04:12 - 04/04/2019
لە وڵاتەكەیاندا ئەمریكیەكان چۆن سەیری كلتوری ئیسلامی دەكەن؟
بەدەگمەن چیرۆك دەربارەی كۆچی دووروودرێژی ئیسلام بۆ ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا بڵاودەكرێتەوە كە دەگەڕێتەوە بۆ سەدان ساڵ پێش ئێستا، وەك چیرۆكی ئەمیر محەمەد دامەزرێنەر و بەرێوەبەری مۆزەخانەی كلتوری ئیسلامی لەویلایەتەیەكگرتووەكان كە دامەزراوەیەكی بچوكە و دەكەوێتە باشوری رۆژهەڵاتی شاری واشنتۆنی پایتەخت.
وادەردەكەوێت كە سەردەمی تائیفیەتی سیاسی ئەمریكی، بەبەردەوامی زمانی رەخنەی كۆمەڵەكانی تایبەتی مافی مرۆڤ و كۆچبەران و كەمینەكان و یاسادانەرانی ئەمریكی دژی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لەزیادبوونن. گرنگترین لایەن كە زۆر كەس گرنگی پێنادات، وەك ئەوەی محەمەد ئەزمونی ئیسلامی لەئەمریكا ئاشكرا دەكات.
محەمەدی تەمەن ( 64 ) ساڵ لە چاوپێكەوتنێكی كە لەم دوایانە لەگەڵ رۆژنامەی ( یوئێس تودەی ) ئەنجامیداوە رایگەیاندووە، موسوڵمانانی ئەمریكا دوودڵنەبوون لەسەردانی مۆزەخانەكەیان، هەروەها زۆر لەئەمریكی و خوێندكاران و مامۆستایان و میوانانی نێودەوڵەتیش سەردانیان دەكەن.
محەمەد بەپشوودرێژیەوە باسی ئیهمالی موسوڵمانانی ئەمریكی دەكات، سەبارەت بەمۆزەخانەكەی كە لەبەردەرگاكەی بەخەتێكی شین نوسراوە ( مۆزەخانەی كلتوری ئیسلامی لەئەمریكا) باسی ئەوەشدەكات كە تیمێكی تەلەفزیۆنی فەرەنسی سەردانی كردوون بۆ ئامادەكردنی فلیمێكی بەڵگەنامەیی.
شوێنەواری ئیسلام
مۆزەخانەی كلتوری ئیسلامی لەئەمریكا ساڵی 1996 دەستی بەكاركردووە سەرەتا وەك پێشەنگایەكی گەڕۆك لەژێر ناوی ( چەند هەڵبژاردەیەك لەچیرۆكی موسوڵمانانی ئەمریكا) بەردەوام بووە و پاشان لەساڵی 2001 گواستراوەتەوە بۆ شوێنی ئێستای لەشەقامی ( مارتن لۆسەر كینگ) لەواشنتۆنی پایتەخت، مۆزەخانەكە پارچە و شوێنەوار و بەڵگەنامە و وێنەكانی كە بەشداری موسوڵمانەكان لە مێژووی ئەمریكا پیشان دەدەن و دەخاتەڕوو، ئەم مۆزەخانەیە تائێستا كەل و پەلەكانی خستۆتە بەر دیدەی نزیكەی 52 هەزار كەس كە 8 هەزاریان ساڵی رابردوو سەردانیان كردووە، ئەوەش لەكاتێكدایە نزیكەی 30 ملیۆن كەس ساڵی رابردوو سەردانی 19 مۆزەخانەیان كردووە كە چەند میلێك لە مۆزەخانە ئیسلامیەكەوە دوورە.
هۆكارەكانی تر
لای خۆیەوە عماد تورك كە بەشداری لەدامەزراندنی مۆزەخانەی كلتوری ئیسلامی لەشاری جاكسون لەویلایەتی مسیسیپی كردووە، پێی وایە هێرشەكانی 11ی سێپتەمبەر كاریگەری لەسەر كەم بوونەوەی سەردانكەرانی مۆزەخانە ئیسلامیەكان هەبووە.
لەوانەیە ( مۆزەخانەی نێودەوڵەتی بۆ رۆشنبیری ئیسلامی ) كەمترین ناوبانگی لەسەر ئاستی تەواوی مۆزەخانە ئیسلامیەكان هەبێت لەئەمریكا، عماد پێی وایە مۆزەخانەكەی ئەوان دوورە لەهەر شارێكی سەرەكی ویلایەتەكە و ناوچەكەشیان سروشتێكی گوندیی پێوەدیارە، و ئەوان لەوێ هەوڵی رۆشنبیركردنی خەڵك دەدەن بە مێژوو و رۆشنبیری ئیسلامی و بەشداریكردنی شارستانیەتی ئیسلامی لەشارستانیەتی جیهان نەك تەنها ئەمریكا.
عماد تورك پێی وایە لەدوای هێرشەكانی 11ی سێپتەمبەری 2001 بەراستی خەڵك دەترسن لەوەی كە روودەدات هەروەها ترسیان هەیە لەپەیوەندی موسوڵمانەكانی ئەمریكا بە ناموسوڵمانەكانەوە.
هەروەها جوناسان كورییل نوسەر و رۆژنامەنوس لە كتێبێكدا بەناوی ( ئەمریكا كتێبێك دەربارەی رەگەكانی عەرەب و موسوڵمانان لەئەمریكا) تێبینی ئەوەی كردووە، كە لەدوای هێرشەكانی 11ی سێپتەمبەر زۆر قورسە بۆ بەشێك لەئەمریكیەكان باسی رۆشنبیری عەرەبی و ئیسلامیان بكه‌یت بۆیان چونكه ئه‌وان جگە لەتیرۆر و توندرەوی هیچی تر له مێشكیاندا نیه بۆ عه‌ره‌ب و موسوڵمان، دەشڵێت دەستەواژەكانی عەرەب و موسڵمان بوونە جێگەی ناشیرینی و توڕەیی.
زۆر قورسە بۆ بەشێك لەئەمریكیەكان باسی رۆشنبیری عەرەبی و ئیسلامیان بكه‌یت
هەروەها كورییل پێی وایە بۆچوونێك هەیە، كە هەموو جۆرە بانگەشەیەكی مێژوویی سەبارەت بەبوونی كاریگەری ئەرێنی رۆشنبیری عەرەبی و ئیسلامی لەسەر رۆشنبیری ئەمریكی رەتدەكاتەوە و بەبەردەوامی دەڵێن ئەوە رۆشنبیری ئەوانە و رۆشنبیری ئێمە نیە.
ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەوەیە كە دوو شاری ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا بەناوی محەمەدەوەن و شارێك لەویلایەتی تكساس بەناوی فەلەستینەوەیە و شارێكیش لە وایومنگ بەناوی عەلادینەوەیە، هەروەها چەند شارێك لەویلایەتەجیاوازەكانی ئەمریكا بەناوی بەغدادەوەن، نوسینگەیەكی بەریدیش لەویلایەتەیەكگرتووەكان بەناوی مەككەوەیە كە دەكەوێتە ویلایەتی ئەندینا و لەساڵی 1888 دامەزراوە، هەروەها دەتواندرێت تەلارسازی مەغریبیەكان لەباڵەخانەكانی تەواوی ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا ببیندرێت، تەنانەت ئەو قەوسەی لەتاوەری بازرگانی نێودەوڵەتی هەبوو كە بەهۆی روداوەكەی 11ی سێپتەمبەرەوە كرایە ئامانج هێمابوو بۆ ئەندازیاری ئیسلامی.
هەروەها مۆسیقای بلوز ( گۆران و مۆسیقای خەمبارانە كە وادەردەكەوێت پەیوەندی بەرەش پێستەكانەوە هەبێت) و شێوەیەكی هونەری دەگمەنی هەیە و لەباشوری ئەمریكا گەشەی كردووە، بەڵام زانایانی بواری ئینسوگرافیای مۆسیقا جەخت لەوە دەكەنەوە كە زۆرینەی ئاوازانه وا ده‌رده‌كه‌وێت لە سەڵاواتی موسوڵمانان بچێت و بەهۆی ئەو موسوڵمانە ئەفریقیانەی كە هاتوون بۆ ویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا ئەو مۆسیقایە گوازراوەتەوە بۆ ویلایەتەیەكگرتووەكان.
نزیكەی 3 ملیۆن موسوڵمان لەئەمریكا دەژیەن
بەپێی ئاماری ناوەندە لێكۆڵینەوەكان نزیكەی 3 ملیۆن موسوڵمان لەویلایەتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا دەژیەن و لەبەرامبەردا نزیكەی 5 ملیۆن و 600 هەزار یەهودی و 240 ملیۆن مەسیحی لەویلایەتەیەكگرتووەكان هەن ( یەهودی و مەسیحیەكان ) دوو ئاینن كۆنترۆڵی ئەمریكایان كردووە و هەروەها نزیكەی 50 ملیۆن كەس ئاینیان دیاری نەكردووە، بەڵام بۆ ساڵی 2050 پێشبینی دەكرێت ژمارەی موسوڵمانەكان بگاتە 8 ملیۆن لەویلایەتەیەكگرتووەكان لەبەرامبەردا ژمارەی یەهودیەكان كەمتر بێت لەژمارەی ئێستا واتا نزیكەی 5 ملیۆن و 300 هەزار كەس بێت.
بەپێی ئاماری تاوانەكانی رق كە نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی بڵاویكردۆتەوە زیاتر لەنیوەی تاوانی ڕق لێبوونەوەی ئاینی لە ئەمریكا ساڵی 2017 یەهودیەكانی كردۆتە ئامانج، بەڵام نزیكەی چواریەكی رێژەكە مسوڵمانانی كردۆتە ئامانج.