11:46 - 10/04/2019
كێ گرنگی بە ناسنامەی ئەو كۆچبەرانە دەدات كە دەخنكێن؟
لەماوەی سێ مانگی رابردوودا زیاتر لە 300كۆچبەر لەدەریای ناوەراست خنكاون، ئەوان بەهیوای ئەوەبوون كە بگەنە ( بەهەشتی ئەوروپا) خنكانی ئەو كۆچبەرانە خۆی كارەساتە، بەڵام ئەوەی وادەكات دووجار كارەسات بێت ئەوەیە كە ناسنامەی زۆرینەی ئەو كۆچبەرانە بەنادیاری دەمێنێتەوە.
راپەرێكی جەزائیری لەگۆرانیەكدا بەناوی ( گەشت بۆ سردینیا) باسی نارەحەتی دایكان و باوكان دەكات كاتێك پەیوەندیان بەرۆڵەكانیانەوە نامێنێت كە دەیانەوێت لەرێگەی دەریای ناوەراستەوە خۆیان بگەیەننە ئەوروپا ئەو دەڵێت ( لەنیشتمانی خۆمان لەلیستی بێسەروشوێنانین، دایكان و باوكانمان نازانن مردووین یان تائێستاش زیندوو، ئاگری ئازاری بێسەروشوێنی بەهێزترە لەمردن).
لەكۆتایی ساڵی 2014 روداوێكی ناخۆش لەبەرچاوی ئەندامانی خێزانێك ڕوویدا، كاتێك لەناو دوورگەیەكی یۆنانی خواردنیان لەی لەچێشتخانەیەك دەخوارد كە چێشتخانەكە لەقەراغی ئاوەكەبوو، ئەوان تەرمێكیان بینی كە شەپۆلی ئاوەكە هێنابوویە كەناراوەكانی، نەیانزانی چی بكەن و پەیوەندیان بەهاورێیەكیان كرد بۆ ئەوەی هاوكاریان بكات و راوێژی لەگەڵ بكەن.
ئەو هاورێیەش كاتریونا جارفیس بوو كە دادوەرێكی خانەنشینی بەریتانیایە و كار دەكات لەسەر پرۆژەیەكی نوێ بۆ بەرگریكردن لەمافی ئەو كۆچبەرانەی كە بێسەروشوێنن یان مردوون، دوای ئەو هەوڵەی كە ئەم چالاكوانە خستیەگەڕ بۆ ناسینەوەی ئەو پیاوە بەهاوكاری چالاكوانانی خۆجێی و پزیشكان دواجار ناسنامەكەی ئاشكرا كرا.
جارفیس دەڵێت" گەنجێكی سوریە تەمەنی 22 ساڵ بووە ، توانیویەتی بگاتە خێزانەكەی و دەیوست تەرمەكەی بگەڕێنێتەوە بۆ سوریا، بەڵام بەهۆی بوونی بیرۆكراتیەت و خەرجیەكی زۆر بۆ گواستنەوەی تەرمەكە، دواجار تەرمەكە لەباكوری یۆنان بەخاكسپێردر، جارفیس دەڵێت، خێزانەكەی شوێنی گۆڕی كورەكەیان دەزانن و دەتوانن داوای ڤیزە بكەن بۆ ئەوەی سەردانی گۆڕی كوڕەكەیان بكەن.
ئەم ڕووداوە بووە پاڵنەر بۆ جارفیس بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی گەورەتر بچێتە ناو پرسی بەرگریكردن لەمافی ئەو خێزانانەی كە ئەندامێكیان لەرێگەی كۆچ بۆ ئەوروپا مردووە، وەك خۆی دەڵێت بەتایبەتی دوای ئەوەی كە هەستی بەبوونی كەلێنی زۆر لەیاساكانی دیاریكردنی ناسنامەی كۆچبەرە خنكاوەكان یان بێسەروشوێنەكان كردووە.
لەساڵی 2015 دا ئەم چالاكوانە بەریتانیە كاری خۆبەخشی لەدوورگەی لیسبوس ی یۆنانی دەست پێكرد كە تێیدا زۆر كۆچبەر گیانیان لەدەستدا، جارفیس دەڵێت، هەمووان ڕووبەڕووی قورسی و ئاستەنگ دەبنەوە بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەمەدا، بەجۆرێك لەو دوورگەیە شوێنێك هەبوو بۆ پارێزگاری لەتەرمەكان كە تەنها بەشی دوو تەرمی دەكرد ئەوەش لەكاتێكدابوو نزیكەی 70 تەرم پێویستیان بە چاودێری كردن هەبوو خێزانەكانیان نەیاندەزانی چی بكەن.
تەرم بەبێ ناو
جارفیس توانی كامیۆنێكی ساردكەرەوە پەیدابكات كە بۆ پاراستنی تەرمەكان بەشێوەیەكی كاتی بەكاری دەهێنا، ئەو خۆبەخشە بەریتانیە دەڵێت، تائێستاش ئەو ساردكەرەوەیە لە نەخۆشخانەیە، بەڵام هیوادارە جارێكی تر پێویستی بەبەكارهێنانەوەی نەبێت، لەگەڵ كەمبوونەوەی ژمارەی ئەو كۆچبەرانەی كە هەوڵ دەدەن خۆیان بگەیەننە ئەوروپا بەتایبەتیش لەتوركیاوە بۆ یۆنان بەڵام كەرەستەی پێویست بۆ چاودێری تەرمی مردووەكان و رەچاوكردنی مافی خێزانەكانیان تائێستاش نیە.
بەشێوەیەكی گشتی لەئێستادا لەزۆرینەی وڵاتان توانای كۆكردنەوەی زانیاری و شیكردنەوەی مردووەكان هەیە، بەڵام كاریگەربوونی ئەم هەنگاوە پشت بەخواستی دەوڵەت دەبەستێت، لەیۆنان پێویستە پارچەیەك لەتەرمەكە رەوانەی بەشی پۆلیسی پزیشكی دادوەری بكرێت و لەوێش بەراورد دەكرێت بەو زانیاریانەی كە لەناو سیستمێكی داتای ئاڵۆزدا هەن.
بەڵام ئەو رێكانەی لە وڵاتێكی تردا دەگیردرێنە بەر جیاوازن، كاتێك دی ئێن ئەی لەجەستەی مردوویەك وەردەگیردرێت ئەگەر لەگەڵ كەسێكی تر وەك یەك بوو، دیاریكردنی ناسنامەی كەسەكە قورسە ئەوەش بەهۆی چەند ئاڵنگاریەكی ترەوە كە پەیوەندیان بە نەبوونی زانیاری پێویست لەسەر مردووەكەوە هەیە، چونكە زۆرینەی كۆچبەران پاسپۆرت یان بەڵگەنامەیەكی تریان پێ نیە.
بەڵام كاتێك هاوشێوەبوون لە دی ئێن ئەی نادۆزرێتەوە پێویستە لەناو داتابەیس بپارێزرێت، چونكە ئەمە لەداهاتوودا یارمەتی دیاریكردنی ناسنامەی كەسەكە دەدات، جارفیس دەڵێت ئەوە بەشێوەیەكی رێكخراو ناكرێت ئەوەش بەهۆی نەبوونی پەیوەندی و هەمەهەنگی كە سەرئەنجام كێشەی گەورە بۆ خێزانی مردووەكان دروست دەكات و خەمەكانیشیان زیاد.
گرنگی دان بەژمارە نەك بە ناسنامە
ئاڵۆزی و قورسی دیاریكردنی ناسنامەی قوربانیەكان جا بێسەروشوێنەكان بن یان مردووەكان، بۆتەوە هۆی ئەوەی كە دەسەڵاتداران گرنگی سەرەكیان بەژمارەی قوربانیەكان بێت نەك هەوڵەكان بۆ دیاریكردنی ناسنامەی قوربانیەكان و گەیشتن بەخێزانەكانیان.
گنیس كالامارد بڕیاردەری نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری پرۆسەكانی كوشتن لەدەرەوەی دادگا دەڵێت" نەبوونی داتا و زانیاری دەربارەی ناسنانەی كۆچبەرە مردووەكان یەكێكە لە نارەحەتیە گەورەكان و ناتوانێت وەسفی ئەم كارەساتە بكات".
لەوەش گرنگتر ئەوەیە كە خێزانی ئەو قوربانیانە چاوەڕێی زانینی چارەنوسی رۆڵەكانیان دەكەن، جارفیس دەڵێت دەیانەوێت بزانن زیندوون یان مردوون.
كاتێك باسی كارەساتێكی سروشتی یان هێرشێكی تیرۆرستی یان شەڕ دەكرێت، كاری نێودەوڵەتی سەبارەت بەمافی مرۆڤ و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ دەرئەنجامەكانی ئەو ڕووداوانە دەبیندرێت، بۆ دیاریكردنی ناسنامەی بێسەروشوێنەكان یان مردووەكان بۆ ئەوەی گرەنتی پیشان بدرێت بەرامبەر كەس و كاری قوربانیەكان هەروەها پابەندیەكانی دەوڵەت بەرامبەر ئەو روداوانە بەتەواوەتی ڕوونە.
بەڵام لەكاتی مردنی كۆچبەران هیچ چوارچێوەیەكی یاسایی نیە، هەرووەها رێكارەكان و یاساكان بەپێی وڵاتان دەگۆڕێن،لەگەڵ بوونی چەند یاسایەك كە دەبێت بەرپرسیارانەی مردنی كۆچبەران دادگای بكرێن بەڵام گنیس كالامارد دەڵێت زۆر بەكەمی تاوانبارانی ئەو پرسە لەبەردەم دادگا ئامادەدەبن.
تەرمەكانی لەتەواوی سەقلیەدا بڵاوبونەوە
جۆرج میتو لێكۆڵەری مەیدانی لەپرۆژەی ( بێسەروشوێنانی دەریای ناوەراست) دەڵێت، لەئیتاڵیا هیچ مەرجێكی یاسایی نیە كە داوا بكات دەبێت ناسنانەی ئەو كەسە دیاری بكرێت كە لەكاتی كۆچكردندا گیانی لەدەستداوە، ئەو پرۆژەیەشی كە ئەو كاری تێدا دەكات تەنها بۆ دروستكردنی داتابەیسێكە كە ناوی ئەو كۆچبەرانەی تێدا دەنوسرێت كە دەتواندرێت ناسنامەكەیان دیاری بكرێت، ئەمەش وەك هەنگاوی یەكەمی لەكۆكردنەوەی زانیاری دەربارەی ئەو كۆچبەرانەی كە گیانیان لەدەستداوە.
زۆرجار دوای ماوەیەكی زۆر لە بەخاكسپاردنی تەرمی كۆچبەرەكە،ناسنامەكەی ئاشكرا دەبێت
پێویستە میتو بەدوای شوێنەواری تەرمەكانەوە بێت بەڵام بەهۆی ئەوەی كە كەم و كوڕی هەیە لەشوێنی بەخاكسپاردنی كۆچبەران و هەڵگرتنی تەرمەكانیان وەك خۆی دەڵێت تەرمەكان لەتەواوی دوورگەكەدا بڵاوبونەوە.
دەشڵێت، زۆرجار دوای ماوەیەكی زۆر لە بەخاكسپاردنی تەرمی كۆچبەرەكە،ناسنامەكەی ئاشكرا دەبێت و كاتێك پەیوەندی بەخێزانەكەیەوە دەكەیت پێدەچێت تەرمەكەیان بگوازنەوە بۆ گۆڕستانێكی تر.
میتو دەڵێت، تائێستا بەهیچ شێوەیەك لەدۆزینەوەی هیچ تەرمێك شكستی نەهێناوە، بەڵام بەبێ هاوكاری ئەو زۆرینەی خێزانەكان ناتوانن گۆڕی خۆشەویستەكانیان بدۆزنەوە، ئەو دەتوانێت بەو كارە هەستێت بەڵام بەپشتیوانی پرۆژەیەكی كاتی وەك " بێسەروشوێنانی دەریای ناوەراست" یان " تێچووی گیانی بۆ چاودێری سنورەكان".
هەنگاوێك بۆ پێشەوە
پرۆژەی " تێچووی گیانی بۆ چاودێری سنورەكان" توانیویەتی داتابەیسێكی ناوەندی بۆ كۆكردنەوەی زانیاری دەربارەی تەواوی كۆچبەرە مردووەكان و كۆچبەرە بێسەروشوێنەكان دروست بكات، كە یارمەتی ئەوە دەدات بناسرێنەوە پەیوەندی بەخێزانەكانیانەوە بكرێت هەروەها ژمارەیەك راسپاردە لە جارفیس و " پرۆژەی مافی ئەوانی تر" كەلەلایەن هاورێ پارێزەرێكەوە بەرێوەدەبرێت بەناوی سەید بولتون، ئەم راسپاردانە داوا دەكەن وڵاتان دامەزراوەیەك دیاری بكەن كە بەرپرس بێت لەهەمەهەنگی بۆ هەوڵەكان لەپێناوی كۆچبەرە مردووەكان و بێسەروشوێنەكان هەروەها دروستكردنی داتابەیسێكی تایبەت بە دی ئێن ئەی.
لەمانگی ئایاری رابردوو پرۆژەكەی جارفیس پشتیوانی زیاتری بەدەستهێنا و بەهۆیەوە واژۆی پرۆژەی میتیلینی لەلایەن خەڵكێكی زۆرەوە لەسەرتاسەری جیهان بەرێوەچوو و لەئێستادا كراوەتە پرۆژە لەلایەن لیژنەی نیشمانی یۆنانی بۆ مافی مرۆڤ، و بەهۆیەوە كاریگەری زیاتر دروست دەكات لەناوەندە سیاسیەكان.
یەكێك لەو شتانەی پرۆژەی میتیلینی داوای دەكات زیادكردنی هەوڵەكانی گەران و رزگاركردنە، كە بەبریارێكی یەكێتی ئەوروپا هەفتەی رابردوو زیانێكی گەورەی بەركەوت كاتێك بڕیاریاندا ناردنی كەشی بۆ رزگاركردنی كۆچبەران لەدەریای ناوەراست لەچوارچێوەی پرۆسەی سوفیا بوەستێنن، جارفیس دەڵێت لەگەڵ كەم بوونەوەی ئەو كەشتیانەی كە توانای رزگاركردنی زیندووەكانیان هەیە، ئەگەری گەراندنەوەی تەرمەكان بەهەمان شێوە كەم دەبێتەوە دەشڵێت تەنانەت زۆرینەی تەرمەكان دەكەونە ژێر شەپۆلەكان و هەرگیز ئێمە نازانین ئەوان لەوشوێنانەن.