10:32 - 30/11/2018
فەهیم تاشتەكین: ئەمریكا سیاسەتێكی دوو ڕووانە بەرامبەر كورد پەیڕەو دەكات
رۆژنامەنووسی ناوداری تورك و بەڕەگەز چەركەس (فەهیم تاشتەكین) لەدوای دەركەوتنی رێكخراوی داعش، وەكو نووسەرێك و شرۆڤەكارێكی بارودۆخی سوریا و خۆرئاوای كوردستان، تەواوی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ناوبانگی دەركرد. فەهیم تاشتەكین كە لە ئێستادا لە فەڕەنسا نیشتەجێیە، چاودێری رووداوەكانی ناو سوریا دەكات و خوێندنەوەی پێویستی بۆ دەكات. لە ساڵانی ٢٠١٤ – ٢٠١٥، دەربارەی بارودۆخی سوریا و خۆرئاوای كوردستان دوو پەرتووكی بە ناونیشانی (سوریا، بڕوخێنە و بەجێبێڵە) دووەمیشیان بەناونیشانی (خۆرئاوا سەردەمی كورد) بڵاوكرده‌وه. بۆ ئەوەی خوێنەری "پەیسەرپرێس" بەدوا پەرەسەندنەكانی خۆرئاوای كوردستان و سوریا ئاشنابێت، هەروەها بۆ ئەوەی بزانێت پلان و ستراتیژی ئەكتەرە نێودەوڵەتیەكان و ناوچەیەكان لە سوریادا چیە، پەیسەر ئەم دیمانەیەی لەگەڵ ناوبراودا سازكرد.
په‌یسه‌ر: لە سوریا و خۆرئاوای كوردستاندا، بارودۆخێكی نوێ هاتۆتە پێشەوە. بە گوێرەی هەندێك لە شارەزایان ئەم بارودۆخە ژانی لەدایكبوونی قۆناغێكی نوێیە. پێتوایە ئەمریكا و روسیا لە بارەی چارەسەری سیاسی لە سوریادا بگەنە رێككەوتنێك؟ ئایا رێكنەكەوتنی ئەمریكا – روسیا به واتای خۆ دووبارە كردنەوە دێ لە سوریادا؟
فەهیم تاشتەكین: بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە، یان بەلانی كەم خستەڕووی پێشبینیەك پێویستە سەیری پلانی ئەكتەرەكان بكەین و تابڵۆكە ببینین. دوای ماوەیەكی درێژ لە دیارنەبوونی سیاسەتی ئەمریكا لە سوریادا، به‌ڵام ئێستا ئەو وڵاتە بەئاشكرا كار بۆ بەدەستهێنانی سێ ئامانج دەكات( كۆتایهێنان بەداعش، - كشانەوەی ئێران و هێزەكانی سەر بە ئێران لە سوریا، دەستپێكردنی قۆناغی چارەسەری سیاسی).
ئەمریكا هێڵی رووباری فوڕات وەكو ناوچەی هەژموونی خۆی ناودەهێنێت و ئەم ناوچەیە لە دژی دیمەشق و هاوپەیمانانی وەكو كارتێك بەكاردێنێت. ئەمریكا لەسەر ئەم سێ ئامانجە سیاسەتی خۆی نەخشە دەكات و ئامانجی سەرەكیشی گەرەنتی كردنی ئاسایشی ئیسڕائیل، رێگرتنە لە هاتنە كایەی هەر دیفاكتۆیەك سەبارەت بە بەرزایەكانی جۆلان و شوێنەكانی دیكە كە ئیسڕائیل داگیری كردووە. من پێموایە ئەمەیان فاكتەری سەرەكیە كە كاردانەوەی ئەمریكا لە سوریادا دیاری دەكات.
كاتێك دێینە سەر توركیا، كە هەموو سیاسەتی خۆی بۆ كۆتایهێنان بە دەستكەوتەكانی كورد خستۆتەگەڕ. لە سایەی روسیادا لە گۆڕەپانەكەدا شوێن پێی خۆی كردەوە.
سەبارەت بە روسیا، بە دەستێوەردانی لە شەڕی ناو سوریادا لە ساڵی ٢٠١٥ بووە دروستكەری سەرەكی یاری لەناو ئەم وڵاتەدا. رژێمی روسیا بۆ ئەوەی دەستێوەردانەكەی ئەنجامگیربێت و بگاتە سەركەوتنی كۆتایی، پێویست بوو جوڵەیەكی سیاسی هاوتەریب لەگەڵ ئۆپاراسیۆنە سەربازیەكانی دەست پێبكات. بۆ ئەمەش لەگەڵ ئێران و توركیا دەستی بە پڕۆسەی "ئەستانە" كرد. سوودی لە نادیاری سیاسەتی ئەمریكا وەرگرت و لەناوخۆی سوریادا توركیای بە لای خۆیدا راكێشا. هەرەسی بە بەرنامەی ئەمریكا لەبارەی پەروەردەكردنی ئۆپۆزسیۆنی سوریادا هێنا و شەریكایەتی توركیا – روسیا بووە هەڕەشە لەسەر رێككەوتنی ئەمریكا لەگەڵ كورد. لە ئێستادا سیاسەتی هەڕەشەكارانەی بەڕێوەبەرایەتی ئەمریكا بۆ سەر هاوپەیمانە ئەوروپیەكانی لەناو یاریەكەدا دەرفەتی یاری زیاتر بۆ روسیا دەڕەخسێنێت. لەو كاتەی پڕۆسەی ئەستانە لە نێوان (ئێران – روسیا – توركیا) فۆڕمات دەكرایەوە، لە ئیستانبۆڵ بە بەشداری (فەڕەنسا و ئەڵمانیا، توركیا و روسیا) ویستیان باڵی ئەوروپیش بێنە ناو ئەستانە. هێشتا نەگەیشتینە ئەو ئاستەی بڵێین باڵی یەكێتی ئەوروپا بەشداری لە ئەستانە دەكات، بەڵام ئەوروپا پێویستی بە پڕۆسەیەك هەیە كە كۆتایی بە قەیرانی سوریا بێنێت و سوودی لێببینێت. روسیاش ئەم ئەلتەرناتیفە پێشكەش بە ئەوان دەكات. كێشەی پەنابەران لەناو سیاسەتی ئەوروپادا كاریگەری زۆری لەسەر موحافەزەكارە توندڕەوەكان هەیە. لەبەر ئەمە سەقامگیری سوریا شتێكە یەكێتی ئەوروپا پشتگیری لێدەكات. روسیاش پێویستی بە ئیرادەی سیاسی و پارەی یەكێتی ئەوروپا هەیە. چارەسەری سیاسی، بە واتای راگرتنی پەنابەران دێت، ئەمەش بەبێ پشتگیری دارایی نەمومكینە.
كاتێك دێینە سەر توركیا، كە هەموو سیاسەتی خۆی بۆ كۆتایهێنان بە دەستكەوتەكانی كورد خستۆتەگەڕ. لە سایەی روسیادا لە گۆڕەپانەكەدا شوێن پێی خۆی كردەوە، لە واتایەكیشدا ئەمەیان بە شێوەیەكی بەهێز بەكاردێنێت. لەلایەك دەخوازێت هەرەس بە خۆرئاوا بێنێت و لە عەفرین بگاتە منبج، كۆبانێ، گرێ سپی، سەرێكانیێ و جەزیرە. لەلایەكەی دیكە هەوڵ دەدات هەبوونی سەربازی خۆی لەناوچەكە بكاتە سەودایەكی سیاسی و گوشار بكات بۆ ئەوەی داواكاریەكانی جێبەجێ بكەن. جگە لەمانەش دەخوازێت كۆمپانیا توركییەكان لە پڕۆسەی ئاوەدانكردنەوەدا بەشداریان پێبكرێت. ئەمریكا وازی لە ئامانجی رووخانی رژێمی ئەسەد هێناوە. ئەمەش شتێكە كە كاری روسیا ئاسانتر دەكات. بەڵام ئەمریكا بەبێ جێبەجێكردنی داواكاریەكانی ناخوازێ سەركەوتن پێشكەش بە روسیا بكات. لەبەر ئەمە هەردوولا بەبێ ئەوەی شەڕ لەگەڵ یەكتر بكەن، بەردەوامن لەسەر هەوڵەكانیان بۆ بەزاندنی سنووری یەكتر. قەیرانی سوریا گەیشتۆتە ئاڵۆزترین قۆناغی. كاتێك توركیا پەیوەست بە كورد فشارەكانی بۆ سەر ئەمریكا زیاتر دەكات، روسیا دەخاتە بارودۆخێكی پڕ لە زەحمەتی. چونكە روسیا دەخوازێت لەگەڵ كورد سازش بكات و پەلكێشی ناو سیستەمیان بكات و مێزی گفتوگۆیەك دروست بكات كە كورد تیایدا بەشداری بكات. توركیاش ئەمە ناخوازێت.
پەیسەر: ئایا بڕیاری ئەمریكا لەمەڕ سێ بەرپرسەكەی پەكەكە، پەیوەندی بە سیاسەتی سوریاوە هەیە؟
فەهیم تاشتەكین: بەڵێ، راستەوخۆ پەیوەندی بە بارودۆخی سوریاوە هەیە. لەو كاتەی توركیا دەستی بە تۆپبارانی كۆبانێ، گرێ سپی و زۆر موغار لە خۆرهەڵاتی فوڕاتدا كرد، خەڵات سەبارەت بە دەستگیركردنی سێ سەركردەكەی پەكەكە راگەیەندرا. دەكرێت ئەم بڕیارە بۆ بێدەنگكردنی ئەنقەرە دەركرابێت. واتە ئەمریكا پەیامی " لەدژی پەكەكە لەناو توركیا و عێراقدا چی دەكەیت بیكە، بەڵام تا كاری من تەواو دەبێت لە سوریادا لە خۆرهەڵاتی فوڕاتدا ئۆپاراسیۆن ئەنجام مەدە، نزیكی یەپەگە مەكەوە" بە توركیا داوە. بێگومان لە پشت ئەم بڕیارە چەند هۆكارێكی دیكەش هەیە كە بەمێشكمان دابێت. ئەمریكا بەم بڕیارە دەخوازێ پەیامێك بداتە كوردانی سوریا و پێیان دەڵێت:" تا پێتان دەكرێت خۆتان لە پەكەكە بە دوور بگرن، پەیوەندیەكانتان بپچڕێنن". بێگومان ئەمە پەیامە نوێ نیە. لە رابردووش ئامۆژگاری یەپەگەی كرد، تاوەكو بە تەواوەتی لە پەكەكە خۆی داببڕێنێت، لە سوریادا وەكو پێكهاتەیەكی جیاواز و سەربەخۆ درێژە بە كاروانەكە بدات. بەڵام تێگەیشت كە پێكهاتەكەی خۆرئاوا دەستبەرداری كارەكتەری "ئاپۆچیانەی" نابێت. دوورنیە سووربوونی توركیا لەسەر بەرفراوانكردنی چوارچێوەی ئۆپاراسیۆنەكانی زەحمەتی بۆ ئەمریكا دروست بكات. هۆكارێكی دیكەی ئەم بڕیارەی ئەمریكا كە بە مێشكمان دادبێت ئەمەیە: ئەمریكا هاوكاری كوردی نەبینی پەیوەست بە سیاسەتی ناوچەكەدا بۆ گۆشەگیركردنی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. لەوانەیە بەڕێوەبەرایەتی ترەمپ بخوازێت پژاك( پارتی ژیانی ئازادی كوردستان) كۆتایی بەو ئاگربەستە بێنێت لەگەڵ ئێران كە لەدوای دەستپێكردنی رووداوەكانی سوریادا رایگەیاندووە. لە روانگەی پەكەكە بەبێ گەرەنتی كردنی پڕۆژەی خۆسەری لە سوریادا لۆژیكی نیە دەست بە هەڵمەتێك بكات كە تارانی هاوپەیمانی دیمەشق توڕە دەكات.
شتێكی بەهەمان شێوە لە گۆڕەپانی سوریادا دەركەوت. هەوڵی سەرەكی سیاسەتی ئەمریكا لە سوریادا، ئاستەنگ كردنی ئێران لە رێگای عێراق بۆ گەیشتن بە سوریا و لەوێشەوە گەیشتن بە لوبنان و فەڵەستین. لە دوای رەقە و دێرەزور، ئەمریكا خوازیاربوو، یەپەگە بەدرێژایی سنووری عێراق – سوریا بەرەو باشوور تا بنكەی تەنەف و تا سنووری ئۆردون بخاتە ژێر دەستی خۆیەوە. بەڵام یەپەگە ئارەزووی ئەم ئۆپاراسیۆنەی نەكرد. لەوە زیاتر پەڕینەوەی یەپەگە لە رووباری فوڕات بووە هۆكارێك بۆ ئەوەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ روسیادا تێكبچێت و لەناو یەپەگەشدا گفتوگۆی لێبكەوتەوە. هەرچەندە ئەمریكا فشار لە كادیرانی یەپەگە دەكات بۆ ئەوەی دەرفەتی هاوپەیمانیەتی بقۆزنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئاگاداری دروشمی "خراپەكاریەكانی ئیمپریالیزمی ئەمریكایە"! واتە دەربارەی دواڕۆژی هاوپەیمانی هەردوولا لە ئێستاوە رێوشوێنی خۆیان دەگرنەبەر. ئایا لەبەر ئەوەی ئەمریكا زانی كورد بەرەیەكی شەڕ لەگەڵ ئێران ناكاتەوە، ئەو سەركردانەی كردە ئامانج، پێویستە بەدوای وەڵامی ئەم پرسیارەدا بگەڕێین.
بڕیاری ئەمریكا لەمەڕ سێ بەرپرسەكەی پەكەكە، پەیوەندی بە سیاسەتی سوریاوە هەیە؟
په‌یسه‌ر: لە ئێستادا بارودۆخی سوریا زۆر ئاڵۆزە. پێویستە هەڵوێستی كورد چی بێت؟
فەهیم تاشتەكین: بارودۆخی كورد زۆر زەحمەتە. هەڵبەتە ئەو سیاسەتەی كورد لە ٢٠١١ بەدواوە گرتویەتیەبەر، دەرفەتی ئەوەی بۆ كورد رەخساند تا یاریەكانی ئەنجام بدات. ئەو تەكتیكەی بە ستراتیژی رێگای سێیەمین بەناویان كرد، خەریكە بەسەر دەچێت. لەلایەك ئەمریكا كە بۆ هاوكاریكردن لەدژی داعش هاتە سوریا، رووبەڕوی تۆمەتی گران دەبێتەوە. لەلایەكەی دیكە بەڕێوەبەرایەتی سوریا بە هاوكاری ئێران و روسیا بە شێوەیەك كە حسابەكان خراپ دەكات خۆی كۆكردۆتەوە، هەنگاو بە هەنگاو نۆرە دەگاتە ئەو ناوچانەی كە لەژێر دەستی هێزەكانی سوریای دیموكراتیك دایە. كورد لە نێوان هەڕەشەی ئۆپاڕاسیۆنی سوپای سوریا لە لایەك و لەلایەكەی دیكە ترسی بڵاوبوونەوەی ئۆپاراسیۆنی توركیا لە دوای عەفرین لە هەموو ناوچەكەدا بە بارودۆخێكی قوڕس تێپەڕدەبێت. باشە ئەمریكا كورد دەپارێزێت؟ دوای ئەوەی توركیا مەسەلەكەی گەیاندە ئاستی "یان هاوپەیمانەكەت لەناتۆ هەڵبژێرە یان كورد" ئەمریكا چی دەكات؟ بەپوختی لەوانەیە ئەم بڕیارە بۆ راگرتنی توركیا بێت. ئاسان نیە ئەو سیناریۆیانەی ئەمریكا بۆ سیاسەتی مەودا درێژ لەناوچەكە دایڕشتووە بەو رۆڵەی داویەتی بە كورد پڕ بكرێتەوە. چونكە دیارنیە ترەمپ چی دەكات. لە ئێستادا درێژكردنەوەی یاریەكە لە سوریادا بەهۆی پێداگری پەنتاگۆنە. ئەمریكا دوای كۆتایهاتنی داعش لە هەندێك بواردا خۆی نزیكی دیمەشق دەكات و بەبێ ئەوەی توركیای هاوپەیمانی زیاتر نیگەران بكات كۆتایی بە هەماهەنگی لەگەڵ یەپەگە دێنێت. لەمبارەیەشەوە چەندین ئاماژەی نیشانداوە.
په‌یسه‌ر: وەكو شارەزایەك پێتوایە باشترین رێگا لەم قۆناغەدا لە بەردەم كورددا چیە؟
فەهیم تاشتەكین: بەر لەوەی لە شاخەكە بكەونە خوارەوە پێویستە كورد رێگای دانوستان و رێككەوتن لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی دیمەشق بدۆزێتەوە، ئەمەش تاكە رێگایە تا بتوانن دەستكەوتەكانیان گەرەنتی بكەن. روسیا بە گرتنەبەری هەنگاوی بوێرانە گەرەنتی ئەمە دەكات. ئەو هێزەی دیمەشق بە داواكاریەكانی كورد رازی دەكات ئەمریكا نیە، روسیایە. بەدڵنیایی گوشارەكانی ئەمریكا ئەنجامی پێچەوانەیان لێدەكەوێتەوە. بۆ سەركەوتنی پلانی ئدلب روسیا پێویستی بە توركیایە. روسیا ناخوازێ سەر لەنوێ توركیا ببێتە خزمەتكاری سیاسەتی ئەمریكا لە سوریادا. لەمبارەیەشەوە جگە لەوەی كورد لەگەڵ دیمەشق دەستی یەكتر بگوشن هیچ چارەی دیكەی نیە، بۆ ئەوەی بە كورد بڵێت ئەمریكا تا دوایی بەرگریتان لێناكات ئەم رێگایە دەگرێتەبەر.
په‌یسه‌ر: ئەگەر كورد لەگەڵ رژێم رێكبكەوێت، لە قۆناغەكانی داهاتوودا ئەم رێككەوتنە لەسەر كورد چ رەنگدانەوەیەكی دەبێت؟
فەهیم تاشتەكین: كورد و بەڕێوەبەرایەتی دیمەشق متمانە بەیەكتر ناكەن. دوای ئەوەی بەڕێوەبەرایەتی سوریا ناوچەكانی دیكە خستە ژێر دەستی خۆیەوە كورد لە یاریكردن دەترسێت. بەهۆی هەماهەنگی لەگەڵ ئەمریكا و سیناریۆكانی پارچەكردنی سوریا دیمەشق لە كورد نیگەرانە و متمانەی پێناكات. بەڵام بۆ ئەوەی واقیعبین بین بەڕێوەبەرایەتی دیمەشق بەبێ رێككەوتن لەگەڵ كورد ناتوانێ یەكێتی وڵاتەكەی بپارێزێت. شەڕكردن لەدژی كورد خزمەت بە مانەوەی ئەمریكا بە بەردەوامی دەكات. جگە لەوە خۆسەری دیموكراتی بۆ سوریا دەستكەوتێكی گەورەیە، پێویستە ئەمە بەفیڕۆ نەدرێت. بۆ ئەوەی ئەم مۆدێلە بۆ هەموو سوریا ببێتە چارەسەری پێویستی بە هەنگاوی بوێرانە هەیە. لە روانگەی كوردیشەوە چەقبەستن بەم شێوەیەیە: سبەی ئەمریكا بۆ ئەوەی توركیا زیاتر نەڕەنجێت و توركیا زیاتر نەچێتە باوەشی روسیا كورد لە نیوەی رێگادا بەجێدێڵێت. وەكو ئەوەی دوای ریفڕاندۆم كوردستانی عێراقی بەتەنیا بەجێهێشت. كورد لە باكووری سوریا ئاگایان لە ناهاوسەنگی ئەتنیكی هەیە. رژێم دەتوانێ دینامیكەكانی ئەم ناوچەیە لەدژی كورد بقۆزێتەوە. زەمینەی ئەمە لە ئارادایە. هەبوونی توركیا لە باكوورەوە وەكو خەنجەری دیموقلیس، كورد ناچار دەكات بەدوای رێگای چارەسەری لەگەڵ دیمەشق بگەڕێت، بۆ ئەوەی بتوانێ دەستكەوتی خۆسەری دیموكراتی لە "دیفاكتۆ" بگۆڕێت بۆ دەستكەوتێكی یاسایی.
په‌یسه‌ر: بەگوێرەی چەند كەسێكی شارەزا، توركیا لە هەوڵی ئەوە دایە لە سەرێكانیێ، هەرێمێكی ئاسایش لە بەرژەوەندی خۆی دروست بكات. پێتوایە ئەم هەوڵەی توركیا سەربگرێت؟
فەهیم تاشتەكین: نیازی توركیا هەیە لەناو خاكی سوریادا راستەوخۆ ٣٠ – ٤٠ كم بێتە ژوورەوە و ناوچەیەكی تامپۆن دروست بكات. بۆ ئەمەش جوڵانەوەی یەكەمی لە گرێ سپی و سەرێكانیێ دەبێت. بە گوێرەی سیناریۆكە ئەم ئۆپاراسیۆنەی لەم دوو شوێنە دەست پێدەكات هەموو رووباری فوڕات لەخۆ دەگرێت و تا دەگاتە رووباری دیجلە درێژ دەبێتەوە. بەگوێرەی پلانەكە ٩١١ كم بە درێژایی سنوور و قامیشلۆش دەكەوێتە ژێر دەستی سوپای توركیا، تەنیا تل رەفعەت دەمێنێتەوە كە دەكەوێتە سەر رێگای كلیس – حەلەب. لێرەدا بۆ ئەوەی كۆتایی بە یەپەگە بێنێت، بەیەكەوە لەگەڵ روسیادا هەماهەنگی دەكات. بێگومان هێزەكانی ئەمریكا یەكسەر لەگەڵ یەپەگە بەیەكەوە لە باكوورەوە دەوریەی هاوبەشیان دروست كرد و ئاڵای خۆی پیشانی توركیادا. تا ئەو كاتەی ئەمریكا لەم ناوچەیە بێت، توركیا زەحمەتە بتوانێ ئەمە جێبەجێ بكات. بەڵام بۆ ئەوەی ئەمریكا چرای سەوزی بۆ هەڵكات توركیا كارتەكانی بەكاردێنێت، هەوڵ دەدات دیفاكتۆیەك دروست بكات. لە سنوور بۆمباران دەكات و هەوڵ دەدات بەرامبەرەكەی بوروژێنێت. ئەگەر بۆمبارانی هەردوولا دەست پێبكات و زیانی گیانی لێبكەوێتەوە، توركیا ئەم بیانووە دەدۆزێتەوە كە بەدوایدا دەگەڕێت.
په‌یسه‌ر: بۆچی توركیا لەم پلانەیدا گرنگی بە گرتنی گرێ سپی و سەرێكانیێ دەدات؟
فەهیم تاشتەكین: دانیشتووانی ئەم دوو شارۆچكەیە هەموو كورد نیە. لە تەمموزی ساڵی ٢٠١٢، كاتێك كورد دەستی بەسەر ئەم ناوچانە داگرت، توركیا هێزەكانی سوپای سوریای ئازادی وەكو (هێزی بە وەكالەت) بەكارهێنا و لە سنوورەكانی خۆیەوە ئەو هێزەی رەوانەی گرێ سپی و سەرێكانیێ كرد. یەپەگە ئەو هێزانەی هاتبوونە ناو سەرێكانیێ دەركرد و لە ساڵی ٢٠١٥، لەگەڵ هاوپەیمانانی گرێ سپی لەژێر دەستی داعش رزگاركرد. كاتێك گرێ سپی كەوتە ژێر دەستی داعش توركیا هیچ كێشەی نەنایەوە، كاتێك داعش هێڕشی دەكردە سەر ناوچە كوردیەكان پێیوابوو ئەم رێكخراوە كاری ئەو ئاسانتر دەكات و بۆ ئەمەش سیاسەتێكی نەرمی نواند. چاوی خۆی لە داعش گرت كە سنووری توركیای بۆ پەیداكردنی تەقەمەنی و پەڕینەوەی چەكدارانی بەكاردەهێنا. یەپەگە لە ساڵی ٢٠١٥ لەگەڵ هاوبەشە عەرەبیەكانی گرێ سپی لەژێر دەستی داعش دەرهێنا، توركیاش بە بانگەشەی پاكتاوكردنی رەگەزی كردووە دەنگی خۆی لەدژی یەپەگە بەرز كردەوە. لە ئێستاشدا بە پروپاگەندەی " بۆ ئەوەی ئەو عەرەب و توركمانانەی رووبەڕووی پاكتاوكردنی رەگەزی بوونەتەوە، بگەڕێنەوە سەر ماڵ و مولكەكانیان" دەخوازێت رەوایەتی بدات بە ئەنجامدانی ئۆپاراسیۆن بۆ سەر گرێ سپی. میدیای توركی بەردەوام بانگەشە دەكات كە عەرەب و توركمان زۆرینەی ئەم دوو ناوچەیە پێكدێنن.
ئەمریكا دەربارەی كورد هەموو كاتێك سیاسەتێكی دووڕوویانەی هەبووە
په‌یسه‌ر: بۆچی توركیا ئارەزووی ئەنجامدانی ئەم ئۆپاراسیۆنە دەكات؟
فەهیم تاشتەكین: توركیا پێیوایە ئەگەر وەكو عەفرین خۆرهەڵاتی فوڕات نەخاتە ژێر دەستی خۆیەوە، كورد بەشداری لە ئەگەری هەر رێككەوتنێكی سیاسی دەكات سەبارەت بە سوریا. ئەم وڵاتە ناچار دەكەن دان بەو واقیعەدا بنێت كە دروستیان كردووە. بۆ ئەوەی ئەم ئەگەرە بە تەواوەتی لەناو ببات، پێویستە لە گۆڕەپانەكەدا هەبێت و هێزە زەبر وەشێنەكەی نمایش بكات. كاتێك ئەم ناوچانە دەخاتە ژێر دەستی خۆیەوە دەبێتە خاوەن دەرفەتی دیاریكردنی چارەنووسی ئەم ناوچانە لەدواڕۆژدا. ئامانجی سەرەكیشی ئاستەنگكردنی كوردە بۆ ئەوەی هیچ ستاتۆیەك بەدەست نەهێنن. چونكە بەبێ چارەسەركردنی كێشەی كورد لە توركیادا، هەبوونی ناوچەیەكی خۆسەری كوردی لەم دیوی سنوور بێگومان كاریگەری لەسەر باكوور دەبێت. كوردانی ئەم دیوەی سنوور (باكووری كوردستان) بە كەمتر لە دەستكەوتەكانی كوردانی دیوەكەی دیكەی (خۆرئاوای كوردستان) سنوور رازی نابن.
په‌یسه‌ر: پێتوایە بە فشاری ئەمریكا توركیا و خۆرئاوا بگەنە رێككەوتنێك؟
فەهیم تاشتەكین: پێموانیە. ئەمریكا دەربارەی كورد هەموو كاتێك سیاسەتێكی دووڕوویانەی هەبووە. سەرەڕای ناڕەزایەكانی توركیا بووە قەڵغان بۆ پاراستنی كوردانی باشووری كوردستان، لەهەمان كات پشتگیری ئۆپاراسیۆنەكانی توركیای دەكرد لەدژی پەكەكە. ئەمڕۆش سەرەڕای هاواری توركیا پشتگیری لە یەپەگە دەكات و لەناوخۆی توركیاشدا چاوپۆشی لە ئۆپاراسیۆنەكانی ئەم وڵاتە بۆ سەر شەنگال و قەندیل دەكات. بۆ ئەمریكا توركیا لە رووی جوگرافیەوە شوێنێكی گرنگە. هەرچەندە لەناو سیستەمی ئەمریكادا هەندێك كەس گرنگی بە كورد دەدەن، بەڵام باڵی دژ بە روسیا بە تەواوەتی رەنجاندنی توركیا رەتدەكاتەوە. كاتێك ناچارە خۆی یەكلایی بكاتەوە، لە بەرژەوەندی پاراستنی هاوپەیمانی لەگەڵ توركیادا بڕیار دەدات. بەڵام ئەمە بەو واتایە نایێت كە ئەمریكا بۆ ماوەی كاتێكی درێژ هیچ حسابێكی لەسەر كورد نیە. بە تەواوەتی واز لە كورد ناهێنێت، بەڵام ئەەوە نیە ئەكتەرەكانی دیكە لەبەرچاو نەگرێت. كاتێك كورد ئەمە دەزانێت پێویستە بە ورد و حساب بۆ جوڵەكانی بكات.