هەرچەندە ماوەی فەرمانڕەوایەتیەكەی زۆر كەم بوو، بەڵام له‌و ماوه كه‌مه‌دا ناوی گه‌یشته ریزی ئه‌و تاوانانبارانەی لەلووتكەی تاواندانكارانی دژ بەمرۆڤایەتی دان، ئەو سەركردەیە یەكێكە لەوانەی زوخاویان كردووە بە قوڕگی میللەتەكانیاندا، ئه‌ویش پۆڵپۆت سەركردەیەكی (ماوه) . پۆڵپۆت سەركردەیەكی (ماو)ی و شیوعیەكی توندڕەو بوو، سەركردایەتی بەرەیەكی چەكداری دەكرد كە پێی دەگوترا (خەمیرە سوورەكان- PCK)، دوای ئەوەی پرۆژەی ئیشتراكیەتی كشتوكاڵی هێنایە پێشەوە، ئیدی رۆژانی دیكتاتۆریەتی پۆڵپۆت هاتە مەیدانەوە، ئەو فشاری زۆری هێنایە سەر خەڵكی شارەكان و بەزۆر دەیناردنەوە گوندەكان بۆ ئەوەی سەرقاڵ بن بە كشتوكاڵ كردنەوەو لەو رێگەیەوە ئیشتراكیەتی كشتوكاڵی جێگە بكاتەوە، خەمیرە سوورەكان كاری نامرۆڤانەی زۆریان ئەنجامدا، كاركردنی بە زۆر لە نێو كێلگە كشتەكاڵیەكان یەكێك بوو لەسەرەتاكانی سەرهەڵدانی ژیانی ناخۆشی خەڵكی كەمبۆدیا، سەرەڕای ژیانی ناخۆش و كاری سەخت،خزمەتگوزاری تەندروستی بوونی نەبوو، هەر كەس لە پلان و بەرنامەی ئەوان دەربچوایە هیچ یاسایەك نەیدەگرتەوە سێدارەو كوشتن نەبێت. لە ئەنجامی سیاسەتی خراپ و دیكتاتۆرانەی پۆلپۆت دا نزیكەی 25% ی دانیشتوانەكانی وڵاتەكەی لەناوچوون.. پۆلپۆت تەنها بۆ ماوەی 3 ساڵ فەرمانڕەوایی وڵاتی كەمبۆدیای كردووە (1976-1979)، ئەو لە ئەنجامی شەرێكی ناوخۆ بۆماوەی 5 ساڵ لەگەڵ جەنراڵ (لون نول)ی سەربە وڵاتەیكگرتەكانی ئەمەریكا، ئەو رابەرایەتی خەمیرە سورەكانی دەكرد كە هەڵگری بیروباوەڕی شیوعی توندڕەو بوون، كارە توندوتیژەكانی پۆلپۆت و حیزبەكەی بووە هۆی ئەوەی كە (بنوم بنە)ی پایتەختی كەمبۆدیا لەرۆژی 17/3/1975 بكەوێـتە دەستیان، لەوێوە درگاكانی دۆزەخ بەڕووی گەلی كەمبۆدیدا كرایەوە. دوای ئەوەی لە نێوان كەمبۆدیا و ڤێتنام دا كێشەی سنوور هەبوو بۆماوەیەكی زۆریش ببوە جێگەی ناكۆكی و ململانێكانیان، دوای ئەوەی دۆخی ناوخۆیی كەمبۆدیا رووی لە تێكچوون كرد شەپۆلی كۆچكردن و راكردن لە وڵات بەرەو ڤێتنام دەستی پێكرد، ئەوە بوە هۆی ئەوەی لە ساڵی 1978 دا كێشەكەیان بتەقێتەوە، پۆلپۆت فەرمانی دا لەناكاو پەلاماری ڤێتنام بدات، دوای ئەوەی چەندین شارو گوندی روخاند و كارەساتی كوشتنی بەكۆمەڵیان ئەنجام دا، هێزی سەربازی ڤێتنام پەلاماری پێچەوانەی توندی كەمبۆدیایان دایەوەو ئەوەش بووە هۆی ئەوەی لە رۆژی 7/1/1979 (بنوم بنە)ی پایتەختی كەمبۆدیایان دەستگیر كردو لەوێ ڤێتنام حكومەتێكی سەر بە خۆی پێكهێنا، ئەوەش بوە هۆی ئەوەی خەمیرەسورەكان بەرەو باشووری كەمبۆدیا بكشێنەوە، خەمیرەكان بە ژێربەژێری یارمتیەكانی هەندێك لە بەرپرسە سەربازیەكانی سوپای نوێی كەمبۆدیایان پێدەگەشت، خەمیرەكان بۆ ئەوەی بتوانن بژین و بەرەكەیان بەڕێوەبەرن دەستیان كرد بە قاچاخبردنی ئەڵماس و تەختەو دار. هەرچەندە پایتەختی وڵاتی كەمبۆدیا بەدەست خەمیرەكانەوە نەمابوو بەڵام تا ساڵی 1982 نوێنەری خەمیرەكان هێشتا لە نەتەوە یەكگرتوەكان سەربەوان بوو لە ژێرناوی (كەمبۆدیای دیموكراتی)دا دواتر لە ساڵی 1983 حكومەتی كەمبۆدیای دیموكراتی هاوپەیمانی هاتە سەركارو تا ساڵی 1993 بەردەوام بوو. كاتێك سوپای ڤێتنامی سەر بەروسیا سەركەوتنی بەدەست هێنا بەسەر كەمبۆدیادا، وڵاتی چین زۆر گەران بوو، بۆ رەتدانەوەی ئەو دۆخە پەلاماری ڤێتنامی باكووری دا، هەر ئەوەندەی سەركەوتنی بەدەست هێنا بە خێرایی گەڕایەوە شوێنەكانی پێشوو. هەشتاكانی سەدەی رابوردوو، وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا هەستا بە هاوكاری هێزەكانی كەمبۆدیا، جگە لە خەمیرە سوورەكان، ئەوان هاوكاری زۆریان لەچینەیەكان وەرگرت، لەگەڵ ئەوەشدا هەواڵ و شارەزایی ئەمنییان لە دەزگا هەواڵگریەكانی تایلاند وەردەگرت، سەرەتای 1980 ناوچەكانی رۆژهەڵات و ناوەڕاست بە دەست ڤێتنام و هاوپەیمانەكانیانەوە بوو لە كەمبۆدیەكان، لە كاتێكدا بەشێك لە خۆرئاوا كە بە درێژی هەشتاكانی سەدەی رابووردوو شوێنی ململانێ بوو لە نێوان خەمیرەكان و سوپای ڤێتنام و كەمبۆدیەكان، ئەوەش بووە هۆی ئەوەی بە ملیۆنەها (لوغم) لەناو زەوی بچێنرێت بەتایبەتی لەناوچەی گوند نشینەكان. ساڵی 1985 پۆڵپۆت وازی لەسەرۆكایەتی خەمیرەكان هێنا بۆ (خیوسامبان)، ئەم گۆڕانكارییە پاڵێكی گەورە بوو بۆ بەهێزبوونەوەی خەمیرەكان و 1991 زۆرینەی حیزبەكان پێكهاتن بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن و پێكهێنانی حكومەتی كەمبۆدیا، بەڵام خەمیرەكان نەچوونە نێو هەڵبژاردن و هەموو ئەنجامەكانیان رەت كردەوە. ساڵی 1996 نیوەی سەربازەكانی بەرەی خەمیرەسوورەكان لە ریزەكانی سوپا هەڵاتن و گەڕانەوە نێو حكومەت، دوای ئەوەی ناكۆكیەكانی نێو خەمیرەكان بەرەو توند بوونەوە دەڕۆشت و زۆرینەی تاوانەكانیش ئاراستەی پۆلپۆت دەكرا لە ساڵی 1986 لەسەر دەستی خەمیرەكان دەستگیركرا و تا كۆتاییەكانی ژیانی لە ژێر چاودێری توندا دەژیا. پۆڵپۆت لە ساڵی 1998 مرد كە لەلایەن تیمێكی خەمیرە سورەكانەوە چاودێری دەكرا بەناوی (تاموك) و لەسەروبەندی مردنەكەشیدا دەنگۆی ئەوە بڵاو بوویەوە كە دەرمانخوارد كرابێت. لە رۆژی 29/12/1998 خیوسامبان و سەرجەم سەركردەكانی خەمیەر سوورەكان داوای لێبوردنیان لە گەلی كەمبۆدیا كرد بۆ ئەو تاوانانەی لەسەردەست ئەوان رویداوە بە تایبەتی كۆمەڵكوژیەكان، ساڵی 1999 سەرجەم سەركردەی خەمیرە سوورەكان یان دەستگیركران یان خۆیان رادەستی هێزە حكومیەكان كرد و بەم شێوەیەش كۆتایی بەو بەرەیە هات، لەهەمان كاتدا تۆماری رەشی تاوانەكانیان بۆ هەتا هەتایە دەمێنێتەوەو شایەتی دڵڕەقی و كارە نامرۆییەكانی ئەوان دەكات. تاوانەكانی خەمیرە سورەكان ئەوەندە زۆرن كەلە ژمارە نایەن، ساڵی 1975 كاتێك پۆڵپۆت سەرۆكایەتی بەرەی خەمیرە سوورەكانی دەكرد بەمەبەستی چەسپاندنی یاساكانی بەرەكەی زۆرینەی خەڵكی شارەكانی بەزۆر دەبردە گوندەكان بۆ ئەوەی خەریكی كشتوكاڵ كردن بن، لەهەمان كاتدا خەڵكی رۆشنبیرو خاوەن پیشەو بەهرەدارەكانی دەكوشت ئەوەش بە بیانووی ئەوەی چینایەتی نەهێڵێت لەناو گەلەگەیدا. ماوەی كاركردن بەشێوەی كۆن و بە ئامێری سەرەتایی لەناو باخ و كێلگە كشتوكاڵیەكانی كەمبۆدیادا لە نێوان (12 بۆ 14) كاتژمێردا بووە، لەكاتێكدا كە رژێمێكی خۆراكی زۆر خراپیان پەیڕەو دەكرد. جگە لەوەش بەكارهێنانی دەرمان و چارەسەرە پزیشكیەكانی لەگەلەكەی قەدەغەكرد لەبەر ئەوەی گوایە دروستكراوی دەستی وڵاتێكی زلهێزو سەرمایەداری ووك ئەمەریكایە، ئەم هەنگاوە مەترسیدارە بووە هۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی زۆر و زەبەندەو لەئەنجامیش دا ژمارەیەكی ئێجگار زۆر خەڵك گیانیان لەدەست دا. خەمیرەكان ماڵی ئەو خەڵكانەیان دەسووتاند كە بە حاڵ نیگەران بوونایە یان ناڕەزایەتیەكیان بنواندایە بۆ ئەوەی هیچ شوێنێك نەبێت پەنای بۆ ببەن، یەكێكی دیكە لە بڕیارەكانی پۆلپۆت قەدەغەكردنی راوە ماسی بوو، ئەوەش تەنها بۆ ئەوەی كە بایەخی كشتوكاڵ كەم نەبێتەوەو راوە ماسیش جۆرێكە لە پیشەسازیی، هەڵوەشاندنەوەی مامەڵە بە دراو لەبەرامبەر ئەوەدا دەبوو مامەڵە بە گۆڕینەوەی شمەك بكەن. یەكێكی دیكە لە رێككارە یاساییەكانی پۆلپۆت داخستنی دەرگای قوتابخانەو زانكۆو پەیمانگاكان بوو، بۆ ئەوەی گشتیان بچنە بواری كشتوكاڵ كردنەوەو سەرجەم ئەو دامەزراوانەی كرد بە زیندان بۆ ناڕازیەكان. هەروەها هەموو جۆرە چالاكی و ئەنجامدانی پەرستش یان بۆنەیەكی ئاینی قەدەغەكردو قسەكردن بە هەموو زمانێكی بیانی قەدەغەكرد، هەموو بەرپرسە سەربازیەكانی رژێمی پێشوو هەبوو لەناوی دان. هەرچی ئاینی كەمبۆدیا هەبوو قەدەغەكران، سەرجەم پەرستگاو شوێنە پیرۆزەكانی بوزیەكان و كەنیسەی مەسیحیەكان و مزگەوتی موسڵمانەكان هەبوو داخران، ئەوەی نیگەران بوایە یان بیانزانیایە پەرستشێكی ئاینی ئەنجام دەدات دەكوژرا، لە ئێستەی كەمبۆدیادا مۆزەخانەی تایبەت هەیە بە كەللە سەری ئەو كەسانەی لەسەر بڕیاری پۆلپۆت و بەدەستی خەمیرە سورەكان كوژراون. یەكێك لەو كێشانەی تر كە دروستیكردبوو هەڵگرتن و راگرتنی هەموو هۆكارەكانی گواستنەوە بوو، كە دەبوو خەڵك بەكاریان نەهێنێت، گوایە لەبەر ئەوەی دروستكراوی كۆمپانیا سەرمایەداریە رۆژئاوایییەكانە. سەرچاوەكان باس لە ژمارەی جۆراوجۆر دەكەن لەخەڵكی كەمبۆدیا كە لەسەر دەستی پۆلپۆت و خەمیرە سوركان كوژراون، بەپێی سەرچاوەكان هەزاران گۆڕی بەكۆمەڵ لەو وڵاتەدا دۆزراونەتەوە، لەیەك شوێن و لە نێو روباری میكۆنگ دا بە یەكجار تەرمی 800 ڤێتنامی دۆزراونەتەوە، ئەوانەی كە لە سێدارە دروان 1,386,734 كەس بوون، بە هۆی قات و قڕی و خراپی خۆراك و نەبوونی داوو دەرمان تەنها لە ساڵی 1979 دا زیاتر لە 8 ملیۆن كەس كوژراون. بە پێی راپۆرتی یونسێف بێت زیاتر لە 3 ملیۆن كەس لەسەر دەستی خەمیرە سورەكان كوژراون، كاتێكیش باسی ئەو بابەتە لەگەڵ خەمیرەكان كراوە بیانووی نكولییان نەكردووە و جەنگی ڤێتنامیان بە بیانوو هێناوەتەوە، بەڵام ڕووی راستەقینەی دۆخەكە ئەوەبوو هەركەسێك نەیتوانیایە، یان نەیویستایە لەنێو كێڵگە كشتوكاڵیەكان كار بكات دەكوژرا. یەكێكی دیكە لەو چینانەی زۆر بە خراپی كوژراون و گۆڕی بە كۆمەڵیان لێدروستكردوون ئایندارەكان بوون، لەناو ئەوانەشدا موسڵمانەكانی ئەو وڵاتە بوون، تاوانەكانیش بەجۆرێكی وا ئەنجام دراوە كە تائێستەش كەس نازانێت چەند كەس و چۆن و لە كوێ كوژراون، تەنانەت دادگای نێو دەوڵەتیش تا ئێستە زانیاری ئەوتۆی لەبەردەستدا نیە، هەرچەندە راستی روداوەكەشی پشت راست كردوەتەوە، ئەوەی كە زانراوە پێشتر موسڵمانانی كەمبۆدیا ژمارەیان 700 هەزار كەس بووەو كەمتر لە 200 هەزاریان ماونەتەوە. پۆلپۆت نەك هەر لەبەرامبەر خەڵكی نەیار یان نیگەرانەكانی دەستی نەپاراستوەو لە پشتی پەردەوە فەرمانەكانی دەركردووە، بەناوی (برای گەورەی 1)، بەڵكو سەركردەكانی هاوڕێی خۆشی كوشتووە، ساڵی 1977 بە تۆمەتی پەیوەندی بە دەوڵەتی كەمبۆدیاوە 4 لەسەركردە باڵاكانی خەمیرەكانی كوشتووە. بە پێی سەرچاوەكان پۆلپۆت لەماوەی تەنها 3 ساڵی فەرمانڕەوایی وڵاتی كەمبۆدیاو سەرۆكی بەرەی خەمیرە سوورەكان زیاتر لە 8 ملیۆن كەس لەسەر بڕیاری ئەو كوژراوە. بە پێی بەدواداچوونە رۆژنامەوانیەكان پۆلپۆت زۆر كاریگەر بووە بە رۆمانی (جۆرج ئۆرویل – 1984) و سەرجەم بڕگە دیكتاتۆری و توندەكانی جێبەجێكردووە، نوسەر لە رۆمانەكەیدا دەڵێت: ئێمە باش ئەوە دەزانین یەكێك سەركردایەتی بۆیە دەكات وازی لێنەهێنێت، دەسەڵات هۆكار نیەو ئامانجە، مرۆڤ فەرمانڕەوایی دیكتاتۆری ئەنجام نادات بۆ ئەوەی پارێزگاری شۆڕش و حكومەتی پێبكات، بەڵكو بۆیە شۆڕش دەكات تا دیكتاتۆریەت بێنێتە پێشەوە، ئامانج لە چەوساندنەوە تەنها چەوساندنەوەیە، ئامانجیش لە سزادان و ئەشكەنجەش تەنها ئەشكەنجەو سزایە، ئامانجی دەسەڵاتیش بەس دەسەڵاتە. لە رۆمانی 1984 دا هاتووە یەكێك لەو وڵاتانەی كە لەو ساڵەداد دەكەوێـتە ژێر فەرمانڕەوایی دیكتاتۆرەكانەوە وڵاتی كەمبۆدیایە، بۆ دەربازبوون لەو كێشەیە دەبێت گوێ لە (براگەورەی 1) بگیرێت چونكە تا ئەو رازی نەبێت نابێت هیچ پەیوەندییەك دروست ببێت، تەنانەت شتێك ئەو رازی نەبێت نابێت باسیش بكرێت. هەربۆیە پۆڵپۆت ئەو نەهامەتیە گەورەی بەسەر گەلەكەی و وڵاتەكانی ناوچەكەشدا هێنا. بۆ بینینی دیكۆمێنتارییەك لەسەر كارە كۆمەڵكوژیەكانی كەمبۆدیا سەیر بكە:
تورکیا چەندە جدییە عێراقیش هەر ئەوەندە!
عێراق؛ پڕۆژەی فاوی گەورە کوردستان؛ دوو بەرەکی بەردەوام !
بنەچەى پەتاکە لە کوێوە سەرچاوەى گرتووە؟
مرۆڤ لە بەخێوکردن زیاتری دەوێت