09:23 - 11/02/2019
خومەینی: دیكتاتۆریی لەناو دینی ئێمەدا تاوانە
ئەم دیدارەی رۆژنامەوان ئۆریانا فالاچی لە مانگەكانی سەرەتای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی ئێران لەگەڵ ئیمام خومەینی رابەری شۆڕشەكدا ئەنجامی داوە. ماڵپەڕی پەیسەر لە ساڵیادی سەركەوتنی شۆڕشەكەدا جارێكی دیكە بۆچوون و دنیابینییەكانی خومەینی سەبارەت بە داهاتووی دەوڵەت و سیستمی دوا شۆڕش بڵاو دەكاتەوە كە تێیدا رەتی دەكاتەوە دیكتاتۆرییەت لە ئێراندا سەر هەڵ بداتەوە هەروەها مافی كەمینەكان لە دەوڵەتی نوێدا بسەلمێنرێ. بەڵام داهاتوو تەواو پێچەوانەی ئەم قسانەی سەلماند.
وەرگێڕانی لە فارسییەوە:كاوە شێخ عەبدوڵڵا
ئۆریانا فالاچی
تاران مانگی تەمموزی 1979
وێنەكانی وەكو وێنەكانی (شا) لەگشت شوێنێ هەڵواسراون... شەقامەكان، بازاڕەكان، میوانخانەو فەرمانگەكان. بەتەماشاكردنێكی توڕەو رقاوی دەڕوانێ، قانوونەكانی كۆپیكراو یا ئیلهام وەرگرتنە لە كتێبێك كە هەزارو چوار سەد ساڵ لەمەوبەر نووسراوە(مەبەست قورئانە)، هەركەس لە چێشتخانەیەك حەز بكا قوتوویەك بیرە داوا بكات گرنگ نییە ئێرانی بی یا نا، ئەوا خێرا وەڵامت دەدرێتەوە " قانوون و فەرمانشكێنیە" ئەگەر قوتوویەك بیرەت پێوە بگرن سێ شەلاق سزاكەیەتی. بۆیە نرخی ڤۆدگاو شامپانیا فڕیوە بۆ ئاسمان. دوای سەعات یانزەی شەو، شار كش و مات دەبێ، مۆسیقاو سەما رێ پێنەدراون. ژنان فەرزە لەسەریان سەرتاپایان بخەنە ژێر پەچەو عەباوە چونكە تاڵە موویەك و گەردنیان، پیاوان زیاتر دەوروژێنێ.
ئەو، كاتێ خۆی كرد بەفەرماندەی تەواوی هێزە چەكدارەكان، خێرا چووەوە بەگژ كوردە شۆڕشگێڕەكاندا، ئەو كوردە هەشبەسەرانەی بەخیانەتكار دادەنرێن و بە كۆمەڵ دەكوژرێن.
كەس ناوێرێ ببێتە نەیاری، خێرا دەچێتەوە بەگژیاو تاوانباری دەكات بەدژە شۆڕش، سیخوڕی ئەمریكا، پیاوی زایۆنییەكان، ئەندامی ساواك. لەدوای سەركەوتنی ئینقلابەكەیان هەزاران ئێرانی لەوڵات هەڵاتن، فڕۆكەخانەكان لەبەر قەرەباڵخی ئەوانەی هەڵدێن جمەیان دەهاتێ، بەشێكیشیان لەڕێی توركیاو كەنداوەوە تێ دەتەقێنن.
بەباوەڕی ئەو، ئیسلام یانی گشت شتێ و بۆ هەموو شتێ دەست دەدا. كاتێ گەیشتمە بەردەم ماڵەكەی لەشاری (قوم) سێ پاسەوان لەبەر دەرگا وەستابوون، پەنجەیان لەسەر پەلەپیتكەی تفەنگانیان بوو وەكو ئەوەی حازر بن بۆ تەقەكردن. لەگەڵ دوو هاوڕێ ئێرانییەكەم چووینە ژوورەوە، یەكیان ئەبولحەسەن بەنی سەدر بوو كە لەكۆمیتەی بەڕێوەبەرانی شۆڕش بوو و هەر ئەویش وەرگێڕمان بوو. لەبەردەم ئیمام هەڵتروشكام هەروەكو خوێندكارێك لەبەردەم مامۆستاكەیدا دادەنیشێ. هەوڵجار تەقریبەن دوو سەعات وتووێژمانكرد.
ئۆریانا: بەر لەهەمووشتێك سەرەخۆشیی مردنی (تاڵەقانی)ت لێدەكەم.
خومەینی: سەركەوتووبی، سوپاستەكەم
ئۆریانا: هیوادارم بەهێمنی و لەسەرخۆیی وەڵامی پرسیارەكانم بدەیتەوە كە رەنگبێ بەلاتەوە تیایابێ گاڵتەجاڕانە یا وەڕزكەربن، هەرواش چاوەڕێ دەكەم بەسانایی جوابم بدەیتەوە.
خومەینی: ئەگەر پرسیارەكان زۆربن من كاتم كەمە چەند پرسیارێكبێ قەیناكا، پرسیارەكان لای خۆت گوڵبژێر بكەو ئەوانەی گرنگن بیانكە.
ئۆریانا: ئیمام، ئێران ئێستا لەدەستی تۆیە، قسەكانی تۆ وەكو رێساوقانوون قەبوڵ دەكرێن. ئێستا هێندێ لەوباوەڕەدان ئێران ئازادی تێدا نییە، تۆ چی دەڵێی؟
خومەینی: ئێران لەدەستی مندا نییە، بەڵكو لەدەستی میللەتدایە. میللەتیش بەرپرسیارێتی داوەتە كەسێ كە باوەڕیان پێیەتی و ئەوەی چاكەیە بۆ خەڵكەكەی دەخوازێ. تۆ سەرەنجتداوە لەكاتی مردنی (تاڵەقانی) بەبێ ئەوەی زۆركرابێ لەكەس خەڵكی چۆن رژانە سەرشەقامەكان و هەموو ئێران بەجۆشهاتبوون؟ ئەمە ئەوپەڕی ئازادییە، بەڵام ئازادییەك قانوونی تێدا بن پێ بخرێت، ئەوە ئازادی نییە. خەڵكی لەڕووی سۆزو ئەویندارییەوە بۆ كەسانێ كە باوەڕیان پێیانە... باوەڕێكی ئیلاهیی.. دێنە سەر شەقامەكان، ئەوە ئازادییە.
ئۆریانا: لەوتارەكانتدا لە(قوم) كاتی خۆی دەتانوت مۆدێرنێتە ئەوەیە ئینسان بتوانێ بەئازادانە بیر بكاتەوەو بڕیار بدات، ئازادانە هەڵبژێرێ، كەچی ئێستا لەئێران كۆمۆنیستەكان و چەپەكان وەكو " بەچكەی شەیتان" و هەروەها كەمینەكان چ مەزهەبی بن چ نەتەوەیی بە" وەیشومەی سەر رووی زەوی" وەسفیان دەكەی! ناتوانن ئازادبن، ئەوە چۆن دەكرێ؟
خومەینی: ئێوە هەوڵجار وابیر دەكەنەوەو دواتر عیلەتەكەی دەپرسن. لەوڵاتی ئێمە ئازادیی بیركردنەوە، ئازادیی نووسین ئازادیی ڕا دەڕبڕین هەیە، بەڵام ئازادی بۆ پیلانگێڕی نییە. ئێوە لاتانوایە ئێمە بتوانین ئازادی بدەین بەوانەی خەریكی خراپەكارین و دەیانەوێ پشێوی بخەنە وڵاتەوە، ئەوە ناوبنێن ئازادی. لەهیچ شوێنێكی دنیادا شتی لەوجۆرە نییە. ئێمە كۆمۆنیستەكان و ئەو كەسانەی جیا لەئێمە بیر دەكەنەوە داوەتمانكردن بۆ ئەوەی قسەی خۆیان بكەن، پێنج مانگ و زیاتریش ئازادیی تەواومان پێدان. یانی ئازادبوون هەرچییەك دەیانەوێ بیكەن، ئێستایش هەروامانكردووە، كەچی لەدواییا زانیمان لەڕژێمی پێشوو و لەدەرەوە ئیلهامیان وەردەگرت، بۆ ئەوەی وڵات بەرەو كاولكاریی بەرن پیلانگێڕیی و خراپەكاری بسازێنن، ئاگریان لەخەرمان بەرداو سندووقەكانی دەنگدانیان سوتاند، رووداوەكانی كوردستانیش هەر ئەوان هێنایانە ئاراوە لەگەڵ چەند پرسێكی دیكە كە ئەگەر ئێمە خاوخلیچكیمان بكردایە دەقەومان. ئەگەر ئازادیی بیروباوەڕە ئەوا هەبووەو هەیە، لەو شوێنانەی كە شۆڕش سەركەوتوو دەبێ و سەد لەسەد پاگەندەی ئازادیش بكات، ئەوا بەر بەپیلانگێڕی دەگرێ. ئێمە ئازادیی زۆرماندا بەوان پێنج مانگ زیاتریش، ئێستا ئیتر ئەوە چەسپا كە پرسەكە پرسی ئازادی نییە بەڵكو پرسی پیلانگێڕییە، لەهیچ شوێنێكیش ئازادیی بەپیلانگێڕان نادرێ.
ئۆریانا: لەوانەیە زۆربەی رۆژنامەنووسان ئەو پرسیارەیان لێكردبی، هۆی چیبوو رۆژنامەكانی ئۆپۆزسیۆن بەتایبەتی تر (روزنامە ایندگان- ئایندەگان) راگیرا؟
خومەینی: ئایندەگان-یش هەروەكو ئەوان لەگەڵ دوژمنەكانمان پەیوەندی هەبوو، پەیوەندیی هەبوو لەگەڵ زایۆنییەكان و لەوانەوە ئیلهامی وەردەگرت دژی بەرژەوەندییەكانی وڵات. تەواوی ئەو رۆژنامانەی پیلانگێڕبوون و دەیانەویست رژێمی پێشوو بێتەوە سەركار، داخران تا تێبگەن كە ئەوان چۆنن، ئەوانەیان كە پیلانگێڕ نین ئازادن.
ئەو رۆژنامانەی كە بەتێگەیشتنی دادگا خراپەكاربوون و لە(شا)و زایۆنییەكانەوە ئیلهامیان بۆ دەهات راگیران. ئەمە پێچەوانەی ئازادی نییە بەڵكو ئەوە بەرگرتنە بەپیلانگێڕی كە لەدنیادا وابووە.
ئۆریانا: ئیمام، ئەوانەی ئێستا باسی نەبوونی ئازادی دەكەن كەسانێكن زۆربەیان خەباتیان كردووەو زوخاویان چەشتووە بەدەستی رژێمی پێشوو، چۆن دەكرێ فەزایەك نەبێ چەپ و كۆمۆنیستەكانی تیابێ كە ئەو هەموو خەباتەشیان كردبێ؟
خومەینی: نەخێر نابێ. یەك كەسیان نە خەباتیانكردووە نەڕەنجیانكێشاوە، ئەوان لەو رەنج و قوربانیدانەی میللەت و دەوڵەت داویانە كەڵكیان وەرگرتووەو زیادەڕۆییانكردووە.
ئۆریانا: من باسی گروپە سیاسییەكان دەكەم، بۆ نموونە چریكی فیداییان، مجاهیدینی خەلق؟
خومەینی: ئێ حیزبەكانیش هەروا، ئەوانیش ئەگەر كاری دژ بەئازادی نەكەن كە تائێستا نەیانكردووە، ئەوانەی دەیڵێین ئەوانەن خەباتیان كردووەو ماندوو بوون. ئیتر دەركەوت كە تۆ ئاگاداری بارودۆخی ئێمە نیت. ئەوانەی رەنجیان كێشاوە خەڵكی لەخۆبوردووی ئێمەن، تا پێش سەركەوتنی شۆڕش كەسانی چەپ و كۆمۆنیستەكان هێندێكیان لە هەندەران بوون ئێستا گەڕاونەتەوە گەرەكیانە شتێكیان دەسكەوێ بەبێ ماندوو بوون، هێندێكیشیان لەناوخۆبوون و لەپەناو پەسێو یان لەماڵەوە خۆیان شاردبۆوە، دوای ئەوەی خەڵك كۆششی كردو خوێنی رژا، ئەوجا ئەوان هاتنەوە سەر سفرەی حازری. هەروەها كەس بەری بەوانە نەگرتووەو ئازادن.
ئۆریانا: مەبەستی من زیاتر چەپەكانە، ئەوان بەدەستی (شا) زەحمەتی زۆریانكێشاو زیندانیكران.
خومەینی: لەم شۆڕشەی ئێمەدا بەشدارییان نەكرد، هیچ كەسێكیان لەگەڵمان نەبوون، نەك هەر ئەوە بەڵكو نەیاریشمان بوون. تائێستایش پێچەوانەی ئێمە هەڵسوكەوت دەكەن، مەرامێكی تایبەتیان هەیەو شوێن ئەو مەرامە كەوتوون، سەرهەڵدانی ئێمە راپەڕینێكی ئیسلامیانە بوو، دژایەتیكردنی چەپەكان لەگەڵَمان زیاتربوو لەو نەیارییەی (شا) دەیكردین. ئەوان پیلانگێڕن و هەر ئەوەیان دەوێ، لاموایە ئەوانە چەپێكی ساختەچین و چەپێكی راستەقینە نین بەڵكو دەسیسەی ئەمریكان، لەبەر ئەوە لاتان وانەبێ چەپەكان دەستەیەكبن و لە لەسەرهەڵدان و شۆڕشی ئێمە بەشدارییان كردبێ.
ئەوانە بۆ مەرامی خۆیان لەوانەیە ئەمسەرو ئەوسەرێكیان كردبێ، بەڵام لەگەڵ ئێمە نەبوون هەرچیان كردووە پەیوەندی بەئێمەوە نەبووە جگە لەوەی كارشكێن و نەیاریشمان بوون. ئێستایش دیسان دەیڵێم پیلانێگڕن و چەپێكی ساختەچین.
ئۆریانا: ئیمام.. ئەوەی ئێرانییەكان كردیان بۆ ئیسلام بوو یان بۆ ئازادی؟
خومەینی: بۆ ئیسلام شەڕیانكرد، دەی خۆ ناوەڕۆكی ئیسلامیش جێی هەموو ئەوانەی تیایە كە جیهان لەخەیاڵی خۆی پێی دەڵێن دیموكراسی. ئیسلام هەموو ئەوانەی تیایەو میللەتی ئێمەیش بۆ ئەوانە شەڕی كرد.
ئۆریانا: دەتوانی تاریفێكی ئازادی بكەی؟
خومەینی: ئازادی پرسێك نییە هەروا ئاسان تاریف بكرێ، خەڵك لەبیروباوەڕدا ئازادن و كەس زۆریان لێناكات تا ناچار بكرێن حەتمەن دەبێ ئاواوە بڕۆن، یا ناچاركرێن دەبێ ئەمە هەڵبژێرن، بۆ هەڵبژاردنی شوێنی نیشتەجێبوون و كاركردن كەس زۆر ناكات ئازادی شتێكی رروونە.
ئۆریانا: لەئێران دەرفەتدراوە بە خەڵك تا بتوانن بەئازادانە سیستمی دەوڵەت دیاری بكەن، خەڵك ئەو ئازادییەی هەیە؟
خومەینی: هەر بەو جۆرەی لەهەموو شوێنێكی دنیا هەیە ئەوانیش دەتوانن نوێنەری خۆیان هەڵبژێرن، نوێنەریش بەو جۆرەی میللەت دەنگی پێ بەخشیوە دەوڵەت قەبوڵ بكات یان رەتی بكاتەوە، سەركۆماریش خودی خەڵك هەڵیدەبژێرێت. هەموو ئەوانە بەدەستی میللەت خۆیەتی و چۆنی دەوێ وایان دابنێ.
ئۆریانا: ئیمام، هەوەڵجار وتت " كۆماری ئیسلامی نە شتێ زیاتر نەشتێ كەمتر" دیموكراسی بۆ ئێمە شتێكی زۆر خۆشەویستە، چۆن تۆ هێڵی بەژێردا دەهێنی؟ ئێستا ئەوە لەوڵاتان بووەتە باس وخواس.
خومەینی: بەڵێ ئەم پرسە هەیە، خەیاڵپڵاوی وا هەیە لەو باوەڕەدایە ئیسلام كرۆكەكەی خاڵییەو پێویستی بەوەیە دەستێكی بەهێزی بۆ بهێنرێ. بەلای ئێمەوە ئەو بۆچوونە زۆر خەمهێنەرە. ئیسلام لەسەروو هەموو شتێكەوەیە، ئێستا ئێمە بێین و بڵێین ئیسلاممان دەوێ كەچی بەدیموكراسییەوە! خۆی ئیسلام هەموو شتێكە وەكو ئەوەیە بڵێن كە ئێمە ئیسلاممان دەوێ و كەچی بیشڵێین باوەڕمان بەخودا هەیە، ئەوجار وشەی دیموكراسی كە بۆ ئێوە هێندە شیرین و خۆشەویستە یەك مانای نییە، لای (ئەرەستۆ) مانایەكی هەیە، (سۆڤێت) بەجۆرێكی دیكە لێكی دەداتەوە هەروەها سەرمایەدارەكانیش بەجۆرێكی دیكە، بۆیە ئێمە لەدەستوورەكەمان ناتوانین شتێك جێ بكەینەوە كە هەركەسەو بەئارەزووی خۆی لێكی بداتەوە. دەتوانین لەجێی ئەوە ئیسلام دابنێین چونكە ئیسلام دەیڵێ چارەسەر چییە، ئێستا نمونەیەكت بۆ دێنمەوە لەبارەی ئازادی و دیموكراسیەوە، هی حەزرەتی عەلی(سڵاوی خوای لەسەربێ) ئەوكاتەی خەلیفەی پێغەممەر بوو.
بازنەی دەسەڵاتی لەحیجازە بۆ میسرو نزیكەی هەموو ئاسیاو تەنانەت تا ئەوروپای دەگرتەوە، رۆژێ لەگەڵ جولەكەیەكدا كێشە كەوتە بەینیان، پێكەوەڕا چوونە لای حاكم، تەنانەت بۆخۆی حاكمی دادەنا. وەختێ گەیشتن حاكم ویستی حورمەتی ئیمام عەلی بگرێ و لا سەرووی خۆی داینیشینێ، وتی نا پێویستە بێ لاگیری ئەو داوەرییە بكەی، دواتر حاكم داوەرییەكەی لەبەرژوەندیی جولەكەكە یەكلایی كردەوەو ئیمام عەلی بێ چەندوچوون قەبوڵی كرد. هیوادارم كە تۆ ئاگات لەحكومەت و دەسەڵاتدارەكانی دنیایە لەشوێنێكی ئەم دنیایە نمونەیەكی بەو جۆرەم نیشان بدەی لەهەوەڵ تا بەئێستا.
ئۆریانا: نا... من ئێستا هیچ نمونەیەكی وام لانییە تا پێتبڵێم، بەڵام ئێستا ئێوە شۆڕشتان كردووەو لەوڵاتەكەی ئێوەیش هەژارو زەنگین هەن، ئێوە رێدەدەن عەدالەتی ئابووریی هەبێ و حیزبەكان بەدیموكراسییانە كێبەركێی هەڵبژاردن بكەن، مەسەلەن وەكو بەریتانیا كە خولێك پارتی كرێكاران و خولێك پارتی پارێزگاران حوكم بگرنەدەست؟
خومەینی: ئێستا ئێمە كۆرپەیەكی شەش مانگیمان هەیە، بەو گرفتە كەڵەكەبووانەی بەدرێژایی پەنجا ساڵ ئێران گیرۆدەی بووە، تۆ چاوەڕوانی چی لەكۆرپەیەكی شەش مانگی دەكەی؟ پەنجا ساڵ لەزەمانی ئێمەدا هەروەها 2500 ساڵ پێشتر. سەرەتای رێمان جارێ ئەوەیە بەرەنگاری تەواوی ئەو خراپەكارییانەی رژێمی پێشوو بینەوە.لە سەردەمی ئێمە هیچ خراپەكارییەك سەری هەڵنەداوە، هەموو كۆششەكانمان بۆ ئەوەیە دۆخێكی لەبار بۆ میللەتەكەمان بڕەخسێنین، بنیاتنانی كشتوكاڵ و كارخانەكان و ئەوانە.
تۆ چاوەڕوان دەكەی لەو چەند مانگ یان ساڵە كەمە میللەتەكەمان بگاتە ئاستی خۆشگوزەرانی، هەموو كاروبارەكان بچنە سەرپێی خۆیان؟ ئەو هەموو شپرزەییەی كە كەوتووە بەسەرماندا بەماوەیەكی كەم چاك بێتەوە؟ ئێمە دەرفەتمان دەوێ، دەرفەت لەو كەسانەی كە تۆ پێیان دەڵێی كۆمۆنیست و دیموكرات..و...، فرسەتی ئەوەمان بدەن تا بكەوینە سەرپێی خۆمان. یەك و دوویەكی حاڵی میللەتەكەمان بكەین و وڵات بەوجۆرەی ئەوان دەیانەوێ بەڕێوەببەین ئابوورییەكەمان ئێستا داتەپیوەو بناغەكەی دابنێین، ئێستا وەختمان نییە و شپرزەیەین، هەموو ئەو ئاڵۆزییانە لەژێر سەری ئەوانەدایە كە تۆ دەڵیی دیموكراتن و ئێوە دەڵێن كۆمۆنیستن، ئەوانە هەموو گرفتارییەكانی ئێمەن.
ئێمە هیچ كاتێك بەر بە ئازادی ناگرین، ئیسلامیش هیچ كات بەری بە ئازادی نەگرتووە، بێجگە لە بەرگرتن بە پیلانگێڕی، لە هەموو دونیاش هەر وایەو ئێمەش هەرواین.
ئۆریانا: كاتێك سەیری تۆ دەكەم قەڵافەتێكی ئارام و ئاساییت هەیە، كەچی دنیا وا لە تۆ دەڕوانن كەسێكی سەختگیر و مۆن و ترسناكیت. خەفەتی پێ ناخۆی بەو كەسایەتییەی بۆیان دروستكردووی؟ بەدیكتاتۆری تازەی ئێران وەسفت دەكەن، بەوە تەنگەتاو نابی؟
خومەینی: لەلایەك هەڵبەت ناڕەحەتم كە دەبینم دوژمنەكانمان چەندە پێچەوانەی ئینسانییەت هەڵسوكەوت دەكەن، نیگەرانین خەڵكانێ هەبن ئەوەندە بێویژدانبن. دینەكەمان فێری كردووین خەم و خەفەت پخۆین بەعەیب و عارەكانی ئینسان، لەبەرئەوەی ئێمە رێیەكی حەقمان گرتوەتەبەر بایەخ بەو قسانە نادەین. لەبەرامبەر بەرژەوەندیی وڵاتانێ وەستاوینەتەوە كە دەیانەوێ ئەم وڵاتە حەپە لوشكەن، من ناتوانم چاوەڕێ بكەم ئەوان هەروا دانیشن و تەماشا بكەن، ئێمەیش ناتوانین دەسەوەسان بین لەئاستیان، ئەم تۆمەتانە یەكەمجار نین هەڵدەبەسترێن، پێشتریش شتی وا هەبووە. ئەگەر كەسێكی لاواز لەبەردەم هێزە باڵاكاندا رووبەڕوو بوەستێ خێرا تۆمەتەكان حازرن.
كەسانێك كە بەكرێگیراوی (شا)ن كەسانێك بەكرێگیراوی زلهێزەكانی دەرەوەبن چاومان تێدەبڕن، ئێمەش چاوەڕێی ئەوە دەكەین بێگانەكان كە پێیەكیان لە وڵاتی ئێمەیە ئاژاوە بنێنەوە، هەروەك دەبینین ناویشیانەتەوە، لەڕۆژنامەكان دەنووسن بە فەرمانی خومەینی مەمكی ژنان دەبڕنەوەو..و.. بەراستی نیگەرانم كە دوژمنەكان تا ئەو ئاستە بێ ویژدانبن.
ئۆریانا: ئەو كەسانەی لەتۆ ناترسن من ئێستا بینیمن لە بەردەرگای ماڵەكەتدا هەر هاوار دەكەن"خومەینی خومەینی" لەتارانیش هەروا، ئەمانە وا دەكەن ئینسان هەست بكات كە ئەوە فاشیەت و دەمارگیرییە، تۆ لاتوانییە ئەوە مەترسیداربێ بۆ ئەوەی میللەت گەشە نەكات و پێشنەكەوێ؟
خومەینی: نەخێر، هەرگیز بەو جۆرە ترسناك نییە. مادام كە میللەتی ئێمە گۆشكراون بەئیسلام و شوێنكەوتووی ئەو دینەن. ئێمەیش دەمانەوێ دەوڵەتێكی ئیسلامییان بۆ بنیات بنێین، هیچ ترسێ لەگۆڕێ نییەو كەس ناخوازێ ببێتە دیكتاتۆر. وەختێ مەترسیمان لەسەرە كە كۆمۆنیستەكان بتوانن بەسەرماندا سەركەون، ئەوە سەرەتای دەركەوتنی دیكتاتۆرە، یان دەسەڵاتێكی هاوتای ئەوەی (شا) بێتەوە ئارا. بەڵام ئەو نیزام و سیستمەی ئێمە گەرەكمانە ئەوەیە كە میللەت بۆی دەگەڕێ، دیكتاتۆری لێرە تاوانێكی گەورەیە هەروەها فاشیزم گوناحێكی گەورەیە لای میللەتی ئێمە.
ئۆریانا: لەفاشیزمدا كۆمەڵێ هەن بەهێز دەبن بۆ نموونە لەئیتاڵیا (وڵاتەكەی خۆم) مۆسۆلۆنی و لەئەڵمانیایش هیتلەر باوەڕیان وابوو خۆشەویستی ناو خەڵكن، ئەو مەترسییە هەمیشە هەیە كە بەشێك لەخەڵك پێ بەپێ جۆرێ لەدەوڵەتی دیكتاتۆری دێننە بەرهەم. ئەو سیستم و نیزامە بەتەواوی پشت بەستووە بەڕای گشتی، كەچی لەهەڵسوكەوتدا موتڵەقەن پێچەوانەی قسەكانیانن..
خومەینی: كۆمەڵگەی ئێمە كۆمەڵگەیەكی موسڵمانە، پەروەردەكراوی ئیسلامن هەر ئەوەیە لەڕۆحانییەكاندا هەیەو بەخەڵكیان بەخشیوە، تەواوی پرسگرییەكانی ئیسلامی لەسەر بنەمای عەدالەت و ئازادی هەڵچنراون ئیسلام ئەوانەی هەیە، كاتێ ئەوە روودەدات كە وڵات لەئیسلام هەڵدەگەڕێنەوەو ببنە كۆمۆنیست، ئەگەر ئەوە روویدا، مەترسییەكە لەوێدایە.
ئۆریانا: شتێكی دیكە كە لەڕۆژئاوا گرنگی پێدەدرێ پرسی ئیعدامكردنەكانە، دەوترێ تائێستا (پێنج سەد كەس) لە سێدارە دراون بەبێ ئەوەی پارێزەریان هەبێ یان سزاكانیان تەمیز بكرێتەوە، تۆ بەو كارە رازیت؟
خومەینی: جارێ پێنج سەدكەس نییەو ژمارەكە زۆر لەوە كەمترە. جا یان رۆژئاوا ئەو كەسانە ناناسێ یان دەیانناسێ و بەئەنقەست خۆی لێیان نەبان دەكات. ئەوانەی لە سێدارە دەدرێن زۆربەیان ئەو كەسانەن بەئاشكرا خەڵكیان كوشتووە لەسەر شەقامەكان یان فەرمانیانداوە بەكوشتنی خەڵكی، ئەوە شتێك نییە لەبەرچاوی خەڵك لێڵ و ناڕوونبێ پێویست ناكات گەواهیدەر بۆ ئەو كارانەیان هەبێ. لەوانەیە پاساویان هەبێ بەڵام كاتێ كە بیەوێ پاساو بێنێتەوە بۆ كوشتنی خەڵك و بەتانك چوبێ بەسەر لاشەی گەنجاندا، چۆن بەرگریی لەخۆی دەكات؟ وای دابنێ رێی پێدراو قسەی خۆی كرد، چۆن رێی پێدەدرێ بڕوات. ئیتر ئاوایە قەڵەم لەدەستی دوژمنەكانمانەو هەرچیان گەرەكبێ دژی ئێمە دەینووسن. بەڵام راستییەكەی بەو جۆرە نییە.
ئەو كەسانەی لە سێدارە دراون نەژمارەكەی ئەوەندەیەو نە بەو جۆرەشە كە دژبێ لەگەڵ دادگەریی. هەركامێكیان یان كەسێكی كوشتووە، یان خراپەكاریی لێوەشاوەتەوە، ژنانیان سوتاندووە، خەڵكیان لەزیندان بەمشار بڕیوەتەوە، خەڵكیان لەمەنجەڵدا كوڵاندووەو كارەبایان لێداون، ئەوانە حەقی ئەوەیان پێدراوە بەرگریی لەخۆیان بكەن، بەڵام ئیتر چی بكەین قەڵەم بەدەستی دوژمنەو چۆنی بوێ وا بۆمان دادەتاشێ.
ئۆریانا: دەربارەی (شا) چی دەڵێی تۆ فەرمانتداوە لەهەندەران بیكوژن؟
خومەینی: نا من دەستوورم نەداوەو خوازیارم بهێنرێتەوە بۆ ئێران و دادگایی بكەین. ئەگەر بتوانم دەیپارێزم و دەیهێنمەوە بەئاشكرا دادگایی دەكەم لەپای ئەو پەنجا ساڵەی زوڵم و خیانەتی كردووە، ئەگەر بێتو بكوژرێ ئەو هەموو سەرمایەی بردوویەتییە دەرەوە لەكیسمان دەچێ، بەڵام ئەگەر بیپارێزین و بیهێنینەوە لەوانەیە ئەو سەروەت و سامانە بگەڕێنینەوە بۆ ئێران.
ئۆریانا: تۆ حەزدەكەی حەمەڕەزا شا هەروەكو(ئایخمان) قۆڵبەست بكەیت و بگەڕێنیتەوە بۆ ئێران؟
من حەزدەكەم بگەڕێنرێتەوە ئێران، بێتەوەو دادگایی بكەین (لێرە خومەینی بەوەرگێڕەكەی دەڵێ ئەم چیرۆكە بۆ ئۆریانا بگێڕێتەوە) مەرحوم(مودەڕڕیس) كە نەیاری سەرسەختی رەزاشا بوو، رەزاشا بەسەفەرێك چوبووە دەرەوەی ئێران، وەختێ گەڕایەوە، مودەڕیس وتبووی " تا گەڕایتەوە دۆعای سەلامەتیم بۆ كردی"شا بەوە زۆر كەیفخۆش بوبوو چۆنە نەیارێكی وا دۆعای خێرت بۆ بكات! مودەڕیس وتبووی " لەبەر ئەوەی ئەو سەروەت و سامانەی میللەت كە چەپاوخۆرت كردووەو داوتە بەبێگانەكان، لەنێو نەچێ. بۆیە دۆعام كرد تا زیندووبی بەڵكو بتوانین سەروەتەكەمان دەست بكەوێتەوە" جا حاڵی حازر ئێمەیش واین و دەمانەوێ ئەو پارەیەی كە كوڕەكەی لەوەی باوكی زۆرترە بردویەتی، دەستمان بكەوێتەوە.
ئۆریانا: ئەگەر (شا)سەروەت و سامانەكەیتان پێبداتەوە وازی لێدێنن؟
خومەینی: ئەگەر ئەو پارانە بگەڕێنێتەوە لەوبارەیەوە هیچ ناوترێ، بەڵام بۆ خیانەتەكانی دیكەی كە لەمیللەتی كردووە قەرەبوو ناكرێنەوەو هی ئەوە نییە لێی گەڕێین، ئەو خیانەتەی بەئیسلامی كردووە هی ئەوە نییە قەرەبوو بكرێتەوە، ئەوهەموو كوشتوبڕەی كە كردوویەتی لە(15ی خورداد) هەموو ئەو كوژراوانەمان بۆ زیندوو بكاتەوە، كارمان نابێ بەسەرییەوە.
ئۆریانا: بەتەنیا شا خۆی یان بنەماڵەكەیشی؟
خومەینی: هەركامێكیان خیانەتكاربن، كوڕەكەی شا(وەلی عەهد) دەتوانێ وەكو هەر ئێرانییەك لێرە بژی كارمان بەسەریەوە نییە، ئەوانەی وەكو ئەشرەفی خوشكی ئەویش تاوانبارە یانی هەر كامێكیان، بەڵام ئەوانەیان كە خیانەتیان نەكردووە كەس حەقی نابێ بەسەریانەوە.
ئۆریانا: فەرەحیش؟
ئیتر ئەوانە دەبێ ببرێنە بەردەم دادگا.. چوزانم ..
ئۆریانا: ئەوە یەكێكە لەئاواتەكانت(شا) بهێنرێتەوە ئێران و دادگایی بكرێ، دڵنیای بەوجۆرە سەر بگرێ؟
خومەینی: شتێكی لەو جۆرە بەئاوات دەخوازم.
ئۆریانا: من تەواوی ئەو شتانەی لەدژی تۆ وتراون پێت بڵێم؟
خومەینی: بیانڵێ
ئۆریانا: دەوترێ ئەوانەی لە سێدارە دەدرێن هەموویان لەبەر ئەوە نییە چالاكوانی سیاسی بن یان ئەندامانی ساواك بەڵكو كەسانێكن لەسەر نێربازیی و سێكسكردن مەحكوككراون؟
خومەینی: هەڵبەتە من روونكردنەوەمدا كە شتەكە بەو جۆرە نییە، ئەوانەی لە دار دەدرێن كەسانی بازرگان و ئەوانەن كە منداڵان دەڕفێنن و لەو جۆرە شتانە، ئەوەیە هەواڵی درۆ بە ئێوە دەدرێ. پێویستە ئەسڵی پرسەكە بوترێ چییە، ئەگەر پەنجەیەكی دەستت توشی (گانگرین) بێ دەبێ چی بكەی؟ پەنجەكە دەبڕیتەوە یان چاوەڕێ ئەكەی تا نەخۆشییەكە بۆ تەواوی بەدەنت دەگوازرێتەوە؟ ئەو پەنجەیە خراپ بووەو دەبێ ببڕێتەوە، ئەوانەیشی كە دەیزانی خراپەكارن دەبێ لەنێو ببرێن. راستی ئێمە ئەوەمان پێ قەبوڵ ناكرێ وەكو هێندێ دەیڵێن "خەڵك ئازادن ژنان ئازادن و چۆنیان پێخۆشە وا بكەن" ئەوەی ئێمە گەرەكمانە پارێزگارییكردنە لەبەهاكانی كۆمەڵگە، لەتەندروستیی كۆمەڵگە ئەو رێوشوێنانەی دەیانگرینەبەر لەسەر بنەماكانی ئیسلامە بۆ ئەوەی كۆمەڵگەیەكی پاكو پوختمان هەبێ. ئەو كەسانەی خراپەكاری دەكەن، ئەوانەی گەرەكیانە كچان و كوڕانمان راكێشنە نێو خراپەكاریی، ناتوانین هەروا بەدیاریانەوە دەسەپاچە دانیشین و هەرچیەكیان ویست بیكەن، ئەوە سیاسەتی ئێمەیە ئیتر ئێوە پێتانخۆشە كەیفی خۆتانە.
ئێوەیش هەروەكو ئێمە ئەگەر كەسێ دزی بكات دەسگیری دەكەن و دەیخەنە گرتووخانە، باشە بۆچی مەرەخەسی ناكەن؟ بۆ بكوژیش هەروا سزای نادەنەوە؟ باشە بۆچی لێیان ناگەڕێن ئەوەی دڵیان پێی خۆشە ئەنجامی بدەن؟..بۆ؟ دیارە هۆكەی ئەوەیە ئەو كەسانە كۆمەڵگە بەرەو وێرانكاریی دەبەن. ئەگەر جڵەوی چەند كەسێكی خراپەكار بگری كۆمەڵگە چاك دەبێ ئەوەیش مەبەستی ئێمەیە كۆمەڵگە چاكسازیی تیابكرێ.
ئۆریانا: باشە ئیمام وایدانێ كەسێ ئارەزووی لەوەیە نێربازیی بكات ، دەكرێ ئەوەیش لەدار بدرێ؟
خومەینی: ئەوەیش هۆكاری خراپەكارییە، خراپەكار دەبێ لەنێو ببرێ تا ئەوانی دیكە باش ببن.
ئۆریانا: وا بڵاوكرایەوە ژنێكی تەمەن هەژدە ساڵان كە سكپڕ بووە بەتاوانی زینا لە سێدارە دراوە؟
خومەینی: درۆیە شتی وانەبووە، لەئیسلامدا ژنێك سكی پڕبێ تا دوای منداڵبوونەكەی سزای مردن نادرێ. ئەوەیش هەروەكو ئەودرۆودەسەلەسانەی دیكەیە بۆمان هەڵەبەستن.
ئۆریانا: رۆژنامەكانی ئێران وایان نووسیوە ئیمام.
خومەینی: بێ خەبەرم لەوە، چوزانم چی بووە بەڵام كاتێ براوەتە دادگا لەوێ مەحكومكراوە.
كەواتە با لەبارەی كوردەكانەوە بدوێین، ئەوانیش لەسێدارە دەدرێن چونكە داوای ئۆتۆنۆمی دەكەن.
خومەینی:ئەو كوردانەی لە سێدارە دەدرێن لەسەر میللەتی كورد ماڵ نین بەڵكو ئەوانەن دژایەتی گەل و شۆڕش دەكەن، وەكو ئەو كەسەی دوێنێ لە سێدارە درا ئەوە سیانزە كەسی كوشتبوو. جا من پێمخۆش نییە كەس لەسێدارە بدرێ بەڵام كاتێ كەسێكی وا سزا دەدرێ جێی دڵخۆشییە.
ئۆریانا: باشە تائێستا كەست بەخشیوە ئایا رەحم و بەزەییت قەت جوڵاوەو گریابی؟
خومەینی: تۆ ئەڵێی من بە بنیادەم نازانی؟ بەڵی دەگریم.. پێدەكەنم... ناڕەحەت دەبم، ئەوەی كەسێكم بەخشیبێ یان نا پێویستە بیڵێم زۆربەی ئەوانەی لەڕابردوو خراپەیانكردووە لێیان بووراوم. لێبوردنی گشتیم دەركردووە بۆ پۆلیس و جەندرمەو زۆر خەڵكی دیكە بەو شەرتەی ئەشكەنجەی خەڵكیان نەدابێ، ئێستایش لێبوردنی گشتیم دەركردووە بۆ كوردە یاخی بووەكان، پێموایە ئەوانە رەحم و بەزەیین بەڵام بۆ ئەو كەسانەی لەسەرەوە وتم شمولیان ناكات هیچ بەزەییم پێیاندا نایەتەوە.
ئۆریانا: ئیمام رەوایە ژنان لەژێر ئەم چارشێوو سەرپۆشەدا گوم ببن؟ ئەو ژنانەیشی بەشدارییانكرد لەشۆڕش و ئینقلابدا، خراونەتە زیندان، كوشتاریانداو خەباتیانكرد كەچی ئێستایش هەروەكو سەردەمی كۆن سەرپۆش بسەپێنرێ بەسەریاندا، ئێستا ئیتر دنیا گۆڕاوە بۆچی لەژێر سەرپۆشدا ون ببن؟
خومەینی: جارێ هەوەڵ ئەوە هەڵبژێردراوی ژنان خۆیانە، تۆ حەقت چییە بەسەر شتێكەوە كە خۆیان پێیانخۆشەو قەبوڵیانە؟ كاتێ رامانگەیاند چ ژنێ دەخوازێ سەرپۆش لەسەر بكاو جلوبەرگی موسڵمانانە بپۆشێ بابێتە دەرەوە، لە (سی وپێنج ملیۆن) ئێرانی (سی و سێ ملیۆن) یان هاتنەدەرەوە، تۆ چ حەقێكت بەسەر ئەو هەموو خەڵكەوەیە كە خۆیان قەبوڵیانە سەرپۆش لەسەركەن؟ ئەوە چ دیكتاتۆرییەكە لەبەرابەر ژنان هەتە.
ئێمە هیچ جلێكی دیاریكراومان فەرز نەكردووە بەسەر ژناندا، بۆ ئەو ژنانەی كە گەیشتوونەتە تەمەنی تۆ هیچ شتێ نەسەپێنراوە، بەڵام كاتێ ژنە گەنجەكان بەكۆڵێ ماكیاژەوە دێن و دەچن، فەوجێ پیاو دەخەنە شوێنی خۆیان، ئێمە دەمانەوێ بەر بەوانە بگرین. ئێوەو مانانیش دڵتان بۆ ئەوانە نەسووتێ.
ئۆریانا: باشە ئیمام من ئەو هەموو ساڵانە بەسینگی رووت و بێ سەرپۆشەوە گەڕاوم، لەگەڵ پیاواندا هەڵسوكەوتم كردووە، چوومەتە بەرەكانی شەڕ لەگەڵ سەربازەكان ماومەتەوە، بەباوەڕی تۆ من چۆن ژنێكم بەرەڵڵاو بێ حەیام هــا؟
خومەینی: خۆت و ویژدانت من چووزانم چیت كردووەو چیت بەسەرهاتووە، ناتوانم حوكمی ئەوەت بدەم بەرەڵڵاو بێ حەیا بوو یا نە، بەڵام دینی ئێمە لەو بارەیەوە فەرمانی چەسپاوی هەیە بۆ ژنان و پیاوان كە چلۆن هەڵسوكەوت و مامەڵ بكەن. ئێمە دەمانەوێ بەر بەخراپەكاریی بگرین و ئێوەیش پێتان ناخۆشە.. دڵتان بۆیان نەسووتێ.
ئۆریانا: لەدینی ئێوەدا پیاو بۆی هەیە تا چوار ژن بێنێ.
خومەینی: ئەوە قانوونێكی باش و پێشكەوتووە، رێژەی ژنان هەمیشە زۆرترن لەپیاوان چەند هۆی هەیە لەوانە كچ زۆرتر لەدایك دەبن، لەشەڕەكاندا پیاوان تیا دەچن. ئیسلام بەمەرج رێیداوە پیاو دوو یا سێ ئەوپەڕەكەی تا چوار ژن بێنێ..
ئەو رێسایانە زۆر كۆنن ئیمام، هی هەزارو چوار سەد ساڵ لەمەوپێشن تا ئێستایش هەر پێڕەو بكرێن؟ هەر بەپێی ئەو قانوون و رێسا كۆنە مۆسیقاو مەیخواردنەوە قەدەغەن، باشە خواردنەوەی پێكێ مەی یا گوێگرتن لەمۆسیقا چ خراپەیەكی هەیە؟ ئەمانە دیسان لاساییكردنەوەی پاپاكان نین؟
خومەینی: قسەی ئێوە گرنگ نییە بۆمان، ئەوەی ئیسلام فەرزی كردووە لەسەرمان جێبەجێی دەكەین، ئیسلام مەیخواردنەوەی حەرامكردووە، مۆسیقایش هۆكارێكە بۆ تێكدانی مێشكی گەنجەكانمان.
ئۆریانا: تەنانەت مۆسیقای باخ و بیتهۆڤن و ڤێردیش؟
خومەینی: من ئەوانە ناناسم. هەر مۆسیقایەك ببێتە هۆی هاندانی گەنجەكانمان بۆ سەرەڕۆیی خراپە.
ئۆریانا: ئیمام تۆ هەمیشە هەموو شتێكی رۆژئاوا بەقەڵب و قۆڕ دەزانی، باشە خۆ ئەو فڕۆكەیەی پێهاتیتەوە بۆ وڵاتەكەت بەرهەمی رۆژئاوایە، ئەو تەلەفۆنەی لە قومەوە قسەی پێدەكەی لەگەڵ گشت شوێنەكانا ئەویش هەر بەرهەمی رۆژئاوایە، تەنانەت تەلەڤزیۆنیش كە تۆ قسەی لێوە دەكەی بۆ خەڵك هەر هی رۆژئاوایە. باشە كە ئەوەندە بێ فەڕو قەڵبین بۆچی شتەكانمان بەكاردێنن؟
خومەینی: ترسمان نییە لەو شتە باشانەی لەڕۆژئاواوە بۆمان دێن و بەكاریشیان دەهێنین، ترسمان نییە لەزانست و تەكنۆلۆژیاكەیان. ئێمە داب و نەریتی تایبەتی خۆمان هەیەو دەیپارێزین، ئەمە بەمانای ئەوە نییە چاو بكەین لە سیاسەت و رەوشی كۆمەڵایەتیتان. ئێمە دژی هەر شتێكی خراپ دەوەستینەوە كە زیانمان پێبگەیەنێ.
پێی بڵێ (بەوەرگێڕەكە) من ئیتر دەڕۆم... ئێوە دڵتان نەسووتێ.