڕوونی باس لە بەیعەت كرابێت و وەڵامی راست و دروستیشی درابێتەوە.

سەرەتای ئەم مانگە( نیسان 2019) قاعیدە گۆڤارێكی دەركردووە بەناوی (ام واحدە) سەروتارەكەی ئەیمەن زەواهیری نوسیویەتی و لەناو گۆڤارەكەشدا ژمارەیەك لە سەركردەكانی قاعیدە شتیان نوسیوە، چاودێران باس لەوە دەكەن لەوانەیە ئەم ناوە نوێیە (ام واحدە) ستراتیژیەتی نوێی رێكخراوی قاعیدە بێت و بانگەواز بێت بۆ یەكگرتنەوەی رێكخراوە جیهادیەكان و گەڕانەوە بێت بۆ سەر بەرنامە كۆنەكەیان، لەو  گۆڤارەدا هیچ جۆرە ئاماژەیەك نەكراوە بۆ ململانێكانی نێوان قاعیدەو داعش، ئەوەش وای لێ چاوەڕێ دەكرێت كەقاعیدە بچێتە نێو قۆناغێكی نوێوەو خۆی بۆ گیەمێكی تری یاریەكە ئامادە بكاتەوە.